Chuyển đổi số đã và đang trở thành yếu tố then chốt trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội trên toàn cầu. Chuyển đổi số dựa trên các nền tảng là hạ tầng số, dữ liệu số. Dữ liệu số “là nguồn tài nguyên mới, là yếu tố then chốt cho chuyển đổi số quốc gia, tạo ra giá trị mới thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và phục vụ lợi ích người dân; mở ra không gian hoạt động và phát triển mới cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số...”(1). Theo đó, việc quản lý, quản trị, phát triển dữ liệu, bảo đảm khả năng sẵn sàng kết nối, chia sẻ dữ liệu; thu thập, củng cố và hoàn thiện dữ liệu chủ, cơ sở dữ liệu dùng chung trong các cơ sở dữ liệu quốc gia, của bộ, ngành, địa phương, phục vụ ứng dụng dịch vụ Chính quyền số trong cơ quan nhà nước là yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra đối với các bộ, ngành, địa phương hiện nay.
Chương trình chuyển đổi số TN&MT đến năm 2025, định hướng đến năm 2030[2] đã xác định mục tiêu đến năm 2025 “Hoàn thiện cơ bản hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy định kỹ thuật...; 80% cơ sở dữ liệu về TN&MT được xây dựng, cập nhật…”, đến năm 2030 “Xây dựng hoàn thiện cơ chế, chính sách bảo đảm phát triển Chính phủ số ngành TN&MT...; Hoàn thiện cơ sở dữ liệu, bảo vệ chủ quyền quốc gia về dữ liệu TN&MT trên không gian mạng...” đồng thời đã đưa ra các nhiệm vụ trọng tâm, dự án trọng điểm cần triển khai, hoàn thành.
Hiện nay, Bộ TN&MT đang triển khai dự án “Xây dựng, hoàn thiện Hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về TN&MT (Giai đoạn I)” với một trong những mục tiêu, nhiệm vụ là xây dựng, hoàn thiện hành lang pháp lý phục vụ thu nhận, tạo lập, quản lý, kết nối, chia sẻ toàn diện nguồn tài nguyên số về TN&MT; trong đó cần xây dựng, hoàn thiện quy định về dữ liệu chủ chuyên ngành TN&MT làm cơ sở để tham chiếu, đồng bộ, kết nối, chia sẻ dữ liệu về TN&MT trong cơ quan nhà nước, thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số ngành TN&MT, của quốc gia, bộ, ngành, địa phương.
Cơ sở khoa học và thực tiễn đề xuất nguyên tắc xác định dữ liệu chủ ngành tài nguyên và môi trường
Kết quả nghiên cứu, ứng dụng giải pháp quản lý dữ liệu chủ trên thế giới
Trong thời gian vừa qua, một số hãng công nghệ, tổ chức quốc tế và quốc gia trên thế giới đã nghiên cứu, ứng dụng giải pháp quản lý dữ liệu chủ.
Báo cáo Customers’ Choice của Gartner Peer Insights năm 2022 về Quản lý Dữ liệu chủ (MDM), đã đưa ra danh sách các phần mềm của các hãng, tổ chức công nghệ về giải pháp MDM [3]. Trong đó, Pimcore, Informatica thuộc nhóm dẫn đầu trong báo cáo của Gartner, Oracle, Microsoft là hai hãng công nghệ với nhiều giải pháp đã được triển khai phổ biến tại Việt Nam nói chung, Bộ TN&MT nói riêng. Informatica MDM Hub là một trong những nền tảng tốt nhất hiện nay để triển khai các giải pháp MDM; cung cấp nền tảng MDM để tạo, tích hợp và quản lý tất cả các loại dữ liệu chủ dựa trên mô hình linh hoạt [4]. Pimcore MDM là nền tảng MDM mạnh mẽ cho phép quản lý các loại dữ liệu khác nhau; lập phiên bản, xác thực, phân cấp dữ liệu và cấu trúc dữ liệu; tạo các mô hình dữ liệu linh hoạt với khả năng mở rộng cao, hỗ trợ cả yêu cầu MDM hoạt động và phân tích [5].
Một số quốc gia đã xây dựng, quản lý, kết nối, chia sẻ dữ liệu chủ trong quá trình thực hiện Chiến lược dữ liệu, Chính phủ điện tử, Chính phủ số:
Chính phủ Canada đã xây dựng các tiêu chuẩn phục vụ triển khai các ứng dụng, dịch vụ nhằm trao đổi thông tin, dữ liệu. Trong đó, cơ quan Thống kê của Canada đưa ra đề xuất Chiến lược Dữ liệu Thống kê Canada (Statistics Canada Data Strategy - SCDS) phục vụ công tác thu thập, tổng hợp, xử lý, trao đổi, cung cấp thông tin, dữ liệu về KT-XH quốc gia nhanh chóng, kịp thời, chính xác cho người dân, đồng thời hỗ trợ các cơ quan Chính phủ Canada đưa ra các quyết định hiệu quả hơn dựa trên dữ liệu. Dữ liệu tham chiếu và dữ liệu chủ là các thành phần cốt lõi trong quản lý dữ liệu thuộc Chiến lược [6].
Với hơn 20 năm thực thi, đến nay Hà Lan là một trong các quốc gia triển khai Chính phủ điện tử đạt được nhiều hiệu quả cao. Một nhân tố quan trọng trong sự phát triển Chính phủ điện tử của Hà Lan là Hệ thống đăng ký cơ sở (System of Base Registries) thực hiện nguyên tắc chỉ một lần (Once-Only Principle). Bốn dịch vụ hệ thống phục vụ nâng cao chất lượng và trao đổi dữ liệu gồm: Digikoppeling, Digilevered, Digimelding và Stelselcatalogus. Trong đó, Stelselcatalogus là dữ liệu danh mục, mô tả cấu trúc dữ liệu của hệ thống đăng ký cơ sở, cung cấp thông tin chi tiết, phương thức kết nối dữ liệu, xác định cụ thể các dữ liệu chủ, phục vụ quản lý, kết nối, chia sẻ, làm giàu dữ liệu [7].
Kết quả xây dựng, quản lý, kết nối chia sẻ dữ liệu chủ của một số bộ, ngành
Trong những năm gần đây, một số bộ, ngành đã xây dựng, vận hành, kết nối chia sẻ dữ liệu chủ trong cơ sở dữ liệu quốc gia thông qua nền tảng kết nối chia sẻ dữ liệu cấp bộ, cấp tỉnh (LGSP), nền tảng kết nối chia sẻ dữ liệu quốc gia (NDXP). Điển hình như:
Bộ Công an đã vận hành, kết nối, chia sẻ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư với các cơ sở dữ liệu quốc gia, Bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp viễn thông. Trong đó, thông tin về dữ liệu chủ lưu trữ và chia sẻ của cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư là thông tin về công dân được quy định tại Khoản 1 Điều 9 Luật Căn cước công dân năm 2014.
Bộ KH&ĐT đã vận hành, kết nối, chia sẻ cơ sở dữ liệu quốc gia về đăng ký doanh nghiệp với cơ sở dữ liệu của các bộ ngành, địa phương. Trong đó, thông tin về dữ liệu chủ lưu trữ và chia sẻ của cơ sở dữ liệu quốc gia về đăng ký doanh nghiệp là thông tin về doanh nghiệp (bao gồm thông tin: tên doanh nghiệp; tên doanh nghiệp viết tắt; tình trạng hoạt động của doanh nghiệp; mã số doanh nghiệp; loại hình pháp lý; ngày thành lập doanh nghiệp; tên người đại diện pháp luật/chủ sở hữu doanh nghiệp; địa chỉ trụ sở chính; ngành nghề kinh doanh; vốn điều lệ).
Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã vận hành, kết nối, chia sẻ cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo hiểm với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, các cơ sở dữ liệu quốc gia khác và của bộ ngành, địa phương. Trong đó, thông tin về dữ liệu chủ lưu trữ và chia sẻ của cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo hiểm, bao gồm thông tin về bảo hiểm xã hội, y tế, thất nghiệp quy định tại điểm d, đ và e khoản 1 Điều 6 Nghị định số 43/2021/NĐ-CP ngày 31/3/2021 của Chính phủ quy định Cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo hiểm.
Quy định về dữ liệu chủ
Hiện nay, lần đầu tiên các quy định liên quan về dữ liệu chủ đã được đưa vào các văn bản quy phạm pháp luật. Cụ thể:
Luật Giao dịch điện tử năm 2023 quy định khái niệm về dữ liệu chủ, việc lưu trữ, quản lý, thu thập, tạo lập dữ liệu chủ trong cơ sở dữ liệu quốc gia, cơ sở dữ liệu của Bộ, ngành, địa phương.
Nghị định số 47/2024/NĐ-CP ngày 09/5/2024 của Chính phủ quy định về danh mục cơ sở dữ liệu quốc gia; việc xây dựng, cập nhật, duy trì, khai thác và sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia. Trong đó quy định về khái niệm, việc xác định, giá trị dữ liệu chủ; xây dựng, lưu trữ, quản lý, kết nối, chia sẻ, khai thác, sử dụng dữ liệu chủ của cơ sở dữ liệu quốc gia.
Nghị định số 47/2020/NĐ-CP ngày 09/4/2020 của Chính phủ về quản lý, kết nối và chia sẻ dữ liệu số của cơ quan nhà nước cũng đã quy định các nội dung liên quan về dữ liệu chủ: Nguyên tắc quản lý, chia sẻ dữ liệu chủ theo hình thức chia sẻ mặc định.
Nghị định số 101/2024/NĐ-CP ngày 29/7/2024 của Chính phủ quy định về điều tra cơ bản đất đai; đăng ký, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất và Hệ thống thông tin đất đai. Trong đó quy định “Dữ liệu chủ là dữ liệu chứa thông tin cơ bản nhất về đất đai, làm cơ sở tham chiếu, đồng bộ dữ liệu đất đai với các cơ sở dữ liệu quốc gia khác, cơ sở dữ liệu của các bộ, ngành, địa phương”.
Đề xuất nguyên tắc xác định dữ liệu chủ ngành tài nguyên và môi trường
Từ các cơ sở khoa học và thực tiễn nêu trên, nguyên tắc xác định dữ liệu chủ ngành TN&MT được đề xuất bao gồm:
Dữ liệu chứa thông tin cơ bản nhất để mô tả, định danh và phân biệt một đối tượng thực thể cụ thể, cốt lõi, độc lập về lĩnh vực tài nguyên TN&MT thuộc phạm vi chức năng, thẩm quyền quản lý nhà nước của Bộ TN&MT.
Dữ liệu được lưu trữ và quản lý trong các cơ sở dữ liệu quốc gia về TN&MT; được thu thập, xây dựng, cập nhật đồng bộ, thống nhất từ kết quả của hoạt động quản lý nhà nước, chuyên môn nghiệp vụ, giải quyết thủ tục hành chính về TN&MT của cơ quan nhà nước hoặc từ các cơ sở dữ liệu chuyên ngành, địa phương.
Dữ liệu được sử dụng làm cơ sở để tham chiếu, đồng bộ dữ liệu TN&MT giữa các cơ sở dữ liệu về TN&MT, cơ sở dữ liệu quốc gia khác, của bộ, ngành, địa phương.
Dữ liệu phải đảm bảo tính duy nhất về định dạng, cấu trúc và nội dung giữa các cơ sở dữ liệu về TN&MT, với các cơ sở dữ liệu quốc gia khác, của bộ, ngành, địa phương và ngược lại.
Dữ liệu được chia sẻ, dùng chung cho nhiều cơ quan nhà nước khai thác, sử dụng thống nhất trên phạm vi toàn quốc.
Dữ liệu được ít nhất hai cơ sở dữ liệu (cơ sở dữ liệu về TN&MT, cơ sở dữ liệu quốc gia khác, của bộ, ngành, địa phương) tham chiếu, thu nhận, cập nhật, đồng bộ.
Được Bộ TN&MT xây dựng, quản lý, vận hành, cập nhật, điều chỉnh, cung cấp.
Đề xuất quy định dữ liệu chủ ngành tài nguyên và môi trường
Về danh mục dữ liệu chủ ngành TN&MT
Danh mục dữ liệu chủ ngành TN&MT được đề xuất theo các nguyên tắc nêu trên, bao gồm:
Danh mục dữ liệu chủ, dữ liệu danh mục dùng chung và thông tin chi tiết cho bộ dữ liệu chủ các lĩnh vực thuộc phạm vi chức năng quản lý nhà nước của Bộ TN&MT: đất đai; tài nguyên nước; tài nguyên khoáng sản, địa chất; môi trường; khí tượng thủy văn; biến đổi khí hậu; đo đạc và bản đồ; quản lý tổng hợp tài nguyên và bảo vệ môi trường biển và hải đảo; viễn thám.
Danh mục dữ liệu chủ, dữ liệu danh mục dùng chung và thông tin chi tiết cho bộ dữ liệu chủ tổng hợp về TN&MT.
Về tạo lập, quản lý, kết nối, chia sẻ, khai thác và bảo đảm an toàn thông tin cho dữ liệu chủ ngành TN&MT
Quy định về tạo lập, quản lý, kết nối, chia sẻ, khai thác và bảo đảm an toàn thông tin cho dữ liệu chủ ngành TN&MT được đề xuất trên cơ sở rà soát, nghiên cứu các quy định liên quan tại Luật Giao dịch điện tử năm 2023, của văn bản pháp luật chuyên ngành và pháp luật liên quan. Bao gồm các nội dung sau:
Nguyên tắc chung trong tạo lập, quản lý, kết nối, chia sẻ, khai thác và bảo đảm an toàn thông tin cho dữ liệu chủ ngành TN&MT.
Về tạo lập dữ liệu chủ, gồm các quy định về yêu cầu tạo lập, cập nhật dữ liệu, việc tạo lập, cập nhật và nguồn thông tin tạo lập, cập nhật dữ liệu chủ.
Về quản lý dữ liệu chủ, gồm các quy định về quản lý, quản trị dữ liệu; kiểm tra, giám sát quá trình kết nối, chia sẻ dữ liệu chủ và kiểm tra, đánh giá, duy trì dữ liệu chủ.
Về chia sẻ, kết nối dữ liệu chủ, gồm các quy định về mô hình, phương thức kết nối, chia sẻ dữ liệu; chia sẻ dữ liệu theo hình thức mặc định, theo yêu cầu đặc thù; về hạ tầng kết nối, chia sẻ dữ liệu và giải quyết vướng mắc trong quá trình kết nối, chia sẻ dữ liệu chủ.
Về bảo đảm an toàn thông tin dữ liệu chủ, gồm các quy định về yêu cầu, bảo đảm an toàn thông tin; giám sát, theo dõi đảm bảo an toàn thông tin đối với hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu; trách nhiệm bảo đảm an toàn, an ninh thông tin của cơ quan, đơn vị liên quan trong quá trình quản lý, lưu trữ, xử lý, kết nối, chia sẻ dữ liệu chủ.
Về trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị liên quan, gồm các quy định về quyền và trách nhiệm của cơ quan cung cấp dữ liệu chủ, của tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng dữ liệu chủ; trách nhiệm của Bộ TN&MT, của các cơ quan, đơn vị, địa phương theo phạm vi, thẩm quyền quản lý.
Kết luận
Chuyển đổi số ngành TN&MT đã và đang thay đổi công tác quản lý, điều hành, nghiệp vụ chuyên môn dựa trên phương thức, quy trình, mô hình của công nghệ số và kết quả phân tích, xử lý dữ liệu số, vì vậy kết quả nghiên cứu, xây dựng quy định dữ liệu chủ ngành TN&MT có tính ứng dụng cao, cung cấp cơ sở khoa học, thực tiễn trong xây dựng quy định dữ liệu chủ ngành TN&MT, các tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy định kỹ thuật về mô hình cấu trúc, nội dung cơ sở dữ liệu các lĩnh vực chuyên ngành và các giải pháp thu nhận, tạo lập, quản lý, tích hợp, kết nối, liên thông, chia sẻ thông tin, dữ liệu TN&MT (trong đó gồm dữ liệu chủ) cho chuyển đổi số quốc gia, của các Bộ ngành nói chung và ngành TN&MT nói riêng.
Tài liệu tham khảo
1. Quyết định số 142/QĐ-TTg ngày 02/02/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược dữ liệu quốc gia đến năm 2030;
2. Quyết định số 417/QĐ-BTNMT ngày 10/3/2021 của Bộ trưởng Bộ TN&MT phê duyệt Chương trình chuyển đổi số TN&MT đến năm 2025, định hướng đến năm 2030;
3. Báo cáo Customers’ Choice của Gartner Peer Insights năm 2022;
4. Tài liệu của hãng Informatica, tại địa chỉ: https://docs.informatica.com;
5. Tài liệu của hãng Pimcore, tại địa chỉ: https://pimcore.com/docs/pimcore/10.6;
6. Báo cáo Chiến lược Dữ liệu Thống kê Canada năm 2022;
7. Báo cáo về giải pháp đăng ký cơ sở của Hà Lan - Access to base Registries in Netherlands.
KS. HOÀNG HỒNG NGHĨA, nhóm thực hiện đề tài
Cục Chuyển đổi số và Thông tin dữ liệu tài nguyên môi trường
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 21 (Kỳ 1 tháng 11) năm 2024
Tóm tắt: Bài báo nghiên cứu giải pháp xử lý chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) bền vững cho Việt Nam thông qua tích hợp công nghệ vi sinh (phân hủy sinh học) và nhiệt phân. Trước áp lực gia tăng rác đô thị và yêu cầu phát triển kinh tế tuần hoàn, phương pháp này được đề xuất nhằm tận dụng tài nguyên từ rác, giảm chôn lấp và phát thải.
Nếu ở Kỳ 1, độc giả đã thấy những định hướng chiến lược và công nghệ xanh mở ra lối đi mới cho nông nghiệp Việt, thì đến Kỳ 2, điểm nhấn lại nằm ở những giải pháp cụ thể. Từ phòng thí nghiệm, nhiều nghiên cứu khoa học đã bước ra thực tiễn, đồng hành cùng doanh nghiệp, tạo nên các mô hình thành công: từ công nghệ bảo quản mới, chế biến cà phê hiện đại, đến kinh tế tuần hoàn phụ phẩm tôm và nâng tầm sản phẩm truyền thống như nước mắm. Đây chính là những hạt nhân giúp nông sản Việt gia tăng giá trị và chinh phục thị trường quốc tế.
Cao chloroform của Bí kỳ nam (Hydnophytum formicarum Jack.) được sắc ký cột với các hệ dung môi có độ phân cực khác nhau và kết hợp với kỹ thuật sắc ký lớp mỏng để thực hiện quá trình phân lập và tinh sạch các hợp chất. Cấu trúc của các hợp chất được xác định bằng phương pháp phổ cộng hưởng từ hạt nhân và kết hợp so sánh với tài liệu tham khảo. Ba hợp chất được tinh sạch và xác định cấu trúc bao gồm luteolin (1), quercetin (2) và quercitrin (3).
Hoạt tính xua đuổi hiệu quả của p-menthan-3,8-diol (PMD) đã được chứng minh là hiệu quả an toàn cho sức khỏe, tuy nhiên, hợp chất này vẫn chưa được sử dụng phổ biến ở Việt Nam. Đã có một số công trình nghiên cứu khảo sát tổng hợp PMD chủ yếu sử dụng xúc tác acid H2SO4 loãng với các điều kiện phản ứng khác nhau về thời gian và nhiệt độ.
Cháy nổ trong sinh hoạt dân dụng vẫn là một vấn đề nhức nhối tại Việt Nam, gây ra những thiệt hại nặng nề về người và tài sản do sự bất cẩn hoặc lỗi thiết bị điện. Các hệ thống cảnh báo cháy truyền thống thường có độ trễ cao, chỉ phản ứng khi cháy đã xảy ra rõ ràng, dễ gây báo động giả và thiếu khả năng cảnh báo từ xa.
Khu vực đảo Palawan (Philippine), Sempoma SABAH (Malaysia) nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa với hai mùa mưa, mùa khô rõ rệt. Tại Palawan, trung bình năm nhiệt độ không khí 28,50C, độ ẩm trung bình 58,4%, tổng lượng mưa 2.920 mm, tổng số giờ nắng trong khoảng 2,180 - 2,307h, nhiệt độ nước biển 29,30C và độ muối nước biển 33,3‰.
