Chuyển đổi số đang mở ra hướng đi mới bền vững và thịnh vượng, đồng thời là đòn bẩy tăng trưởng cho ngành nông nghiệp Việt Nam khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.
Ngày 29/10, tại Hà Nội, Tạp chí Kinh Doanh (Liên minh Hợp tác xã Việt Nam) tổ chức Diễn đàn “Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai”. Phát biểu khai mạc, bà Cao Xuân Thu Vân, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam nhấn mạnh, chuyển đổi số đang mở ra hướng đi mới bền vững và thịnh vượng cho ngành nông nghiệp Việt Nam - hiện đóng góp khoảng 12-14% vào GDP và có hoạt động xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đang vượt qua nhiều rào cản để tiến tới cán mốc ít nhất là 65 tỷ USD trong năm 2025.
Riêng với các HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chuyển đổi số chính là đòn bẩy tăng trưởng khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Đây là con đường ngắn nhất để các HTX nông nghiệp nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, tối ưu hóa quy trình sản xuất và kinh doanh. Chuyển đổi số còn giúp các HTX mở rộng thị trường, tăng cường khả năng cạnh tranh, tạo ra một môi trường minh bạch, tin cậy cho cả người sản xuất và người tiêu dùng…
Thực tế, vẫn có tình trạng e ngại thay đổi cũng là một trở ngại cho việc chuyển đổi số của các HTX nông nghiệp. Nhiều nông dân, thành viên HTX còn quen với phương pháp canh tác truyền thống và e ngại áp dụng công nghệ mới, cũng như thiếu niềm tin vào hiệu quả của công nghệ số. Chuyển đổi số trong nông nghiệp không chỉ là câu chuyện ứng dụng công nghệ số vào toàn bộ chuỗi giá trị nông nghiệp từ sản xuất đến phân phối như một trong những ưu tiên xuyên suốt, mà là còn hành trình chiến lược để HTX và người nông dân nâng cao năng lực số trong các hoạt động cốt lõi như: Sản xuất, quản lý, nâng cao khả năng truy xuất nguồn gốc và minh bạch thông tin, giám sát chất lượng nông sản, giảm phát thải và ô nhiễm môi trường, cũng như trong hoạt động marketing, kết nối cung cầu, quản trị nhân sự…
Ngoài ra, vấn đề thách thức còn nằm ở sự xung đột giữa ưu tiên ngắn hạn và lợi ích dài hạn. Các nông hộ, HTX và các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp thường tập trung cho sự sống còn tức thời, trong khi chuyển đổi số lại thuộc nhóm công việc quan trọng nhưng không cấp bách nên dễ bị gác lại. Tư duy này có thể trở thành lực cản trên hành trình số hóa.
Chia sẻ tại diễn đàn, TS. Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, về định hướng và giải pháp xây dựng hệ sinh thái số trong nông nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai nhiều hoạt động cụ thể. Thứ nhất, xây dựng nền tảng số dùng chung cho khu vực HTX và kinh tế tập thể, dự kiến hoàn thành và đưa vào vận hành từ tháng 6/2026. Nền tảng này sẽ kết nối dữ liệu về truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng, tiêu chuẩn sản xuất, logistics và hợp đồng điện tử.
Thứ hai, phối hợp với các đối tác quốc tế, đặc biệt là Nhật Bản, để học hỏi mô hình hệ sinh thái số của Liên đoàn HTX Nông nghiệp Nhật Bản (JA). Bộ cũng đã ký kết hợp tác với các doanh nghiệp công nghệ trong và ngoài nước để xây dựng khung dữ liệu, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.
Thứ ba, trong quá trình sửa đổi Nghị định 98, Bộ sẽ thể chế hóa mô hình hệ sinh thái số và chuỗi liên kết số, tạo hành lang pháp lý thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong nông nghiệp.
Cục trưởng Lê Đức Thịnh nhấn mạnh, trong thời gian tới, Bộ sẽ phối hợp xây dựng hệ sinh thái số trong liên kết chuỗi giá trị nông nghiệp bao gồm 5 hợp phần cốt lõi. Gồm nền tảng số dùng chung – tích hợp dữ liệu, kết nối các chủ thể, hỗ trợ quản lý mã số vùng trồng, truy xuất, tiêu chuẩn, logistics. Phần mềm truy xuất nguồn gốc và nhật ký điện tử – bắt buộc đối với nông dân và HTX tham gia chuỗi. Số hóa hợp đồng liên kết thông minh – đảm bảo tính pháp lý và minh bạch trong giao dịch.
Theo kế hoạch, diễn đàn sẽ bao gồm hai phiên thảo luận chuyên sâu. Phiên thứ nhất tập trung vào giải pháp phát triển hiệu quả Chuyển đổi số trong nông nghiệp, với sự tham gia của các chuyên gia đến từ Bộ ngành, tổ chức quốc tế và các cơ quan nghiên cứu về chuyển đổi số. Những vấn đề như xu thế chuyển đổi số, xây dựng hệ sinh thái số trong nông nghiệp, hướng tới nông nghiệp xanh và kinh nghiệm xây dựng hệ thống dữ liệu thông minh phục vụ quản trị HTX và liên kết thị trường sẽ được thảo luận một cách sâu rộng.
Phiên thứ hai là cuộc đối thoại mở giữa các HTX, doanh nghiệp và đại diện Bộ ngành, nhằm tìm kiếm giải pháp tháo gỡ những khó khăn trong quá trình ứng dụng công nghệ số vào sản xuất, chế biến, tiêu thụ nông sản. Sự kiện hướng tới tìm kiếm các giải pháp thúc đẩy chuyển đổi số trong nông nghiệp, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn từ nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp và hợp tác xã trong ứng dụng công nghệ số vào sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành Quyết định 4318/QĐ-BNNMT triển khai phong trào thi đua 'Cả nước thi đua đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số' và 'Bình dân học vụ số'.
Thực hiện chỉ đạo của thành phố Hà Nội, UBND các xã triển khai nộp thuế sử dụng đất phi nông nghiệp năm 2025 qua ứng dụng eTax Mobile và các hình thức không dùng tiền mặt. Những khó khăn trong quá trình triển khai dần được tháo gỡ, qua đó lan tỏa mạnh mẽ lợi ích chuyển đổi số trong nhân dân.
