Năm vừa qua, toàn ngành Khí tượng Thủy văn đã nỗ lực khắc phục mọi khó khăn, nâng cao nghiệp vụ chuyên môn đảm bảo thực hiện công tác, đáp ứng các yêu cầu công tác dự báo phát triển kinh tế - xã hội, phòng chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu,... Để hoàn thành được nhiệm vụ trên thì các đơn vị trực thuộc Tổng cục Khí tượng Thủy văn đóng vai trò quan trọng trong phát triển hiện đại hóa mạng lưới quan trắc KTTV; dự báo, cảnh báo thiên tai chuyên nghiệp hiệu quả,…
Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV:
Trung tâm đã phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan trong và ngoài Bộ TN&MT trong quá trình phân tích, đánh giá dự báo, cảnh báo các loại hình thiên tai nguy hiểm như: Xâm nhập mặn, bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất và báo cáo kịp thời gửi Lãnh đạo Bộ và Ban chỉ đạo quốc gia về PCTT. Thực hiện các bản tin cảnh báo thời tiết nguy hiểm trên khu vực Đông Nam Á hàng ngày và chia sẻ các dữ liệu mô hình số phân giải cao, dữ liệu dự báo thời tiết điểm cho Chương trình dự báo thời tiết nguy hiểm SWFP cho khu vực Đông Nam Á (SeA) của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) do Việt Nam đảm nhiệm. Triển khai thực hiện dự báo dựa trên tác động: Đã hoàn thành bộ cơ sở dữ liệu về điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội tại các tỉnh/thành địa phương chi tiết tới cấp huyện; thống nhất với các Đài KTTV khu vực mẫu và hình thức chia sẻ dữ liệu tự động phục vụ dự báo tác động đối với bão, ATNĐ; đang hoàn thiện phần mềm dự báo, cảnh báo tác động trên cơ sở lồng ghép số liệu điều kiện tự nhiên với thông tin dự báo, cảnh báo đối với bão, ATNĐ và thực hiện nâng cao chất lượng dự báo mưa định lượng,…
Năm 2025, nhận định mùa bão trên khu vực Biển Đông có khả năng xuất hiện tương đương so với TBNN (khoảng tháng 6), số lượng bão/ATNĐ trên khu vực Biển Đông và ảnh hưởng đến đất liền có khả năng ở mức xấp xỉ TBNN (TBNN trên Biển Đông khoảng 11-13 cơn, ảnh hưởng đến đất liền khoảng 5-6 cơn). Hiện tượng nắng nóng có khả năng xuất hiện tương đương so với TBNN: Nắng nóng có khả năng bắt đầu xuất hiện tại khu vực Nam Bộ vào khoảng nửa đầu tháng 3; khu vực Tây Bắc Bắc Bộ, vùng núi phía Tây Bắc Trung Bộ vào khoảng tháng 4 và phía Đông Bắc Bộ, khu vực ven biển Trung Bộ từ khoảng tháng 5 trở đi. Nhiều khả năng nắng nóng trong năm 2025 sẽ không gây gắt và kéo dài như năm 2024.
Dự báo Không khí lạnh hoạt động tương đương TBNN nên sẽ có khả năng xảy ra rét đậm, rét hại trong giai đoạn từ tháng 01-3/2025, trong đó cần đề phòng xuất hiện các đợt KKL có cường độ mạnh gây rét đậm, rét hại trên diện rộng, băng giá, sương muối ở khu vực vùng núi phía Bắc.
Trong năm 2025 số đợt mưa lớn diện rộng xảy ra trên toàn quốc và ở mức xấp xỉ với trung bình nhiều năm (khoảng 20 đợt). Các đợt mưa lớn diện rộng có khả năng bắt đầu từ tháng 6 ở Bắc Bộ, sau đó chuyển dần về phía nam và kết thúc vào khoảng tháng 12 ở các tỉnh Trung Bộ.
Triều cường tại ven biển Đông Nam Bộ: Ven biển phía Đông Nam Bộ có 06 đợt triều cường cao, vào các ngày 01-06/3, 28/3-03/4, 27/4-03/5, 07-13/10, 04-10/11 và 04-10/12. Trong đó, đợt triều ngày 04-10/11 và 04-10/12, mực nước trạm Vũng Tàu có thể đạt trên 4,3m. Trong mùa khô đầu năm 2025, xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long ở mức cao hơn TBNN, từ tháng 02-4/2025 xâm nhập mặn tăng cao gây ảnh hưởng đến dân sinh, nông nghiệp tại các địa phương. Từ tháng 3-7/2025, tình hình khô hạn thiếu nước cục bộ ngoài vùng cấp nước của các công trình thủy lợi có khả năng xảy ra tại các tỉnh Phú Yên đến Bình Thuận, Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk.
Ông Vũ Thanh Long, Giám đốc Đài KTTV khu vực Miền núi phía Bắc:
Những năm vừa qua, Đài luôn bám sát chỉ đạo của Tổng cục KTTV để thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ về quan trắc, dự báo, cảnh báo, thông tin KTTV. Đài đã triển khai công tác cảnh báo sớm các thiên tai KTTV nguy hiểm như: Dự báo thời tiết, cảnh báo sớm thiên tai tới 10 ngày; dự báo, cảnh báo mưa lớn trước 2 - 3 ngày; cảnh báo dông sét trước từ 30 phút đến 2 - 3 giờ; cảnh báo nắng nóng, không khí lạnh trước 5 - 7 ngày. Các bản tin dự báo tháng, mùa cũng được chi tiết đến huyện và dự báo cụ thể nhiệt độ, mưa theo các thời kỳ. Bản tin cảnh báo nguy cơ lũ quét, sạt lở đất chi tiết đến cấp huyện, một số đã đến được cấp xã. Đài ban hành các bản tin chuyên đề phục vụ các dịp nghỉ lễ, Tết, tổ chức các hoạt động quan trọng theo yêu cầu của các ban, ngành tại địa phương. Đài cũng chủ động, tích cực phối hợp thực hiện các chương trình, kế hoạch, dự án của ngành KTTV về thu thập số liệu KTTV tự động thời gian thực, xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung, kết hợp việc lồng ghép các số liệu của các ngành KT-XH, thông tin địa lý để áp dụng hiệu quả và từng bước xây dựng các phương án, mô hình chuyển từ dự báo, cảnh báo thiên tai sang dự báo tác động của thời tiết, thiên tai đến dân sinh và KT-XH. Đài đã thực hiện đa đạng hóa thông tin với các bản tin chuyên đề phục vụ các đối tượng sử dụng, đối tượng chịu tác động, các chuyên đề khác nhau; các hình thức truyền tin đa dạng hơn trên các nền tảng truyền thông, mạng xã hội,... giúp thông tin đến với khu vực, đối tượng chịu tác động nhanh hơn, chủ động hơn, dễ hiểu và dễ sử dụng hơn. Công tác dự báo, cảnh báo thiên tai đã có những bước phát triển mạnh mẽ, đảm bảo độ tin cậy, chính xác so với những năm trước. Bộ TN&MT, Tổng cục KTTV đã kịp thời ban hành các văn bản, quy định mới trong công tác dự báo, cảnh báo để nâng cao hiệu quả dự báo, cảnh báo KTTV, đáp ứng nhiệm vụ phát triển KT-XH, đảm bảo quốc phòng, an ninh. Nội dung, hình thức các bản tin có nhiều thay đổi, thông tin dự báo chi tiết tới cấp huyện và thời gian dài.
Năm 2025, Đài KTTV khu vực miền núi phía Bắc tiếp tục đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học, đặc biệt là trong lĩnh vực dự báo KTTV; tích cực nghiên cứu, ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào công tác nghiệp vụ để nâng cao chất lượng dự báo KTTV. Triển khai ứng dụng các mô hình, đưa mô hình số trị khí tượng, mô hình thủy văn vào trong dự báo tác nghiệp. Đánh giá ảnh hưởng của các hồ chứa đến lũ hạ du nhằm từng bước nâng cao công nghệ cũng như chất lượng dự báo lũ. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về KTTV để nâng cao hiệu quả sử dụng các thông tin dự báo cho người dân; liên hệ chặt chẽ với các địa phương, đặc biệt là Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai đảm bảo các sản phẩm dự báo KTTV đạt hiệu quả cao nhất. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra kỹ thuật mạng lưới trạm, nắm vững tình hình thực hiện quy trình, quy định chuyên môn; hiện trạng công trình và máy KTTV, giúp các đơn vị hoàn thành tốt nhiệm vụ công tác chuyên môn. Chỉ đạo kịp thời công tác tu sửa, bảo dưỡng công trình, sân vườn, máy móc trước mùa mưa lũ, hoàn thành trong tháng 4/2025; đảm bảo máy móc trang bị đủ số lượng và chất lượng, đáp ứng được yêu cầu đo đạc, quan trắc trong năm 2025. Kiểm tra mạng lưới và thanh tra các trạm KTTV tự động, đo mưa tự động, các trạm khí tượng đo yếu tố khí áp, kiểm tra cao độ các trạm thủy văn trên toàn bộ mạng lưới trạm.
Theo dõi, đôn đốc các trạm KTTV thực hiện tốt nhiệm vụ năm 2025, đánh giá đúng chất lượng hoạt động mạng lưới của các trạm KTTV trong việc quan trắc, đo đạc, thông tin điện báo. Duy trì tốt công tác kiểm soát, phúc thẩm, phát báo số liệu về Trung tâm Thông tin và Dữ liệu KTTV và Trung tâm Mạng lưới KTTV theo đúng quy định. Theo dõi hoạt động hệ thống đồng bộ dữ liệu KTTV qua phần mềm CDH; lập kế hoạch mua sắm, thay thế, sửa chữa, bảo dưỡng định kỳ và khắc phục kịp thời các máy tự động bị hỏng trên toàn Đài. Hoàn thành đánh giá nghiệm thu sản phẩm khối lượng, tài liệu khí tượng, thủy văn, môi trường, thông tin lưu trữ theo đúng quy định. Phấn đấu nâng cao chất lượng hoạt động mạng lưới của các trạm KTTV và môi trường năm 2025, vượt chỉ tiêu được giao từ 0,5 -1,0 điểm.
Ông Phùng Kiến Quốc, Phó Giám đốc Trung tâm Mạng lưới KTTV quốc gia:
Trung tâm đã theo dõi kịp thời diễn biến thời tiết, chỉ đạo các trạm ra đa thời tiết; chủ động quan trắc và cảnh báo thời tiết nguy hiểm cho các đơn vị dự báo bằng thư điện tử, zalo hoặc gọi điện thoại trực tiếp. Trong năm 2024, Trung tâm đã chỉ đạo sát sao các trạm khi có các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như bão, ATNĐ, mưa lớn diện rộng và không khí lạnh tăng cường mạnh gây ra thời tiết nguy hiểm. Khi kiểm soát số liệu trực tuyến phát hiện thấy có các vùng phản hồi vô tuyến mạnh, nguy hiểm, Trung tâm chỉ đạo các trạm làm bản tin cảnh báo và liên tục đôn đốc, giám sát, kiểm tra các trạm trong công tác quan trắc, cảnh báo thời tiết. Được sự chỉ đạo sát sao, các trạm cảnh báo kịp thời các hiện tượng thời tiết nguy hiểm đặc biệt là trong những cơn bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lũ lớn ảnh hưởng đến các khu vực nằm trong bán kính quan trắc của các ra đa. Thực hiện tốt nhiệm vụ chuyên môn và phân tích số liệu ra đa, vệ tinh, định vị sét phục vụ dự báo trong 09 đợt mưa lớn, 05 cơn bão (số 2,3,4,6,7) và 01 ATNĐ. Các thông tin ra đa được phân tích và cung cấp cho Trung tâm Dự báo kịp thời, đúng theo quy định và đảm bảo chất lượng.
Năm 2025, Trung tâm sẽ tập trung một số nhiệm vụ công tác trọng tâm: Theo dõi chặt chẽ tình hình thời tiết, thực hiện đúng quy định về theo dõi, trực phân tích thông tin KTTV trong điều kiện thời tiết, thủy văn nguy hiểm. Cung cấp các thông tin phân tích các sản phẩm ứng dụng từ nguồn số liệu khí tượng cao không phục vụ dự báo, cảnh báo KTTV. Cung cấp thông tin, tư liệu sóng và dòng chảy 2D tầng mặt quan trắc từ các trạm ra đa biển phục vụ công tác dự báo, cảnh báo hải văn. Cung cấp các số liệu, sản phẩm, thông tin trên website Trung tâm Mạng lưới KTTV quốc gia phục vụ các đơn vị dự báo
Quản lý mạng lưới trạm KTTT và môi trường hiện có. Thực hiện kiểm tra kỹ thuật mạng lưới trạm khí tượng thủy văn theo quy định. Kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về KTTV. Kiểm tra công tác PCTT tại theo sự phân công. Giám sát, hướng dẫn kỹ thuật hoạt động các trạm môi trường. Quản lý, chỉ đạo kỹ thuật mạng lưới trạm ra đa thời tiết (10 trạm ra đa thời tiết cố định); trạm ra đa biển (03 trạm); trạm định vị sét (18 trạm). Vận hành 02 trạm ra đa thời tiết di động và 02 trạm thu ảnh mây vệ tinh quan trắc, thu nhận, cung cấp số liệu kịp thời phục vụ công tác dự báo cảnh báo và PCTT KTTV.
Đảm bảo công tác thiết bị, kiểm định KTTV trên toàn mạng lưới. Theo dõi, nắm bắt thông tin hoạt động của mạng lưới trạm KTTV trên toàn quốc, đôn đốc công tác duy tu, bảo dưỡng máy, thiết bị và phương tiện, thực hiện tốt công tác quan trắc, đo đạc và thu thập số liệu. Hỗ trợ các Đài KTTV khu vực duy trì hoạt động ổn định hệ thống trạm KTTV tự động. Tham gia trực hệ thống thiết bị, thông tin phục vụ công tác dự báo, cảnh báo và PCTT KTTV. Đảm bảo hoạt động ổn định của các thiết bị KTCK tại các trạm, cung cấp số liệu đầy đủ, kịp thời cho công tác dự báo, cảnh báo và PCTT KTTV. Trực thông tin 24/24 khi có hiện tượng thời tiết nguy hiểm.
Trung tâm thực hiện tốt chỉ đạo của Phó Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV Hoàng Đức Cường, đó là: Chủ động đổi mới làm việc theo hướng kỉ luật, kỉ cương, năng động, sáng tạo, có tinh thần trách nhiệm cao, chuyển đổi số một cách toàn diện,… Đặc biệt là lưu ý đến công tác chuyên môn như quản lý mạng lưới trạm, phân tích môi trường. Tăng cường, kiểm tra kỹ thuật đảm mạng lưới trạm quan trắc, phân tích môi trường và các trạm khác theo quy định, kiểm soát đánh giá định kỳ các trạm, đổi mới công tác nghiệm thu đánh giá số lượng, chất lượng số liệu quan trắc KTTV theo hướng chuyên nghiệp, cụ thể hơn. Trung tâm tích cực tham gia vào các đoàn kiểm tra thực thi pháp luật KTTV cùng với các Bộ, ngành, địa phương trong công tác truyền thông, tuyên truyền, phổ biến nâng cao kiến thức về KTTV, hải văn đến với cộng đồng.
HOÀNG NGUYÊN
(Thực hiện)
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 3 năm 2025
Ưu tiên hàng đầu của các cơ quan khí tượng thủy văn trên toàn thế giới là cải thiện hệ thống cảnh báo sớm; đây là vấn đề then chốt trong công tác thích ứng, giảm nhẹ rủi ro thiên tai. Đồng thời, công tác dự báo dựa trên tác động có thể giúp các cấp lãnh đạo, cơ quan quản lý ra quyết định bảo vệ cộng đồng tốt hơn.
Dù chưa hết năm 2024 song từ đầu năm đến nay, thiên tai ở nước ta xảy ra rất khốc liệt, cực đoan với nhiều loại hình thiên tai tại khắp các vùng miền trên cả nước. Đến nay, đã xảy ra 9 cơn bão, 1 áp thấp nhiệt đới, 232 trận mưa lớn, ngập úng, lũ, lũ quét, sạt lở đất; nhiều trận dông lốc, động đất và gió mạnh, sóng lớn trên biển.
Trong bối cảnh thiên tai ngày càng khốc liệt và đổi khí hậu ngày càng gay gắt đòi hỏi công cuộc chuyển đổi số trong ngành Khí tượng Thủy văn (KTTV) phải được đẩy mạnh hơn nữa vai trò của công tác triển khai, ứng dụng chuyển đổi số trong ngành KTTV để có thể cung cấp các sản phẩm khí tượng thủy văn, nhanh chóng kịp thời, đa dạng hơn, trực quan hơn và dễ hiểu cho người dùng hơn, đặc biệt là đi đúng và đáp ứng nhu cầu cần của từng đối tượng sử dụng trong các ngành các lĩnh vực kinh tế - xã hội đặc biệt quan trọng và cấp thiết.
Nghề bảo vệ môi trường không chỉ là một nghề mà còn là một sứ mệnh cao cả. Chúng tôi tin rằng chỉ những người có duyên và có phúc mới có thể làm nghề này, bởi vì đó là sự kết hợp giữa đam mê, tâm huyết và lòng yêu thiên nhiên. Hãy cùng nhau bảo vệ môi trường và lan tỏa tình yêu thiên nhiên!- Đó là những lời nói chân thành, mộc mạc được gửi gắm trong những câu chuyện thực tế và tâm huyết của ông Phạm Văn Sơn - Tổng Thư ký Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, Giám đốc Trung tâm Ứng phó sự cố môi trường Việt Nam - thành viên Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam với phóng viên Tạp chí Tài nguyên và Môi trường nhân dịp Tuần lễ môi trường năm 2024.
Nhiều địa phương ở Thanh Hóa đang thực hiện rất quyết liệt trong việc quản lý tài nguyên khoáng sản chưa khai thác và bảo vệ môi trường. Để có thông tin đa chiều, mới đây phóng viên Tạp chí Tài nguyên & Môi trường đã có cuộc trò chuyện với ông Đặng Văn Thiện - Trưởng phòng TN&MT huyện Hà Trung (Thanh Hóa) về vấn đề này.
