Ẩn sau nét đẹp làng sinh thái Cồn Chim - Bình Định

Cồn Chim ở xã Phước Sơn, huyện Tuy Phước - nơi tụ hội muôn loài chim về trú ngụ giữa đầm Thị Nại được ví như một đảo ngọc sinh thái, lá phổi xanh rất hút khách du lịch về với phố biển Quy Nhơn, Bình Định.

Làng sinh thái Cồn Chim từ trên cao nhìn xuống

Làng sinh thái Cồn Chim nhìn như cánh quạt khổng lồ giữa mênh mông sông nước. Trải qua nhiều tháng năm, ngư dân làm nghề đánh bắt thủy sản chọn nơi này để mưu sinh, lập nghiệp. Đến nay, Cồn Chim có hơn 100 hộ dân, trong đó có khoảng 1.000 nhân khẩu đang sinh sống, họ tạo nên một làng chài ốc đảo nằm lọt giữa đầm phá.

Cồn Chim có nhiều hệ sinh thái đa dạng như: Đưng, đước, sú, vẹt,… là nơi trú ngụ cho các loài tôm, cua, cá hội tụ về sinh sôi nảy nở; các loài cò, chim le le, sếu,… từ khắp nơi quần tụ đến đây ẩn náu.

Hệ sinh thái trù phú

Theo kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học, hệ động vật nơi đây vô cùng phong phú với khoảng 64 loài phù du, 76 loài cá, hàng trăm loài chim, trong đó 23 loài thuộc nhóm chim nước và chim di cư, 10 loài chim rừng về trú ngụ ở Cồn Chim.

Ông Hoàng Văn Oánh- một người dân trong làng cho biết: Người dân chúng tôi thích sống ở đây vì không khí trong lành, mát mẻ, không bụi, không tiếng ồn, không ô nhiễm môi trường. Người dân làng Cồn Chim sống gắn bó tình làng nghĩa xóm, giúp đỡ lẫn nhau khi có chuyện vui, buồn.

Mấy năm trở lại đây, Cồn Chim được nhiều khách du lịch đến thăm thú, trải nghiệm, họ thích đi thuyền ngắm chim, chiêm ngưỡng vẻ đẹp hoang sơ của nơi này và thích một số nghề truyền thông của ngư dân địa phương giữa không gian thiên nhiên hoang sơ. Nhờ vậy, thu nhập của người dân trong làng được nâng lên. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển du lịch, dân cư đông,...nên xuất hiện một số những vấn nạn, trong đó có ô nhiễm môi trường.

Rác xuất hiện với tần xuất ngày càng nhiều

Theo thông tin của Chi cục Thủy sản Bình Định, hiện rác thải ở Cồn Chim ngày một nhiều, nhiều bãi rác tự phát xuất hiện với đủ các loại túi bóng, bì nhựa, hộp xốp,… làm ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến nguồn lợi thủy sản, nhiều vùng nuôi cá gần đó bị chết do dịch bệnh do dịch bệnh thường xuyên xảy ra, có thể nguyên nhân từ việc ô nhiễm nguồn nước, rác thải bữa bãi gây xú uế.

rác thải sinh hoạt không để đúng nơi tập kết

Theo ông Hồ Văn Nhân- Trưởng làng Cồn Chim, rác thải sinh hoạt của bà con trên Cồn hiện chưa thu gom, xử lý được và thường bị vứt xuống đầm. Thêm vào đó là rác thải do dân cư ở các xã ven đầm thải xuống, khi nước lớn, nước ròng, rác thải theo dòng chảy và hướng gió tấp vào những khu vực trống ở Cồn Chim. Lãnh đạo huyện và tỉnh đã yêu cầu xử lý rốt ráo rác thải ở Cồn Chim, nhưng vấn đề bế tắc ở chỗ chưa có một chỗ trống để tập kết rác ở trong xóm, xử lý đốt hoặc mang qua phía đất liền. Với lượng rác thải ra hiện nay ở xóm Cồn Chim, cần thu gom ít nhất 3 lần/tuần, trong khi đó, con đường vào xóm Cồn Chim nhỏ hẹp, chỗ tập kết rác rộng rãi không có. Bên cạnh đó, chi phí thu gom và trung chuyển rác bằng ghe qua đất liền xử lý cũng khá cao.

Một số đề xuất

Thiết nghĩ, việc xử lý rác thải sinh hoạt tại Cồn Chim không quá khó nếu chính quyền địa phương và người dân ở Cồn Chim thực sự quyết tâm. Mục tiêu trước mắt là cần chấm dứt tình trạng rác thải sinh hoạt ở Cồn Chim bị vứt bừa bãi và thải xả xuống đầm Thị Nại. Ở đây không có bãi để chôn lấp, xử lý đốt thì ô nhiễm. Cồn Chim chỉ cách đất liền (bến Vinh Quang 2) khoảng 500m, vì vậy vận chuyển rác thải qua đất liền để xử lý là phương án tối ưu.

Thông điệp đưa ra cho người dân làng sinh thái Cồn Chim

Người dân Cồn Chim có thể học tập mô hình tiếp cận không rác mà nhiều nơi đã thực hiện thành công như ở Cù Lao Chàm (Quảng Nam), Cồn Sơn (Cần Thơ),… Những phương pháp xử lý rác hiệu quả có thể áp dụng đó là phân loại rác tại nguồn, tái chế (thu mua ve chai…); tái sử dụng (làm phân compost, nước rửa chén đối với rác thực phẩm, hữu cơ); ép thành dạng cục/bánh nhỏ đối với rác khó phân hủy.

Vị trí tập kết rác thải cũng không quá lớn, khoảng 20 - 30m2 (có thể bơm cát, cơi nới tạo mặt bằng), có khu riêng để tập trung rác tái chế và rác khó phân hủy, rác nguy hại. Lượng rác này có thể thu gom 1 lần/tuần. Về đội ngũ thu gom rác, cần khoảng 2 lao động địa phương với 2 xe rác loại nhỏ để di chuyển thu gom ở các con hẻm trong xóm (10 thùng rác sẽ được đặt trong lối xóm).

Đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng cùng với việc ban hành những quy định tại địa phương để tiết giảm rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa và tiến tới nói không với việc sử dụng các sản phẩm nhựa sử dụng một lần; Nâng cao ý thức cộng đồng chung tay bảo vệ rừng ngập mặn, bảo vệ môi trường, từ đó thúc đẩy ngành kinh tế du lịch cộng đồng, lưu trú xanh, tour tham quan, học tập xem chim, đánh bắt gần bờ, nuôi nhuyễn thể hai mảnh vỏ, nuôi trồng thủy sản tổng hợp thân thiện với môi trường, để tăng thu nhập cho người dân bản địa, dần loại bỏ các loại hình đánh bắt xâm hại hệ sinh thái đầm, phát triển sinh kế bền vững.

Diện tích rừng ngập mặn hiện đang bị thu hẹp

Cách đây hơn 30 năm, rừng ngập mặn tự nhiên ở đầm Thị Nại gần như bao phủ 500ha diện tích, nhưng nhu cầu mưu sinh hạn hẹp đã khiến rừng giảm xuống còn 50ha từ những năm 2005. Con người đã chặt phá rừng không thương tiếc để làm ao nuôi tôm khiến hệ sinh thái đầm thay đổi, mất đa dạng sinh học dẫn đến các loài chim trú ngụ ở rừng cũng giảm đi rất nhiều.

Được biết, tỉnh Bình Định đã triển khai dự án khai thác sử dụng hợp lý vùng Cồn Chim, trồng 80ha rừng ngập mặn tập trung, trồng phân tán ở xung quanh 500 - 600ha các ao tôm. Phá thì dễ nhưng trồng thì rất khó. Hệ lụy môi trường từ việc con người can thiệp thô bạo vào tự nhiên là bài học nhãn tiền đã từng xảy ra hậu quả đáng tiếc ở nhiều khu sinh thái khác, thiết nghĩ chính quyền và người dân nơi đây cần phát triển dựa trên nguyên tắc: “tạo dựng sinh kế phải hài hòa với tự nhiên”.

Diệp Anh