Lịch sử nhân loại đã cho thấy, các yếu tố khí tượng thủy văn có ảnh hưởng đến mọi mặt trong đời sống. Ngày nay, mặc dù khoa học công nghệ đã phát triển vượt bậc và nhân loại đang trải qua giai đoạn đại nhảy vọt của nền công nghiệp số 4.0 thì sự phụ thuộc của con người vào thời tiết có xu hướng tăng lên chứ không giảm theo thời gian.
Khí tượng thủy văn có vai trò quan trọng trong các hoạt động
Trong giai đoạn 2002-2022, thiên tai cực đoan, phá vỡ kỷ lục lịch sử ngày càng xuất hiện nhiều, số lượng các cơn bão nhiều nhất từ trước đến nay (nhiều cơn bão mạnh, xuất hiện cả siêu bão), mưa lớn kỷ lục, lũ vượt lịch sử, băng tuyết xuất hiện ở các tỉnh vùng núi phía Bắc và Bắc Trung bộ, hạn hán xâm nhập mặn khốc liệt,... Với những nỗ lực của Ngành đã theo dõi dự báo, cảnh báo: 143 cơn bão, áp thấp nhiệt đới (hơn nửa số bão, áp thấp nhiệt đới này ảnh hưởng trực tiếp tới nước ta); 348 đợt mưa lớn, trên 300 đợt không khí lạnh, trên 126 trận lũ, trên 170 đợt nắng nóng,...Theo đánh giá của Ban Chỉ đạo quốc gia về PCTT, năm 2021, công tác dự báo tiếp tục phát huy hiệu quả góp phần giảm thiểu thiệt hại do thiên tai thấp nhất từ trước tới nay, thiệt hại về người giảm 54%, thiệt hại về kinh tế 78% so với trung bình 10 năm qua.
Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp về cơn bão số 4
Trước tác động của BĐKH, các hiện tượng thời tiết, thủy văn gia tăng cả về cường độ và tần suất. Trong bối cảnh đó, Ngành KTTV đã từng bước tiệm cận với trình độ khoa học và kỹ thuật tiên tiến, sánh vai cùng các nước trên thế giới, kịp thời thông tin dự báo, cảnh báo KTTV, góp phần hiệu quả cho công tác phòng, chống thiên tai, ứng phó với BĐKH, vì sự an toàn, hạnh phúc của nhân dân và phát triển KT-XH bền vững.
Trải qua 77 năm xây dựng và trưởng thành, các cán bộ, công chức, viên chức của Ngành đã có mặt trên khắp mọi miền Tổ quốc, từ biên giới đến hải đảo xa xôi, đóng góp công sức và trí tuệ trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,... Trong suốt chặng đường phát triển, công tác KTTV đã có nhiều bước phát triển mang tính chất quyết định, hoạt động KTTV liên tục phát triển theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp phục vụ đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Thực tế đã chứng minh, công tác KTTV có vai trò quan trọng trong các hoạt động kinh tế, đời sống xã hội, QP-AN. Bao gồm các hoạt động quản lý, khai thác mạng lưới trạm quan trắc; dự báo, cảnh báo; thông tin, dữ liệu; phục vụ, dịch vụ KTTV; giám sát BĐKH; tác động vào thời tiết. Đối với sự phát triển bền vững: Thông tin, dữ liệu KTTV có vai trò, ảnh hưởng tới 11/17 mục tiêu phát triển bền vững; đã và đang là cơ sở dữ liệu “đầu vào” của hầu hết các ngành, lĩnh vực kinh tế, đời sống xã hội, nhất là đối với công tác PCTT, thông tin KTTV giữ vai trò tối quan trọng ở cả 3 giai đoạn hoạt động là phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai. Trong bảo đảm QP-AN quốc gia: Trong mọi thời kỳ, các thông tin KTTV luôn được coi là một trong các yếu tố “thiên thời”, mang tính chất quyết định góp phần vào các thắng lợi quân sự quan trọng từ lịch sử dựng nước và giữ nước.
Phát triển Ngành phục vụ đắc lực phát triển đất nước
Ngành KTTV tiếp tục đẩy mạnh, phát triển đồng bộ theo hướng hiện đại hóa; lấy việc đầu tư cho KHCN và đào tạo nguồn nhân lực làm giải pháp chủ yếu để phát triển trên cơ sở kế thừa và phát huy tối đa nguồn lực hiện có; khai thác triệt để thành tựu KHCN trong nước, đồng thời ứng dụng chọn lọc những thành tựu KHCN tiên tiến trên thế giới. Hiện đại hóa và tự động hóa hệ thống thông tin truyền dẫn số KTTV, nâng cao tốc độ và mở rộng băng thông, đáp ứng yêu cầu phát triển công nghệ dự báo và trao đổi số liệu trong và ngoài ngành.
Cán bộ KTTV tác nghiệp trong mưa lũ
Ngành KTTV tập trung nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo KTTV nâng cao tính chính xác, độ tin cậy của các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai xây dựng hệ thống quan trắc hiện đại, hệ thống hỗ trợ kỹ thuật, tăng cường công nghệ dự báo, năng lực chuyên môn, đặc biệt là xây dựng và đưa vào dự báo nghiệp vụ dụng mô hình dự báo bão, mưa lớn của Việt Nam; xây dựng hệ thống giám sát BĐKH, hạn hán, xâm nhập mặn. Ngành tăng cường đào tạo cán bộ dự báo, mở rộng hợp tác quốc tế, cải tiến thay đổi nội dung, hình thức truyền tin thiên tai cụ thể như tiếp tục đầu tư xây dựng các hệ thống hỗ trợ kỹ thuật, phát triển công nghệ dự báo số để tăng cường năng lực dự báo từ hạn cực ngắn đến hạn dài; xây dựng hệ thống mô hình khu vực phân giải cao, đồng hóa số liệu từ nguồn số liệu radar thời tiết, vệ tinh, trạm thám không. Xây dựng các hệ thống hỗ trợ kỹ thuật, chi tiết hóa các bản tin dự báo KTTV, trong đó đặc biệt chú trọng chi tiết hóa tác động của thiên tai với các lĩnh vực KT-XH và các đối tượng chịu rủi ro thiên tai.Trong tương lai, xem xét đến khả năng bay thám sát bão bằng máy bay hoặc tên lửa nhằm xác định vị trí, cường độ, tốc độ, hướng di chuyển bão chính xác hơn; đầu tư nâng cấp hệ thống tính toán hiệu năng cao; hoàn thiện và đồng bộ hệ thống thông tin KTTV.
Trong thời đại xu hướng công nghệ 4.0, để đưa ra những sản phẩm dự báo chính xác và kịp thời, các thiết bị máy móc đã được nâng cấp với công suất cao hơn, tự động hóa nhiều hơn, và vấn đề mấu chốt là đảm bảo nguồn nhân lực chất lượng cao. Các cán bộ KTTV sẽ làm việc với hàng trăm nguồn dữ liệu thông tin khác nhau từ các trạm quan trắc, từ vệ tinh, từ radar, từ các nguồn chia sẻ của bạn bè quốc tế, sẽ cần giải bài toán xử lý số liệu lớn. Do vậy phải nắm vững và làm chủ cơ sở dữ liệu lớn (big data) và các phương pháp đồng hóa xử lý số liệu, khai thác sử dụng số liệu (data mining), ứng dụng của trí tuệ nhân tạo trong từng khâu của quy trình tác nghiệp.
Sự phát triển mạnh mẽ của KHCN trong cuộc Cách mạng KHCN lần thứ 4 với Big data, trí tuệ nhân tạo,... tương ứng với quy mô nền kinh tế nước ta ngày càng lớn thì yêu cầu hiện đại hóa ngành KTTV, bảo đảm công tác dự báo, cảnh báo KTTV nâng cao độ tin cậy, tính kịp thời và đầy đủ nội dung là yêu cầu cấp thiết. Việc quản lý, khai thác, sử dụng thông tin, dữ liệu KTTV tiếp tục được định hướng thay đổi cách tiếp cận theo hướng là phương tiện, tài nguyên số, một trong những nguồn lực quan trọng phục vụ phát triển kinh tế, PCTT, bảo đảm quốc phòng, an ninh quốc gia. Do đó, Ngành đã và đang phát triển các mô hình, phương pháp mới cả trong quan trắc và dự báo, cảnh báo KTTV. Đồng thời, tích cực phối hợp với các đối tác đào tạo trong nước và quốc tế liên tục ưu tiên tuyển dụng cán bộ giỏi, có năng lực, tạo điều kiện tham gia các khóa học nâng cao, trao đổi kiến thức và công nghệ bên cạnh đó phối hợp với các Trường, Viện nghiên cứu để tăng cường ứng dụng các thành tựu KHCN, chuyển đổi số trong công tác KTTV nhằm thúc đẩy việc thực hiện Chiến lược phát triển Ngành KTTV.
Một yếu tố quan trọng khác, góp phần không nhỏ vào sự thành công trong tiến trình phát triển, ngành KTTV chính là sự quan tâm, chung tay góp sức của các cấp, các ngành và chính quyền địa phương trong việc hỗ trợ, đầu tư cơ sở vật chất, phối hợp tuyên truyền, phổ biến, lan tỏa sâu rộng Luật KTTV và kiến thức KTTV đến với cộng đồng đây là sự lan tỏa quan trọng để Luật KTTV thực sự đi vào cuộc sống từ đó gián tiếp góp phần tăng cường hiệu quả phục vụ PCTT, thúc đẩy phát triển KT-XH của đất nước.
Để phục vụ đắc lực PCTT, bảo vệ Tổ quốc, giảm thiểu thiệt hại tính mạng, tài sản của nhân dân, các cán bộ Ngành thực hiện tốt những lời trong Thư của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nhân kỷ niệm 75 năm Ngày truyền thống Ngành KTTV: Hiện nay, đất nước ta đang bước vào giai đoạn phát triển mới, nhưng cũng đối mặt với không ít thách thức nghiêm trọng do BĐKH, sự gia tăng, tính phức tạp của các hiện tượng thời tiết, thủy văn, hải văn cực đoan. Trong bối cảnh nước ta có địa lý trải dài từ Bắc xuống Nam, điều kiện khí hậu khác nhau, chịu nhiều tác động từ thiên tai, thời tiết khắc nghiệt, Ngành cần tiếp tục phát huy truyền thống, tri thức và kinh nghiệm ngàn năm chinh phục thiên nhiên của dân tộc, kết hợp tận dụng những thành tựu khoa học của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, phấn đấu vươn lên, cung cấp kịp thời thông tin, dữ liệu KTTV, bảo đảm tính thống nhất, chính xác, liên tục, tin cậy, phục vụ đắc lực cho các ngành, lĩnh vực KT-XH của đất nước.
PHƯƠNG ĐÔNG
Ngày 22/10, Khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa đêm và sáng trời lạnh, vùng núi trời rét. Nhiệt độ thấp nhất ở đồng bằng Bắc Bộ, Thanh Hóa 19–21°C, trung du, vùng núi 17–19°C, vùng núi cao: dưới 16°C. Ngoài ra, do do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 12 và không khí lạnh kết hợp nhiễu động gió Đông, từ trưa ngày 22/10 đến ngày 27/10, khu vực từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi có mưa lớn diện rộng. Tổng lượng mưa phổ biến ở: Hà Tĩnh đến Bắc Quảng Trị và Quảng Ngãi khoảng 200-400mm, cục bộ có nơi trên 500mm; khu vực Nam Quảng Trị đến TP. Đà Nẵng phổ biến 500-700mm, cục bộ có nơi trên 900mm.
Sau nhiều ngày mưa lớn, hồ chứa nước ở Quảng Trị đã đầy tới 90%, nguy cơ ngập lụt và sạt lở đất tăng cao, tỉnh ban hành công điện khẩn ứng phó và kêu gọi tàu vào nơi trú ẩn an toàn.
Bão số 12 là cơn bão diễn biến phức tạp, nguy cơ cao sẽ xảy ra mưa lớn kéo dài nhiều ngày tại nhiều địa phương. Để bảo đảm an toàn cho người dân, giảm thiểu thiệt hại về tài sản, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các Bộ trưởng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các địa phương ven biển triển khai ngay các biện pháp phòng, tránh, ứng phó với với tinh thần khẩn trương, quyết liệt nhất, chủ động phòng ngừa, ứng phó ở mức cao nhất, lường trước các tình huống xấu nhất.
Ngày 21/10, Khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa đêm và sáng trời lạnh, vùng núi trời rét. Nhiệt độ thấp nhất ở đồng bằng Bắc Bộ và Thanh Hóa từ 19-21 độ, trung du và vùng núi từ 17-19 độ, vùng núi cao có nơi dưới 16 độ. Khu vực từ Quảng Trị đến Đà Nẵng, phía Đông Quảng Ngãi đến Khánh Hòa và Nam Bộ có Mưa rào và dông rải rác, lượng mưa từ 15-30mm, cục bộ có nơi trên 80mm, trong đó mưa ở Nam Bộ tập trung vào chiều và đêm, nguy cơ mưa cường suất lớn hơn 60mm/3h.
Ngày 20/10, khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa đêm và sáng trời chuyển lạnh, vùng núi trời rét. Nhiệt độ thấp nhất trong đợt không khí lạnh này ở đồng bằng Bắc Bộ và Thanh Hóa phổ biến 19-21 độ, vùng núi và trung du Bắc Bộ 17-19 độ, vùng núi cao có nơi dưới 16 độ. Khu vực từ Nghệ An đến Quảng Ngãi, khu vực ven biển từ Gia Lai đến Đắk Lắk có mưa, mưa vừa và rải rác có dông với lượng mưa 20-50mm, cục bộ có nơi mưa to trên 90mm.
Ngày 19/10, do ảnh hưởng của không khí lạnh kết hợp với nhiễu động trong đới gió Đông trên cao, ở khu vực từ Nghệ An đến Quảng Ngãi có mưa vừa, mưa to, cục bộ có nơi mưa rất to và dông với lượng mưa phổ biến ở khu vực từ Nam Quảng Trị đến Quảng Ngãi 60-120mm, cục bộ có nơi trên 220mm; ở Nghệ An đến Bắc Quảng Trị 40-80mm, cục bộ có nơi trên 150mm.
