Thông tin khí tượng thủy văn có vai trò cực kỳ quan trọng, trở nên cấp bách, là một trong các yếu tố “thiên thời”, góp phần quan trọng trong phát triển bền vững đất nước,…Trung bình hằng năm, các đơn vị thuộc hệ thống dự báo, cảnh báo quốc gia ở TW và ở địa phương đã cung cấp trên 58.600 bản tin dự báo, cảnh báo KTTV cho các cơ quan ở Trung ương, địa phương, phục vụ đắc lực cho công tác phòng, chống thiên tai, phát triển KT-XH, bảo đảm QP-AN.
Bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai phục vụ hiệu quả công tác ứng phó
GS.TS. Trần Hồng Thái Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV cho biết, trong giai đoạn 2002-2022, với những nỗ lực, Ngành đã theo dõi dự báo, cảnh báo: 143 cơn bão, áp thấp nhiệt đới (hơn nửa số bão, áp thấp nhiệt đới này ảnh hưởng trực tiếp tới nước ta); 348 đợt mưa lớn, trên 300 đợt không khí lạnh, trên 126 trận lũ, trên 170 đợt nắng nóng,... Với nỗ lực không ngừng của Ngành KTTV trong việc tăng cường dự báo, cảnh báo sớm, thông tin KTTV không chỉ có vai trò quan trọng góp phần chủ động phòng tránh và giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai, bảo vệ cuộc sống và sinh kế của người dân mà hiện nay thông tin, dữ liệu KTTV là đầu vào quan trọng cho các ngành, lĩnh vực KT-XH và góp phần tích cực trong việc đảm bảo quốc phòng, an ninh quốc gia. Các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai đã phục vụ hiệu quả cho công tác ứng phó sự cố thiên tai và tìm kiếm cứu nạn trên phạm vi cả nước.
Đài KTTV khu vực Nam Bộ ứng dụng khoa học công nghệ cao nâng cao chất lượng bản tin dự báo
Ứng phó với BĐKH toàn cầu đã chuyển sang một giai đoạn mới, đòi hỏi tất cả các quốc gia, trong đó có Việt Nam ngoài việc chuyển sang nền kinh tế phát thải thấp cần nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo và thích ứng với BĐKH. Các dự báo không còn dừng ở thông tin về KTTV thuần túy mà cần dịch chuyển sang dự báo tác động, thông báo cho công chúng về những gì điều kiện KTTV sẽ gây ra, điều này có vai trò rất quan trọng để bảo vệ cuộc sống và sinh kế của người dân. Tổng cục KTTV đã tăng cường dự báo, cảnh báo sớm. Với quan điểm thông tin, dữ liệu KTTV là đầu vào quan trọng của các ngành, lĩnh vực KT-XH, phục vụ cuộc sống hằng ngày của người dân và góp phần đảm bảo QP-AN quốc gia, Ngành đang hướng tới các sản phẩm dự báo, cảnh báo KTTV ngày càng đa dạng, xây dựng hệ thống dự báo tác động nhằm đáp ứng nhu cầu của các ngành nghề.
Các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai phục vụ hiệu quả cho công tác ứng phó sự cố thiên tai và tìm kiếm cứu nạn trên phạm vi cả nước. Tổng cục KTTV đã thực hiện các bản tin chuyên đề phục vụ các hoạt động diễn tập và các hoạt động khác cần thông tin KTTV. Đối với nông nghiệp: Sản phẩm dự báo không chỉ dừng lại ở những con số nhiệt độ, lượng mưa trung bình mà còn có thể cung cấp số giờ nắng, độ ẩm, nhiệt độ, lượng mưa chi tiết theo từng thời kỳ mùa vụ. Xa hơn là các dự báo, cảnh báo về sâu bệnh, dự báo năng suất cây trồng theo các điều kiện thời tiết. Đối với thủy điện: Ngành KTTV đang thực hiện các bản tin dự báo phục vụ Quy trình vận hành hồ chứa theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và có thể thực hiện tốt các bản tin dự báo nguồn nước đến các hồ phục vụ điều hành sản xuất điện.
Ngay cả năng lượng tái tạo là một ngành mới, KTTV đã bước đầu ứng dụng mô hình khí tượng trong việc mô phỏng lại trường gió, trường sóng chi tiết cho Biển Đông với độ phân giải ~10 km theo không gian ngang nhằm tạo ra các sản phẩm đánh giá phân bố mật độ năng lượng gió, sóng sử dụng trong ngành khai thác điện gió, điện sóng ngoài khơi. Ngành KTTV đã dự báo, cảnh báo được hầu hết các cơn bão có ảnh hưởng đến Việt Nam, các đợt lũ lớn trên sông Hồng. Qua đó, có đóng góp quan trọng vào công tác phòng chống, giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra, phục vụ sản xuất.
Trước tác động mạnh của BĐKH, nhiều bộ, ngành và địa phương đã có chiến lược và kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH. Để thực hiện các kế hoạch và biện pháp thích ứng với BĐKH, thông tin KTTV có vai trò quan trọng. Để đánh giá BĐKH trong tương lai người ta có thể dựa vào các mô hình khí hậu và các kịch bản khí hậu, mặc dù có nhiều điều chưa chắc chắn. Từ lâu các đặc điểm khí hậu nhiều năm, thông thường là 30 năm theo khuyến cáo của Tổ chức Khí tượng thế giới, được coi là căn cứ cho các quyết định trong các hoạt động KH-XH, từ xây dựng các công trình giao thông, năng lượng đến việc bố trí cơ cấu mùa vụ trong nông nghiệp.
Sử dụng các kịch bản khí hậu cho hoạt động ứng phó
Khi xảy ra BĐKH, các thông số khí hậu của chế độ khí hậu thay đổi có thể nằm ngoài những giá trị trong chuỗi số liệu đã quan trắc được. Vì vậy, việc sử dụng cơ sở dữ liệu khí hậu đã có, có thể không còn phù hợp. Để có căn cứ cho các hoạt động ứng phó với BĐKH, cách tiếp cận phổ biến hiện nay là sử dụng các kịch bản khí hậu. Tuy nhiên, ở đây gặp phải trở ngại đáng kể hạn chế sử dụng hiệu quả các kịch bản khí hậu. Trước hết, các kịch bản BĐKH hiện nay chủ yếu ở quy mô toàn cầu hoặc đại lục, trong khi đó yêu cầu thông tin để ứng phó với BĐKH ở phạm vi một quốc gia, một khu vực, thậm chí ở phạm vi một tỉnh hay một huyện. Hiện nay, đã có một số phương pháp để hạ qui mô của các kịch bản nhằm chi tiết hóa cho các khu vực ở phạm vi hẹp hơn. Tuy nhiên, khi hạ qui mô mức độ tin cậy của kịch bản cũng giảm theo nên việc ứng dụng bị hạn chế nhiều. Trở ngại thứ hai là phạm vi thời gian. Những hoạt động ứng phó khác nhau cần thực hiện với các yêu cầu khác nhau về thời gian từ mùa và năm trong sản xuất nông nghiệp đến hàng chục năm và nhiều hơn trong việc xây dựng các công trình hạ tầng. Tuy nhiên, trở ngại lớn nhất ở đây là mức độ tin cậy của các kịch bản khí hậu. Hệ thống khí hậu Trái đất, cũng như các hệ thống kinh tế hoặc xã hội về bản chất là những hệ thống phức tạp, chứa đựng nhiều yếu tố ngẫu nhiên và thường là thay đổi bất ngờ, khó dự đoán.
Nhiều hiện tượng vật lý và quá trình tương tác trong hệ thống khí hậu Trái đất còn chưa được hiểu rõ. Bên cạnh đó, hệ thống khí hậu còn phụ thuộc vào các nhân tố bên ngoài như tác động của con người đến hệ thống khí hậu. Ngoài những điều chưa chắc chắn về BĐKH trong tương lai, những dự đoán về thay đổi của điều kiện xã hội và kinh tế cũng như mối quan hệ tương tác của chúng với BĐKH cũng có nhiều điều chưa chắc chắn. Những điều chưa chắc chắn nói trên là những khó khăn và thách thức trong việc xây dựng các kế hoạch và giải pháp ứng phó với BĐKH. Khắc phục những khó khăn và thách thức này cần có cách tiếp cận cũng như tổ chức thích hợp để đáp ứng các nhu cầu thông tin cần thiết trong việc ứng phó với BĐKH.
Qúy Tâm
Trước diễn biến phức tạp của bão Kalmaegi có cường độ rất mạnh, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu các Bộ, ngành và địa phương từ Đà Nẵng đến Khánh Hòa chủ động ứng phó với tinh thần quyết liệt nhất, triển khai các biện pháp ở mức cao nhất, không để bị động, bất ngờ.
Thông tin từ Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự tỉnh Quảng Trị, chiều ngày 3/11 cho biết, trong 12 giờ qua, địa bàn tỉnh Quảng Trị có mưa to đến rất to. Toàn tỉnh đã có gần 140 vị trí ngập lụt, 51 vị trí sạt lở, hơn 5.000 nhà dân bị ngập lụt và 103 điểm trường học với 28.513 học sinh phải nghỉ học do mưa lũ.
Ngày 3/11, khu vực Bắc Bộ, Thanh Hóa và phía Bắc Nghệ An có mưa nhiều nơi, trời rét, vùng núi cao Bắc Bộ có nơi rét đậm. Nhiệt độ thấp nhất trong đợt không khí lạnh này ở khu vực Bắc Bộ, Thanh Hoá và Nghệ An phổ biến từ 16–19 độ, vùng núi có nơi dưới 15 độ. Khu vực từ Nam Quảng Trị đến TP. Đà Nẵng có mưa to đến rất to, tổng lượng mưa phổ biến 200–300mm, cục bộ có nơi trên 600mm.
Từ đêm ngày mùng 2 tháng 11, khu vực Đông Bắc Bộ và Thanh Hóa trời chuyển rét, vùng núi cao có nơi rét đậm. Khu vực Tây Bắc Bộ và Nghệ An trời lạnh. Do ảnh hưởng của không khí lạnh tăng cường kết hợp với nhiễu động trong đới gió Đông trên cao, khu vực từ Hà Tĩnh đến TP. Đà Nẵng và phía Đông tỉnh Quảng Ngãi có mưa to đến rất to, trong đó TP. Huế, TP. Đà Nẵng và phía Đông tỉnh Quảng Ngãi lượng mưa phổ biến từ 300-500mm, cục bộ có nơi trên 750mm.
Trước tình hình mưa lũ đặc biệt lớn xảy ra tại khu vực miền Trung, đã gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu hỗ trợ khẩn cấp các địa phương khắc phục hậu quả mưa lũ, bảo đảm cuộc sống cho người dân, không để người dân thiếu lương thực thực phẩm và kịp thời xử lý môi trường sau mưa lũ.
Ngày 01/11, khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ trời lạnh, vùng núi Bắc Bộ có nơi trời rét, nhiệt độ thấp nhất phổ biến 18–21 độ, vùng núi Bắc Bộ có nơi dưới 17 độ. Khu vực từ Hà Tĩnh đến TP. Đà Nẵng và phía Đông Quảng Ngãi có mưa to đến rất to, tổng lượng mưa phổ biến 200–450mm, cục bộ có nơi trên 700mm. Khu vực Nam Nghệ An và phía Tây Quảng Ngãi có mưa to, tổng lượng mưa phổ biến 100–250mm, cục bộ có nơi: trên 350mm. Khu vực từ Gia Lai đến Lâm Đồng và Nam Bộ có mưa rào và dông rải rác, lượng mưa phổ biến 10–30mm, cục bộ có nơi trên 70mm.
