Thực trạng nghiên cứu ứng dụng công nghệ địa không gian thông minh trong quản lý đất đai tại Việt Nam

Công nghệ địa không gian thông minh, bao gồm hệ thống thông tin địa lý (GIS), viễn thám (RS), hệ thống định vị toàn cầu (GPS), và các công nghệ mới phổ biến gần đây đã góp phần quan trọng trong việc cải thiện quản lý và sử dụng đất (SDĐ). Việc áp dụng các phương pháp tiên tiến và tiếp cận mới sẽ giúp tăng cường khả năng dự báo, giám sát và QLĐĐ một cách hiệu quả hơn, đồng thời, thúc đẩy sự phát triển bền vững trong lĩnh vực này ở Việt Nam.

Các nghiên cứu trong lĩnh vực này đa dạng với các phương pháp và mục tiêu khác nhau, từ việc áp dụng hình ảnh vệ tinh và LIDAR để thu thập dữ liệu đến việc phát triển các mô hình dự báo và quản lý tài nguyên đất. Các nghiên cứu này thường tập trung vào việc sử dụng dữ liệu vệ tinh và LIDAR để đo lường và đánh giá các thông số liên quan đến đất đai như sự thay đổi về SDĐ, độ cao của mặt đất và các chỉ số liên quan.

Công nghệ địa không gian thông minh đang phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này. Một số các công nghệ hỗ trợ cho công tác quản lý tài nguyên đất đai được nghiên cứu áp dụng trong những năm gần đây được xác định bao gồm: Hệ thống thông tin địa lý (GIS): Giúp tạo và quản lý CSDL đất đai, hỗ trợ quy hoạch và ra quyết định; viễn thám (RS): Cung cấp dữ liệu viễn thám để giám sát biến động đất đai và tài nguyên môi trường; hệ thống định vị toàn cầu (GPS): Hỗ trợ xác định vị trí chính xác của các thửa đất và các tài sản trên đất.

Mặc dù có tiềm năng, nhưng việc thiếu hụt dữ liệu chất lượng và nguồn lực kỹ thuật là một thách thức lớn đối với các nghiên cứu trong lĩnh vực này. Để tạo ra các giải pháp hiệu quả trong QLĐĐ, việc hợp tác giữa các cơ quan Chính phủ, tổ chức nghiên cứu và doanh nghiệp là cần thiết, cùng với việc tăng cường chia sẻ dữ liệu và thông tin. Thực trạng của các nghiên cứu liên quan đến ứng dụng công nghệ địa không gian thông minh trong QLĐĐ tại Việt Nam đã phản ánh sự đa dạng và tiềm năng của lĩnh vực này, song cũng đối diện với những thách thức cần được vượt qua để đạt được kết quả tích cực. 

Một số nghiên cứu ứng dụng cụ thể đã triển khai trong quản lý đất đai tại Việt Nam

Dự án “Xây dựng CSDL đất đai và hệ thống thông tin đất đai được thực hiện bởi Bộ TN&MT Việt Nam, nhằm cải thiện hiệu quả QLĐĐ thông qua ứng dụng công nghệ hệ thống thông tin địa lý (GIS). Dự án này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc số hóa và hiện đại hóa công tác QLĐĐ tại Việt Nam. Với mục tiêu chính là: Xây dựng CSDL Đất đai để tạo lập một CSDL đồng bộ, đầy đủ và chính xác về đất đai trên toàn quốc. CSDL này bao gồm các thông tin về ranh giới thửa đất, tình trạng pháp lý, mục đích SDĐ và các biến động liên quan. Phát triển Hệ thống thông tin đất đai nhằm xây dựng một hệ thống thông tin điện tử sử dụng GIS để quản lý, lưu trữ, cập nhật và truy xuất dữ liệu đất đai một cách hiệu quả. Hệ thống này không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả QLĐĐ tại Việt Nam mà còn đặt nền móng cho việc ứng dụng công nghệ tiên tiến trong quản lý tài nguyên và môi trường trong tương lai.

Đề tài Nghiên cứu ứng dụng viễn thám trong giám sát biến động đất đai được triển khai thực hiện nhằm theo dõi và quản lý sự thay đổi về diện tích, SDĐ và phát hiện các vi phạm về SDĐ ở cả khu vực đô thị và nông thôn. Viễn thám sử dụng công nghệ với các cảm biến từ xa để thu thập dữ liệu về bề mặt Trái đất, giúp cung cấp thông tin chi tiết và kịp thời về tình trạng đất đai. Sử dụng dữ liệu viễn thám để quan sát và phân tích sự thay đổi về diện tích đất đai và mục đích SDĐ qua thời gian. Điều này bao gồm việc phát hiện các khu vực chuyển đổi từ đất nông nghiệp sang đô thị hoặc từ đất tự nhiên sang đất sử dụng khác. Nghiên cứu cũng sử dụng công nghệ viễn thám để phát hiện các vi phạm về SDĐ, chẳng hạn như xây dựng trái phép, SDĐ sai mục đích, và khai thác tài nguyên trái phép. Các kết quả nghiên cứu sử dụng viễn thám còn cho phép giám sát liên tục và cập nhật thường xuyên, cung cấp thông tin kịp thời cho các cơ quan quản lý. Kết quả các nghiên cứu này đã thực hiện được các mục tiêu như phát hiện biến động đất đai giúp xác định các khu vực có sự thay đổi lớn về diện tích và mục đích SDĐ, cung cấp dữ liệu cần thiết cho quy hoạch đô thị và nông thôn. Các vi phạm về SDĐ đã được phát hiện sớm, giúp cơ quan chức năng kịp thời xử lý và ngăn chặn các hành vi trái phép. Ứng dụng viễn thám đã góp phần nâng cao hiệu quả QLĐĐ, giảm thiểu sai sót và tranh chấp liên quan đến việc SDĐ. 

Nghiên cứu sử dụng GPS trong đo đạc địa chính là một bước tiến quan trọng trong việc ứng dụng công nghệ GPS xác định ranh giới đất đai và hỗ trợ công tác đo đạc địa chính, đảm bảo tính chính xác và minh bạch. Hệ thống định vị toàn cầu (GPS) cung cấp khả năng xác định vị trí chính xác, cải thiện đáng kể quy trình đo đạc đất đai. Các kết quả nghiên cứu cũng đã làm rõ được ý nghĩa của việc ứng dụng công nghệ như: Xác định ranh giới đất đai với độ chính xác cao: GPS cho phép xác định vị trí với độ chính xác cao, giảm thiểu sai số trong việc xác định ranh giới đất đai. Điều này đặc biệt quan trọng trong các khu vực có tranh chấp đất đai. Sử dụng GPS còn giúp giảm thiểu thời gian và chi phí so với các phương pháp đo đạc truyền thống, đồng thời tăng hiệu quả công việc.

Hỗ trợ công tác đo đạc địa chính dễ dàng và tiện lợi: GPS cung cấp dữ liệu vị trí theo thời gian thực, giúp các cán bộ địa chính thực hiện công tác đo đạc một cách dễ dàng và tiện lợi hơn. GPS có thể được sử dụng rộng rãi trong nhiều điều kiện địa hình khác nhau, từ đô thị đến nông thôn, từ đồng bằng đến vùng núi.

Đảm bảo tính chính xác và minh bạch, giảm thiểu tranh chấp: Với độ chính xác cao, GPS giúp giảm thiểu các tranh chấp về ranh giới đất đai, góp phần đảm bảo quyền lợi cho người SDĐ. Dữ liệu đo đạc từ GPS có thể được lưu trữ và kiểm tra lại một cách dễ dàng, tăng tính minh bạch và độ tin cậy trong công tác QLĐĐ.

Việc ứng dụng GPS trong đo đạc địa chính đã mang lại nhiều lợi ích thiết thực, từ việc xác định chính xác ranh giới đất đai đến việc hỗ trợ công tác đo đạc địa chính hiệu quả và minh bạch hơn. Đây là một công cụ quan trọng góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả QLĐĐ, đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong các hoạt động liên quan đến đất đai.

Xu hướng của các nghiên cứu liên quan đến ứng dụng công nghệ địa không gian thông minh trong quản lý đất đai tại Việt Nam

Trên cơ sở đánh giá thực trạng và phân tích các ứng dụng đã triển khai, các xu hướng nghiên cứu có thể tập trung vào sự tích hợp đa nguồn dữ liệu: Các nghiên cứu ngày càng chú trọng vào việc tích hợp dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau như hình ảnh vệ tinh, dữ liệu LIDAR, thông tin từ cảm biến trên thực địa và dữ liệu địa lý khác, nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện và chính xác về tình trạng đất đai. Phát triển các mô hình dự báo và quản lý thông minh: Các nghiên cứu đang tập trung vào phát triển các mô hình dự báo và quản lý thông minh sử dụng công nghệ địa không gian, từ việc dự báo biến đổi khí hậu tới việc quản lý SDĐ hiệu quả.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo và học máy: Xu hướng sử dụng trí tuệ nhân tạo và học máy trong việc phân tích và xử lý dữ liệu địa không gian đang ngày càng trở nên phổ biến, giúp cải thiện độ chính xác và tốc độ xử lý thông tin.

Tích hợp công nghệ di động và IoT: Sự phát triển của công nghệ di động và Internet of Things (IoT) cũng đang được tích hợp vào các nghiên cứu, giúp thu thập dữ liệu địa không gian một cách linh hoạt và liên tục.

Quan tâm đến bảo vệ môi trường và phát triển bền vững: Các nghiên cứu cũng đặt ra mục tiêu không chỉ là cải thiện QLĐĐ mà còn bảo vệ môi trường và đóng góp vào phát triển bền vững.

Xu hướng của các nghiên cứu về ứng dụng công nghệ địa không gian thông minh trong QLĐĐ tại Việt Nam đang dần chuyển hướng vào việc tích hợp dữ liệu đa nguồn, phát triển các mô hình thông minh và ứng dụng công nghệ mới để giải quyết các thách thức QLĐĐ hiện nay.

MẪN QUANG HUY
Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 24 (Kỳ 2 tháng 12) năm 2024