Quản trị TNN trên nền tảng kết hợp công nghệ số, sử dụng mô hình quản trị nước thông minh và tích hợp các quy định về quản lý nước để kiểm soát chất lượng sẽ góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước. Việc kết hợp này cũng kiểm soát được chất lượng nước, điều tiết, sử dụng TNN hợp lý, từ đó bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao chất lượng cuộc sống, đảm bảo an ninh, an toàn và an sinh xã hội.

Trên thế giới, các nước tiên tiến đã ứng dụng nhiều giải pháp công nghệ nhằm quản trị TNN hiệu quả, trong đó, có hai giải pháp là về kỹ thuật và quản lý. Thực chất, việc đưa ra quyết định, phương hướng, chiến lược trong quản trị TNN được thực hiện trên cơ sở các dữ liệu thu thập được. Vì vậy, quản trị nước thông minh đang trở thành một xu thế lớn trên thế giới.

Nhận thức sâu sắc được tầm quan trọng của chuyển đổi số có vai trò thiết yếu để phát triển trong tình hình mới, từ năm 2021, Trung tâm Quy hoạch và Điều tra TNN quốc gia đã ban hành Kế hoạch chuyển đổi số trong công tác Quy hoạch, điều tra và bảo vệ TNN giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030. Theo đó, Trung tâm đã chủ động và nỗ lực đổi mới, chuyển mình mạnh mẽ và đã đạt được những thành quả nhất định. Đến nay, hệ thống máy chủ hiệu năng cao (HPC), hệ thống Sever để xây dựng Big Data và nền tảng hệ thống thông tin địa lý (GIS), máy chủ lưu trữ dung lượng lớn đặt tại Trung tâm và hệ thống máy chủ kết nối, truyền tải dữ liệu điều tra cơ bản, quan trắc TNN liên thông 3 miền (Bắc, Trung và Nam) do 3 Liên đoàn trực thuộc Trung tâm quản lý, vận hành. Cùng với hạ tầng kỹ thuật phần cứng, hệ thống phần phầm xử lý, phân tích dữ liệu và bộ công cụ mô hình toán phục vụ hỗ trợ ra quyết định cũng ngày càng được nâng cấp, hoàn thiện. 

Dữ liệu điều tra cơ bản và quan trắc TNN do Trung tâm quản lý đã được chuyển đổi số và lưu trữ trên hệ thống Big Data, với 6 mô đun dữ liệu lớn. Hệ thống tác nghiệp TNN được xây dựng thành công từ việc thu nhận dữ liệu đầu vào, phân tích xử lý, tính toán, đưa ra kết quả dự báo, cảnh báo TNN và xuất bản bản tin tự động cho 13 lưu vực sông (LVS) chính trên toàn quốc và 43 tỉnh, thành phố. Công tác chuyển đổi số đã phục vụ hiệu quả xây dựng quy hoạch tổng hợp các lưu vực sông liên tỉnh (LVS Bằng Giang - Kỳ Cùng, Hồng - Thái Bình; Sê San, Srepok, Cửu Long và Mã).

Theo ông Triệu Đức Huy, Phó Tổng Giám đốc Trung tâm Quy hoạch và Điều tra TNN quốc gia, việc lập quy hoạch tổng hợp lưu vực sông liên tỉnh ở nước ta hiện nay đã cơ bản hoàn thành, chỉ còn một số lưu vực chính sắp tới sẽ được hoàn thành trong năm 2024. Đây là các bản quy hoạch động nên việc xây dựng các kịch bản nguồn nước để Bộ TN&MT công bố hàng năm làm cơ sở cho các bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch khai thác sử dụng nước đòi hỏi phải vận hành được bộ công cụ mô hình toán tính toán thời gian thực để có thể hỗ trợ ra quyết định kịp thời, do đó các thông tin, dữ liệu điều tra cơ bản, quan trắc TNN và bộ công cụ mô hình toán được thiết lập trong hệ thống chuyển đổi số là công cụ đắc lực giải quyết bài toán này.

Ông Triệu Đức Huy cũng cho biết, sau nhiều năm xây dựng và hoàn thiện, hệ thống cơ sở dữ liệu lớn và Hệ thống tác nghiệp TNN của Trung tâm đã có thể đáp ứng hiệu quả các nhiệm vụ đã và đang thực hiện, trong đó nổi bật là công tác điều tra cơ bản, quy hoạch, cảnh báo và dự báo TNN cung cấp các nhận định, dự báo, cảnh báo sớm cho các cấp quản lý để phòng chống hạn hán, thiên tai, thiếu nước và quản lý vận hành hồ đập trên lưu vực. 

Theo kế hoạch chuyển đổi số của Trung tâm, đến 2025, sẽ hoàn thành xây dựng hạ tầng dữ liệu tập trung, thống nhất, tương thích với kiến trúc Chính phủ điện tử; lưu trữ dữ liệu 13 lưu vực sông chính toàn lãnh thổ Việt Nam, sẵn sàng kết nối, chia sẻ và cung cấp dữ liệu trực tuyến phục vụ phát triển kinh tế số, xã hội số, đô thị thông minh trên nền tảng công nghệ điện toán đám mây, sử dụng giải pháp công nghệ quản trị dữ liệu lớn (bigdata), tương thích được với hạ tầng dữ liệu của Bộ TN&MT, tích hợp, kết nối, liên thông, chia sẻ và khai thác sử dụng dữ liệu với các cơ sở dữ liệu/hệ thống thông tin chuyên ngành TN&MT. 

Đến 2030, sẽ vận hành hiệu quả, toàn diện hệ sinh thái số được bảo đảm an toàn thông tin, kết hợp hạ tầng dữ liệu hoàn thiện, đồng bộ với hệ thống tác nghiệp số tiên tiến, đảm bảo 100% công tác điều tra, khảo sát, quan trắc, đo đạc thực hiện bằng thiết bị công nghệ số, thu nhận trực tiếp dữ liệu số. Cung cấp dịch vụ công giám sát, dự báo, cảnh báo về TNN dựa trên phân tích, xử lý dữ liệu lớn theo thời gian thực; sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) hỗ trợ ra quyết định quản lý chính xác, kịp thời trên các LVS của Việt Nam để thực sự là quản trị và bảo đảm TNN bền vững như Luật TNN mới đã đề ra. 

Để công tác chuyển đổi số lĩnh vực TNN tiếp tục phát huy hiệu quả hơn nữa, ông Triệu Đức Huy cho biết, thời gian tới cần cụ thể hóa các quy định của Luật TNN mới ban hành phù hợp với yêu cầu phát triển của chuyển đổi số, kinh tế số, xã hội số; tăng cường đào tạo, tập huấn nâng cao nhận thức, kỹ năng quản lý, vận hành, khai thác dữ liệu số trong hoạt động TNN. Đồng thời, đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng khoa học, công nghệ, ứng dụng các thiết bị thông minh trong hoạt động điều tra, quan trắc TNN, nghiên cứu, ứng dụng và phát triển các công nghệ số, nền tảng số phục vụ chuyển đổi số lĩnh vực TNN. Cùng với đó, tăng cường hợp tác quốc tế, tranh thủ hỗ trợ quốc tế để thực hiện đẩy mạnh công tác chuyển đổi số lĩnh vực TNN, nhất là về trang thiết bị, hạ tầng kỹ thuật, công nghệ kỹ thuật tích hợp các mô hình hỗ trợ ra quyết định, quản trị thông minh TNN. Việc xây dựng, quản lý vận hành hệ thống công cụ hỗ trợ ra quyết định cần được giao cho một đơn vị đầu mối phụ trách và cung cấp thông tin, dữ liệu kịp thời theo yêu cầu thực tiễn.

HÀ ANH
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 17 (Kỳ 1 tháng 9) năm 2024