Nguồn chi trả tín chỉ Carbon tạo thu nhập cho cộng đồng dân cư, đồng bào dân tộc thiểu số ở miền núi Quảng Trị

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Trị tổng diện tích rừng tự nhiên của tỉnh là 1.270.000 ha, trong đó diện tích có rừng 841.224 ha (rừng tự nhiên 596.230 ha, rừng trồng 244.933ha). Tỷ lệ che phủ rừng đạt 61,47%. Là tỉnh được hưởng lợi từ Thỏa thuận giảm phát thải vùng Bắc Trung Bộ (ERPA), nhằm tạo sự đồng thuận, thống nhất nhận thức về chính sách chi trả giảm phát thải khí nhà kính theo Thỏa thuận ERPA. Thỏa thuận này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc thử nghiệm cơ chế tài chính chuyển nhượng kết quả giảm phát thải khí nhà kính, góp phần giúp Việt Nam huy động nguồn lực quốc tế để bảo vệ rừng và thúc đẩy phát triển bền vững.

Chi trả tín chỉ Carbon tạo thu nhập cho cộng đồng dân cư, đồng bào dân tộc thiểu số ở miền núi Quảng Trị

Thỏa thuận ERPA chú trọng đến hỗ trợ sinh kế, hỗ trợ cộng đồng địa phương, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số sống phụ thuộc vào rừng, bằng cách tạo ra các sinh kế thay thế, cải thiện quản lý tài nguyên rừng. Thí điểm mô hình quản lý tài chính carbon xây dựng cơ chế quản lý tài chính minh bạch, hiệu quả cho các khoản chi trả dựa trên kết quả giảm phát thải. Đây sẽ là tiền đề để mở rộng các mô hình tương tự trên cả nước. Bên cạnh đó góp phần tăng cường năng lực, thể chế và hỗ trợ chính phủ Việt Nam trong việc hoàn thiện chính sách quản lý rừng, khí hậu và tài chính carbon để hướng đến các cam kết quốc tế về giảm phát thải. Thoả thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ là bước quan trọng để Việt Nam thử nghiệm và mở rộng mô hình tài chính carbon rừng, không chỉ đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải mà còn mang lại lợi ích kinh tế - xã hội cho người dân, đặc biệt là các cộng đồng sống phụ thuộc vào rừng.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Trị, tổng thu từ ERPA tính đến ngày 30/6/2025 đạt hơn 364,9 tỷ đồng. Trong đó, tổng số tiền đã chi trả cho các đối tượng hưởng lợi là hơn 326,7 tỷ đồng, đạt 89,68% trên tổng số tiền đã nhận. Cụ thể, tỉnh Quảng Bình (cũ) đã giải ngân hơn 271,4 tỷ đồng, đạt 90,78%; tỉnh Quảng Trị (cũ) giải ngân hơn 55,3 tỷ đồng, đạt 84,63%. Nguồn kinh phí từ ERPA không chỉ hỗ trợ quản lý rừng mà còn trực tiếp tạo thu nhập cho cộng đồng dân cư, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số ở miền núi Quảng Trị.

Nhờ nỗ lực của cộng đồng, nhiều khu rừng đã được hồi sinh, xanh tốt trở lại, hệ sinh thái được cải thiện rõ rệt

Điển hình như ở Hướng Hóa và Đakrông, nơi có tới 96.000 ha rừng tự nhiên, việc chi trả từ ERPA đã mang lại thu nhập ổn định cho các hộ dân. Cụ thể, hơn 60 cộng đồng, nhóm hộ dân tộc thiểu số đang quản lý 12.300 ha rừng tự nhiên đã được chi trả hơn 1,5 tỷ đồng; hơn 80 hộ gia đình quản lý 557 ha rừng tự nhiên được chi trả hơn 70 triệu đồng. Cùng với đó mỗi năm, tại đây có 47 cộng đồng được hỗ trợ thêm 50 triệu đồng/cộng đồng để tự quyết định các hoạt động phát triển sinh kế như: sửa chữa nhà cộng đồng, lắp điện chiếu sáng, mua vật nuôi. Qua đó, cải thiện đáng kể cơ sở hạ tầng nông thôn và các công trình công cộng thiết yếu.

Việc thực hiện ERPA tại Quảng Trị, bên cạnh hiệu quả tài chính, chương trình còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của rừng trong phát triển bền vững. Việc tham gia tuần tra, quản lý và bảo vệ rừng giờ đây không còn là trách nhiệm đơn thuần, mà đã trở thành động lực kinh tế, gắn liền với quyền lợi và thu nhập thực tế của người dân. Nhờ nỗ lực của cộng đồng, nhiều khu rừng đã được hồi sinh, xanh tốt trở lại, hệ sinh thái được cải thiện rõ rệt. Cây rừng lớn dần lên, rừng già tái sinh tự nhiên và một số loài động vật quý hiếm bắt đầu quay về sinh sống.

Nguồn thu từ tín chỉ Carbon tăng nguồn kinh phí bảo vệ rừng

Ông Trần Quốc Tuấn - Giám đốc Sở Nông Nghiệp và Môi trường Quảng Trị cho biết, thời gian qua, được sự hỗ trợ của chuyên gia Ngân hang thế giới và Quỹ Trung ương các địa phương, chủ rừng đã thực hiện rà soát, đánh giá, sàng lọc các tác động tích cực và tiêu cực, tham vấn theo nguyên tắc FPIC.

Kết quả rà soát, sàng lọc, đánh giá cho thấy, các hoạt động chi trả như quản lý bảo vệ rừng, nâng cao nhận thức, truyền thông, nâng cao năng lực, hỗ trợ sinh kế… Các hoạt động chi trả được lựa chọn một cách dân chủ thông qua các hội nghị tại cộng đồng. Chỉ những hoạt động được tất cả các thành viên trong cộng đồng thống nhất, đồng thuận thì mới được đề xuất và ghi chép vào biên bản họp cộng đồng dân cư và biên bản làm việc với đơn vị chủ rừng.

Diện tích rừng tự nhiên được chi trả, đã góp phần giúp cho công tác quản lý bảo vệ rừng được hiệu quả hơn

Cùng theo ông Tuấn, nguồn thu từ ERPA đã góp phần tăng kinh phí đầu tư cho công tác bảo vệ và phát triển rừng. Góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Đặc biệt là cộng đồng dân cư, hộ gia đình, cá nhân được giao rừng tự nhiên đã có thêm nguồn kinh phí để quản lý bảo vệ rừng. Việc triển khai thực hiện ERPA đã góp phần nâng cao nhận thức cho người dân về tầm quan trọng của công tác quản lý bảo vệ rừng, giảm thiểu tình trạng vi phạm pháp luật về lâm nghiệp.

Bên cạnh đó, nguồn chi trả đã tác động đến công tác bảo vệ và phát triển rừng. Toàn bộ diện tích rừng tự nhiên được chi trả, đã góp phần giúp cho công tác quản lý bảo vệ rừng được hiệu quả hơn, giữ vững tỷ lệ che phủ rừng trên địa bàn tỉnh (61,47%).

Chi trả ERPA đã tạo ra cơ hội gắn kết các cộng đồng với chính quyền và các tổ chức nhà nước về lâm nghiệp, góp phần nâng cao nhận thức, năng lực quản lý, bảo vệ rừng cho người dân. Các địa phương, chủ rừng và các đơn vị liên quan đã tập trung thực hiện tốt công tác quản lý, bảo vệ rừng, phòng cháy, chữa cháy rừng trên địa bàn tỉnh.

Tính đến tháng 6/2025, trên địa bàn tỉnh Quảng Trị có 127 cộng đồng được giao quản lý (cộng đồng là chủ rừng) với số tiền 8,2 tỷ đồng. Có 92 cộng đồng tham gia nhận khoán bảo vệ rừng của các đơn vị chủ rừng đã được phê duyệt kế hoạch tài chính năm 2024. Thêm 160 cộng đồng dân cư được được hỗ trợ thêm 50 triệu đồng/cộng đồng/năm để thực hiện các hoạt động phát triển sinh kế do chính cộng đồng lựa chọn, như sửa chữa nhà cộng đồng, lắp đặt điện chiếu sáng, công trình nước sạch, loa máy tuyên truyền, mua vật nuôi..., góp phần hoàn thiện cơ sở hạ tầng và các công trình công cộng.

Đinh Loan