Xây dựng thương hiệu chè Shan Tuyết Suối Giàng gắn với bản sắc văn hóa địa phương vùng cao

Ông Hoàng Vĩnh Long, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam nhấn mạnh, chè Shan tuyết Suối Giàng là tổng hòa giá trị tự nhiên, kinh tế và văn hóa, hội tụ đủ yếu tố để trở thành thương hiệu chè đặc sản quốc gia. Để đạt được điều này, cần chiến lược phát triển thương hiệu bền vững, đặt trọng tâm vào bản sắc văn hóa và bảo tồn sinh thái, tích hợp khoa học - công nghệ và marketing hiện đại.

Tại Hội thảo "Phát triển và nâng tầm giá trị Trà Shan Tuyết", ông Hoàng Vĩnh Long, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam cho biết, chè Shan tuyết Suối Giàng là đặc sản của xã Văn Chấn (Lào Cai), được đánh giá là nguồn gen cây trồng quý hiếm với giá trị tự nhiên và văn hóa nổi bật. Ở độ cao 900 - 1.400 m, vùng chè cổ thụ phát triển trong điều kiện khí hậu mát lạnh quanh năm, đất đai giàu khoáng vi lượng, tạo nên những búp chè dày, phủ sương trắng, hàm lượng polyphenol cao, mang hương vị thanh đậm đặc trưng. Đối với đồng bào Mông, cây chè còn là “cây của trời”, gắn bó với tín ngưỡng và sinh kế qua nhiều thế hệ.

Toàn vùng hiện có hơn 400 ha chè cổ thụ, sản lượng 700 đến 800 tấn búp tươi mỗi năm; một số sản phẩm đã được chứng nhận OCOP 4 sao và bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Tuy nhiên, sản xuất còn manh mún, chất lượng chưa đồng đều; bao bì - mẫu mã thiếu bản sắc văn hóa và chưa đạt chuẩn xuất khẩu; quảng bá yếu; liên kết chuỗi giá trị chưa hình thành bền vững. Giá trị thương mại của chè Shan tuyết vì thế vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của vùng cao Suối Giàng.

Để chè Shan tuyết Suối Giàng có vị thế xứng đáng trên thị trường quốc gia và quốc tế, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam cho rằng cần bắt đầu từ định vị thương hiệu dựa trên giá trị bản địa. Việc xây dựng câu chuyện “Chè cổ thụ - Hồn núi - Hương mây Suối Giàng”, thiết kế bộ nhận diện sử dụng hoa văn người Mông và chuẩn hóa nhãn hiệu tập thể “Shan Tuyết Suối Giàng” là bước đi nền tảng.

Bên cạnh đó, ông đề xuất Suối Giàng nên khuyến nghị phát triển chuỗi giá trị chè gắn với du lịch văn hóa - sinh thái, biến rừng chè cổ thụ trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc, mở rộng mô hình homestay trải nghiệm hái, sao, thưởng trà, đồng thời tổ chức lễ hội Chè Shan tuyết như một sự kiện thương hiệu thường niên. 

Để chè Shan tuyết Suối Giàng vươn tầm thương hiệu quốc gia, khoa học - công nghệ được xác định là một trong những trụ cột then chốt, đặc biệt trong bối cảnh thị trường trà cao cấp thế giới ngày càng đòi hỏi tiêu chuẩn khắt khe. Hiện nay, một số hợp tác xã đã tiếp cận công nghệ chế biến hiện đại, song quy mô và mức độ chuẩn hóa còn hạn chế. Vì vậy, việc ứng dụng tiến bộ khoa học - công nghệ cần được triển khai đồng bộ và sâu rộng hơn trên ba hướng chính.

Thứ nhất, chuẩn hóa chất lượng từ gốc đến ngọn thông qua truy xuất nguồn gốc và chứng nhận hữu cơ. Chè Shan tuyết Suối Giàng sở hữu điều kiện tự nhiên gần như lý tưởng để đạt chuẩn Organic, nhưng chưa được khai thác đúng mức. Việc áp dụng mã QR, xây dựng hồ sơ số cho từng lô chè, quản lý quy trình thu hái, chế biến theo thời gian thực sẽ giúp minh bạch hóa sản phẩm, tạo lợi thế cạnh tranh tại các thị trường khó tính như Nhật Bản hay EU.

Thứ hai, đổi mới công nghệ chế biến nhưng vẫn giữ hương vị truyền thống. Các doanh nghiệp và hợp tác xã được khuyến nghị đầu tư công nghệ sấy - sao hiện đại nhằm ổn định chất lượng, hạn chế thất thoát hương tự nhiên, đồng thời tối ưu các chỉ số hóa học đặc trưng như polyphenol và catechin. 

Thứ ba, mở rộng nghiên cứu sản phẩm mới từ chè Shan tuyết. Trong khi thế giới đang có nhu cầu lớn về thực phẩm chức năng và mỹ phẩm tự nhiên, chè Shan tuyết có tiềm năng phát triển thành trà túi lọc, bột matcha Shan tuyết, tinh chất chăm sóc da, hoặc sản phẩm trải nghiệm du lịch, sức khỏe. Đây là hướng đi có giá trị gia tăng cao, giúp thương hiệu vượt khỏi khuôn khổ sản phẩm nguyên liệu truyền thống.

Khoa học - công nghệ chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi có liên kết 4 nhà: Nhà nước - Nhà nông - Nhà doanh nghiệp - Nhà khoa học. Trong đó, đề xuất thành lập Trung tâm trải nghiệm và giới thiệu chè Shan tuyết Suối Giàng đóng vai trò đầu mối hỗ trợ kỹ thuật, kiểm soát chất lượng, đào tạo tiêu chuẩn quốc tế và kết nối thị trường.

Từ đó, địa phương cần xây dựng Đề án cấp tỉnh hoặc cấp quốc gia về phát triển thương hiệu chè Shan tuyết Suối Giàng gắn với văn hóa dân tộc Mông; chuẩn hóa toàn bộ quy trình sản xuất - chế biến theo tiêu chuẩn quốc tế; đẩy mạnh truyền thông số và mở rộng thị trường xuất khẩu sang Nhật Bản, EU, Hàn Quốc. Nếu được triển khai đồng bộ, chè Shan tuyết Suối Giàng hoàn toàn có thể trở thành “biểu tượng trà văn hóa” của Việt Nam trong những năm tới.