Theo nhận định của Trung tâm dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, từ tháng 02 - 5/2025, tổng lượng dòng chảy từ thượng nguồn sông Cửu Long về hạ lưu và ĐBSCL ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm từ 5 - 12%. Mực nước sông Cửu Long dao động theo triều, với xu thế xuống dần. Xâm nhập mặn vào sâu các cửa sông, tại một số thời điểm có khả năng thiếu nước cục bộ (vào giữa tháng 02/2025)...

Các tỉnh vùng ĐBSCL cần sớm triển khai các biện pháp chủ động phòng, chống xâm nhập mặn, cập nhật thông tin dự báo hàng ngày, dự báo tháng đề phòng tình hình Khí tượng Thủy văn có những diễn biến phức tạp… Đồng thời, áp dụng và thi hành Thông tư số 47/2024/TT-B-TNMT của Bộ TN&MT quy định kỹ thuật về quan trắc mặn và điều tra, khảo sát xâm nhập mặn, vừa có hiệu lực từ ngày 14/2/2025.

Công tác ứng phó hạn hán, xâm nhập mặn mùa khô 2024 - 2025 mang tính chủ động ở nhiều địa phương

Chính vì thế, để chủ động ứng phó hạn hán, xâm nhập mặn mùa khô 2024 - 2025, các địa phương vùng ĐBSCL đã ban hành nhiều phương án phòng, chống về biến đổi khí hậu, hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, đảm bảo nguồn nước phục vụ dân sinh, triển khai tuyên truyền, hướng dẫn người dân kiểm soát mặn trong sản xuất nông nghiệp trên nhiều địa bàn…

Tại Long An, theo dự báo Khí tưởng Thuỷ văn tỉnh (từ tháng 01 - 6/2025), về độ mặn trên 2 sông Vàm Cỏ, tổng lượng dòng chảy từ thượng nguồn sông Mê Kông về đầu nguồn sông Cửu Long có khả năng thấp hơn trung bình nhiều năm. Mực nước đầu nguồn các sông Vàm Cỏ, Rạch Cát, sông Tra, Vàm Cỏ Đông, Vàm Cỏ Tây chịu ảnh hưởng mạnh của thủy triều, xâm nhập mặn vùng cửa sông Soài Rạp, Vàm Cỏ ở mức cao hơn trung bình nhiều năm.

Tỉnh Long An chỉ đạo Sở TN&MT phối hợp Đài Khí tượng Thuỷ văn tỉnh theo dõi chặt chẽ tình hình thời tiết, khí tượng thủy văn, nguồn nước… để kịp thời cung cấp thông tin về tình hình hạn, thiếu nước, xâm nhập mặn; không để xảy ra tình trạng bị động, bất ngờ. Chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tổ chức, theo dõi chặt chẽ tình hình chất lượng nước, độ mặn trên các tuyến sông, kênh, rạch... để chủ động thông tin đến người dân; vận hành, điều tiết các công trình thủy lợi hợp lý, đảm bảo cung cấp đủ nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt. Chỉ đạo đơn vị quản lý, khai thác, vận hành công trình thủy lợi; tổ chức, kiểm tra các cống đầu mối ngăn mặn, đảm bảo không để nước mặn xâm nhập vào khu vực nội đồng; theo dõi liên tục tình hình nguồn nước, chất lượng nước để có kế hoạch vận hành hợp lý các cửa cống, trạm bơm… góp phần tích trữ đủ nước phục vụ sản xuất trong các đợt mặn cao điểm theo khuyến cáo của cơ quan Trung ương.

Tại tỉnh Bến Tre, hiện các địa phương đã và đang bị ảnh hưởng của nước mặn “tấn công”, chính quyền, đoàn thể, các ngành chức năng và người dân tỉnh Bến Tre tăng cường triển khai công tác tuyên truyền, chủ động phòng, chống hạn mặn, thực hiện phong trào “Đồng khởi” trữ nước ngọt.

Theo cơ quan khí tượng thủy văn Bến Tre dự báo, rủi ro thiên tai do xâm nhập mặn tại Bến Tre xấp xỉ cấp 2, triều cường tại các sông dâng cao, kéo theo mặn xâm nhập sâu vào địa bàn... Trên sông Cửa Đại, mặn 4‰ đã xâm nhập đến xã Giao Hòa (huyện Châu Thành) cách cửa sông trên 41km; độ mặn 1‰ xâm nhập đến xã Quới Sơn (huyện Châu Thành), cách cửa sông 47km. Trên sông Hàm Luông, xâm nhập mặn 4‰ đến xã Sơn Phú (huyện Giồng Trôm); xã Định Thủy (huyện Mỏ Cày Nam) cách cửa sông trên 42km; độ mặn 1‰ xâm nhập xã An Hiệp (huyện Châu Thành); xã Thanh Tân (huyện Mỏ Cày Bắc) cách cửa sông 56km. Trên sông Cổ Chiên, xâm nhập mặn 4‰ xâm nhập tới xã Thành Thới B (huyện Mỏ Cày Nam), cách cửa sông 44,4km; độ mặn 1‰ xâm nhập đến xã Nhuận Phú Tân (huyện Mỏ Cày Bắc), cách cửa sông 55km…

Thực tế cho thấy, Bến Tre là địa phương bị ảnh hưởng của mặn xâm nhập sâu nhiều năm liền, nên chính quyền và người dân xứ dừa đã có kinh nghiệm ứng phó, không được chủ quan, lơ là. Các địa phương bị ảnh hưởng luôn theo dõi sát tình hình diễn biến mặn, để chủ động đóng cống, đập ngăn mặn trữ ngọt, bơm tưới cho cây trồng; tăng cường khâu trữ nước ngọt bằng nhiều hình thức, dụng cụ, phương tiện. Các nhà máy xử lý nước mặt cũng đã có kế hoạch vận hành hợp lý, lên kế hoạch cấp bổ nguồn nước nguyên liệu để phục vụ cao điểm vào mùa khô hạn. 

Biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn làm ảnh hưởng đến kinh tế nông nghiệp

Tỉnh Trà Vinh, dự báo về tình hình khô hạn và nước mặn xâm nhập trên các nhánh Sông Tiền và Sông Hậu sẽ diễn biến phức tạp, có nhiều tác động đến sản xuất và sinh hoạt của người dân, đặc biệt tại các vùng ven biển, người dân chưa chủ động được nguồn nước ngọt... Trước tình hình trên, các địa phương trong tỉnh đã tập trung triển khai nhiều giải pháp về công tác trữ ngọt, ngăn mặn trong sản xuất như nạo vét kênh nội đồng, trục và gia cố, tu sửa các bờ bao, cống bọng ven các tuyến sông lớn.

Theo dự báo mới đây, mặn đã ảnh hưởng đến các vùng ven biển, nguồn nước (từ ngày 7 - 13/02/2025), ranh mặn 04g/l khi thấp nhất và cách biển từ 30 - 35 km trên các nhánh Sông Tiền; từ 43 - 45 km trên nhánh sông Hàm Luông; từ 36 - 40 km trên nhánh Sông Tiền và từ 35 - 40 km trên nhánh Sông Hậu.

Tại các vùng có nguy cơ nước mặn xâm nhập, khô hạn, ảnh hưởng đến sản xuất (chủ yếu cây lúa) như Cầu Ngang, Trà Cú và một phần huyện Châu Thành, Tiểu Cần. Trong giữa tháng 02/2025, kế hoạch nạo vét kênh nội đồng mùa khô, hiện các địa phương đã triển khai đăng ký nạo vét 492 công trình kênh rạch, dài trên 420km, lắp 12 bọng… qua đó góp phần rất lớn trong việc trữ và tiếp nước vào nội đồng phục vụ sản xuất lúa.

Đồng thời, tỉnh đã chuẩn bị sẵn sàng phương án, kế hoạch cấp nước, đảm bảo đủ nước sinh hoạt cho người dân vùng nông thôn, nhất là đối với người dân tại các khu vực khó khăn, vùng không có tuyến ống cấp nước, điều kiện giao thông đi lại không thuận tiện để lấy nước. Bên cạnh đó, về cơ bản tỉnh Trà Vinh cũng đã có các hệ thống cống ngăn mặn ven Sông Hậu (Cần Chông, Rạch Rum, Bông Bót, Tân Dinh) và các tuyến kênh trục, kênh cấp I, cấp II được đầu tư nạo vét, khơi thông dòng chảy.

Đối với tỉnh Sóc Trăng có 72 km bờ biển, với 3 cửa sông chính ra biển đông là Định An, Trần Đề và Mỹ Thanh, hằng năm phải chịu ảnh hưởng do hạn hán, mặn xâm nhập. Chính vì vậy, mùa khô năm 2025, tỉnh Sóc Trăng đã chủ động xây dựng kế hoạch và kịch bản phòng, chống mặn xâm nhập, đảm bảo hạn chế thấp nhất thiệt hại về sản xuất, sinh hoạt cho nhân dân.

Mới đây, ông Đỗ Huy Lập, Giám đốc Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh Sóc Trăng cho biết, từ tháng 1 - 4/2025 là giai đoạn cao điểm của mùa khô, độ mặn cao nhất tại các trạm trên sông Hậu có khả năng xuất hiện từ tháng 2 - 3, duy trì dài ngày do thiếu hụt nước ngọt từ thượng nguồn (sông Mê Kông). Dự báo độ mặn cao nhất trên sông Hậu tại huyện Trần Đề từ 23,8 - 25,8‰, tại trung tâm huyện Long Phú từ 19,7 - 21,7‰, tại Đại Ngãi (huyện Long Phú) từ 9,9 - 11,9‰, tại An Lạc Tây (huyện Kế Sách) từ 5,2 - 7,2‰; trên sông Mỹ Thanh tại Thạnh Thới Thuận (huyện Trần Đề) từ 20,6 - 22,6‰, tại Thạnh Phú (huyện Mỹ Xuyên) từ 7,7 - 9,7‰... Các trạm trên sông Mỹ Thanh và trên kênh Quản Lộ Phụng Hiệp có khả năng xuất hiện muộn hơn hằng năm khoảng 30 ngày và độ mặn ở mức cao hơn so trung bình nhiều năm.

Ở một số nơi  vùng ĐBSCL, nước biển dâng còn mang theo rất nhiều hệ luỵ về ô nhiễm môi trường, rác thải

Trước tình hình diễn biến trên, để chuẩn bị các kịch bản cho hạn mặn năm 2025, ông Vương Quốc Nam, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng thông tin, tỉnh đã chỉ đạo ngành chuyên môn rà soát các hệ thống công trình thủy lợi trên địa bàn để kịp thời duy tu, sửa chữa, gia cố các công trình bị hư hỏng, xuống cấp, nạo vét hệ thống kênh mương... để bảo vệ tối đa nguồn nước, giảm thất thoát, lãng phí. Đẩy nhanh tiến độ thi công, sửa chữa các hạng mục công trình thủy lợi theo kế hoạch năm 2025 và những năm tiếp theo để đưa vào vận hành khai thác kịp thời ngăn mặn, trữ ngọt.

Đồng thời, ngành chuyên môn có kế hoạch điều hòa, phân phối nguồn nước ngọt hợp lý để đảm bảo cung cấp đầy đủ cho nhu cầu thiết yếu (sinh hoạt, chăn nuôi và sản xuất nông nghiệp, công nghiệp) vào mùa khô năm 2025. Sẵn sàng, chuẩn bị đầy đủ cơ sở vật chất, phương tiện để ứng phó khi có hạn, thiếu nước, xâm nhập mặn xảy ra theo phương châm “4 tại chỗ” (chỉ huy tại chỗ; lực lượng tại chỗ; phương tiện, vật tư tại chỗ; hậu cần tại chỗ).

Còn theo dự báo của Đài Khí tượng - Thủy văn tỉnh Bạc Liêu cho thấy, xâm nhập mặn mùa khô năm 2024 - 2025 sẽ cao nhất ở cuối tháng 2 - 4 và làm ảnh hưởng đến sản xuất, sinh hoạt của người dân vùng ven biển.

Vì vậy, với tinh thần phòng tránh các rủi ro do hạn, mặn gây ra, các địa phương trong tỉnh cần có kế hoạch chủ động sản xuất, vận hành hệ thống công trình hợp lý, chuẩn bị các giải pháp ứng phó ngay từ đầu mùa khô, đặc biệt là chủ động tích trữ nước mùa khô, gắn với bảo vệ sản xuất và thích ứng với biến đổi khí hậu…

Tại tỉnh Kiên Giang, mới đây theo dự báo của Đài Khí tượng Thủy văn Kiên Giang cho thấy, từ tháng 2 - 4/2025, xâm nhập mặn trên địa bàn sẽ ở mức cao hơn trung bình nhiều năm, với độ mặn cao nhất dự kiến xuất hiện vào cuối tháng 3, đầu tháng 4. Trong đó, các đợt xâm nhập mạnh, dự báo xảy ra vào các kỳ triều cường những ngày 24 - 27/2, 4 - 7/3, 21 - 24/3, 31/3 - 3/4, 16 - 19/4, 28/4 - 1/5…

Trước tình hình trên, tỉnh Kiên Giang đã đề nghị đơn vị vận hành các công trình thủy lợi, hệ thống cống (như cống Cái Lớn, Cái Bé, Xẻo Rô…) vận hành thường xuyên, linh hoạt, kịp thời phát hiện và khắc phục sự cố rò rỉ mặn, nhằm kiểm soát mặn và trữ ngọt. Đồng thời, đầu tư gia cố và đắp mới đập đất, để ứng phó các đợt triều cường, tránh mặn xâm nhập sâu vào nội đồng, đảm bảo cung cấp nước ngọt cho sản xuất.

Còn đối với tỉnh Cà Mau, hiện xâm nhập mặn đang có xu hướng gia tăng, độ mặn dự kiến tiếp tục tăng. Mới đây, theo dự báo của Đài khí tượng thủy văn tỉnh Cà Mau, từ ngày 11 - 20/02, tình hình xâm nhập mặn khu vực tỉnh này ở mức xấp xỉ đến cao hơn cùng kỳ năm 2024 (ranh mặn 4‰). Hiện tại, ranh mặn 4‰ trên các sông chính (như Gành Hào, Ông Đốc và kênh xáng Chắc Băng…), có thể xâm nhập sâu từ 60 - 70 km, độ mặn đo dự kiến tiếp tục tăng, ảnh hưởng đến vùng ngọt hóa của tỉnh.

Hạn hán cho thấy đang diễn ra ở một số nơi của các nhánh sông 

Đồng thời, dự báo từ tháng 3 - 5/2025, khu vực này có thể đối mặt với nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan. Trong đó, nửa cuối tháng 2 và tháng 3 sẽ có 2 - 3 đợt mưa trái mùa. Đến tháng 4 và nửa đầu tháng 5, tình trạng nắng nóng cục bộ, có thể xuất hiện với nhiệt độ cao nhất từ 34 - 36 độ C.

Trước tình hình này, lãnh đạo tỉnh Cà Mau đã chỉ đạo các sở, ngành và địa phương khẩn trương thực hiện các biện pháp phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn. Chỉ đạo Sở TN&MT, Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh theo dõi, dự báo sớm tình hình hạn hán, xâm nhập mặn, kịp thời cung cấp thông tin đến các địa phương, để chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa, ứng phó, không để xảy ra bị động, bất ngờ. Thực hiện rà soát tuyến giao thông ven sông, kênh, rạch có nguy cơ sạt lở, sụp lún, lắp đặt các biển cảnh báo, triển khai các biện pháp phù hợp, để giảm tối đa thiệt hại. Riêng đối với công tác cấp nước được ưu tiên hàng đầu, đảm bảo không để người dân thiếu nước sinh hoạt và bảo vệ vùng ngọt hóa trước nguy cơ xâm nhập mặn…

Dưới tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng, khiến xâm nhập mặn không ngừng gia tăng và lấn sâu vào đất liền, hiện hữu rõ rệt, ngày càng gây ra nhiều khó khăn đến kinh tế nông nghiệp. Vì vậy, để chủ động ứng phó, hạn chế tác động tiêu cực của những đợt xâm nhập mặn tại các địa phương vùng ĐBSCL, nhiều Bộ, ngành và các tỉnh sẽ tiếp tục chỉ đạo địa phương triển khai thực hiện hiệu quả và công bố kiểm soát các kịch bản ảnh hưởng nguồn nước, đảm bảo cho đời sống người dân ngày càng được tốt hơn.

Nguyễn Kiên