Bộ trưởng Trần Đức Thắng: Đảm bảo môi trường trong lành, sinh thái bền vững, vì sức khoẻ người dân

Trước yêu cầu trong giai đoạn phát triển mới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định tập trung triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm nhằm hướng tới mục tiêu đảm bảo môi trường trong lành, sinh thái bền vững, vì sức khỏe và tương lai của người dân Việt Nam. Trong đó, tạo đột phá về thể chế, chính sách pháp luật, trọng tâm là kinh tế hóa môi trường, tạo động lực cho phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế carbon thấp.

Công tác bảo vệ môi trường chuyển biến rõ nét

Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong tư duy và phương thức phát triển bền vững của Việt Nam. Đây không chỉ là một khuôn khổ pháp lý về kỹ thuật quản lý môi trường, mà còn khẳng định tinh thần đổi mới, trách nhiệm và hành động vì tương lai xanh của đất nước. Luật đã thiết kế nhiều chính sách mới mang tính đột phá, thể hiện sự chuyển hướng rõ ràng từ cách tiếp cận quản lý thụ động, xử lý hậu quả sang chủ động phòng ngừa, kiểm soát rủi ro và thúc đẩy phát triển bền vững, từ quản lý bằng các công cụ hành chính sang quản lý bằng các công cụ kinh tế theo thị trường có sự điều tiết của nhà nước.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng đánh giá, sau gần 4 năm triển khai thi hành luật, công tác bảo vệ môi trường đã chuyển biến rõ nét trên cả 3 phương diện thể chế, nhận thức và tổ chức thực hiện. Nhiều cơ chế, chính sách mới đã được áp dụng, bước đầu phát huy hiệu quả, từng bước góp phần đổi mới cách tiếp cận, phương thức quản lý, nâng cao trách nhiệm của các chủ thể trong xã hội. 

Thực tiễn đã ghi nhận những kết quả tích cực như nhiều mô hình phát triển xanh, đô thị sinh thái và khu công nghiệp tuần hoàn được hình thành; việc ứng dụng công nghệ số và hệ thống quan trắc tự động trong giám sát nguồn thải, quan trắc chất lượng môi trường được mở rộng; chất lượng môi trường ở nhiều khu vực được cải thiện; nhiều vấn đề tồn đọng kéo dài đã được xử lý căn bản; nhận thức và hành động của toàn xã hội về bảo vệ môi trường có chuyển biến rõ rệt. Qua đó khẳng định sự đồng thuận, quyết tâm chung trong việc coi bảo vệ môi trường là trách nhiệm và quyền lợi của mọi người dân. 

Theo Bộ trưởng, các chỉ tiêu môi trường cho thấy có sự cố gắng rất lớn của cả hệ thống chính trị; góp phần quan trọng vào việc nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ phát triển bền vững toàn cầu. Mức độ xếp hạng của Việt Nam đã có bước tiến đáng kể, với thứ hạng 54/166 quốc gia và vùng lãnh thổ, tăng 34 bậc so với năm 2016, đứng thứ hai trong ASEAN. Có thể khẳng định, Việt Nam đang đi đúng hướng trên con đường xây dựng nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, hướng tới phát thải ròng bằng 0, góp phần thực hiện các cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trước cộng đồng quốc tế.

Hạ tầng kỹ thuật về thu gom, phân loại, xử lý rác thải còn thiếu, yếu, chưa đồng bộ

Làm rõ thêm về công tác quản lý rác thải sinh hoạt, rác thải nhựa, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết, hiện nay, mỗi năm Việt Nam phát sinh khoảng 25,3 triệu tấn rác thải, trong đó có khoảng 1,8 triệu tấn chất thải nhựa, đã tạo ra áp lực, thách thức rất lớn cho hạ tầng thu gom, phân loại và xử lý. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nỗ lực, song vẫn còn một số tồn tại, hạn chế trong công tác này. Bên cạnh nguyên nhân từ một số cơ chế, chính sách chậm được triển khai thì phải kể đến hai nguyên nhân trở ngại chính. Đó là hạ tầng kỹ thuật về thu gom, phân loại, xử lý rác thải còn thiếu, yếu, chưa đồng bộ và nguyên nhân thói quen của người dân còn chậm thay đổi. Đây là những vấn đề cần phải được quan tâm giải quyết căn bản trong thời gian tới.

Đối với vấn đề ô nhiễm môi trường không khí, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Thủ tướng Chính phủ kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2026 - 2030, tầm nhìn đến 2045. Trong đó đề xuất một số giải pháp như hoàn thiện thể chế, chính sách về kiểm soát chặt chẽ các nguồn phát thải chính; nâng cao năng lực quan trắc, kiểm kê phát thải, cảnh báo, dự báo; chuyển đổi phương tiện giao thông xanh; truyền thông nâng cao nhận thức của cộng đồng và thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật.

Liên quan tới phân cấp, phân quyền, phân công trách nhiệm quản lý nhà nước trong bảo vệ môi trường. Từ đầu năm 2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tham mưu trình Chính phủ ban hành các quy định về phân cấp, phân quyền mạnh cho địa phương, trong đó đã cắt giảm 16%, phân cấp, phân quyền khoảng 73% thủ tục hành chính. Ngay tại kỳ họp này, Chính phủ cũng đã trình Quốc hội sửa Luật Bảo vệ môi trường để tiếp tục cắt giảm đối tượng phải thực hiện thủ tục hành chính về môi trường, phân quyền cho địa phương giải quyết gần 90% các thủ tục hành chính.

Về bảo vệ rừng tự nhiên, Bộ trưởng cho biết, năm 2024, tổng diện tích rừng toàn quốc nước ta đạt 14,87 triệu hecta, trong đó rừng tự nhiên còn 10,13 triệu hecta, rừng trồng 4,47 triệu hecta. Tỷ lệ che phủ rừng toàn quốc đạt 42,03%, tăng 1,15% so với năm 2015. Trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tham mưu Chính phủ tiếp tục đóng cửa rừng tự nhiên đến năm 2030; tăng cường trồng rừng, đầu tư phục hồi rừng, kiểm soát chặt chẽ việc chuyển mục đích sử dụng đất rừng, nhất là rừng tự nhiên; xây dựng các chính sách phát triển sinh kế dưới tán rừng và nâng cao đầu tư cho công tác bảo vệ rừng, phòng, chống cháy rừng.

Đối với việc phát triển thị trường carbon trong nước, đến nay đã cơ bản hình thành hành lang pháp lý cần thiết để quản lý vận hành. Ngay trong năm 2025, dự kiến Chính phủ sẽ ban hành 3 nghị định liên quan đến vấn đề này và sẽ tiếp tục nghiên cứu, xây dựng quy định các chính sách về thuế, phí, lệ phí liên quan đến giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính, tín chỉ carbon. Đồng thời công bố các tiêu chuẩn tín chỉ carbon; phương pháp tạo tín chỉ carbon để tạo cơ sở cho các doanh nghiệp đăng ký triển khai các dự án tín chỉ carbon nội địa.

Các nhiệm vụ trọng tâm hướng tới đảm bảo môi trường trong lành, sinh thái bền vững

Bên cạnh những kết quả đạt được, Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng nhận thức sâu sắc rằng, công tác bảo vệ môi trường vẫn còn không ít tồn tại, hạn chế. Theo đó, tình trạng suy thoái môi trường vẫn diễn biến phức tạp, có xu hướng mở rộng ở một số khu vực; công tác bảo vệ môi trường tuy có chuyển biến nhưng còn chậm so với kỳ vọng của Nhân dân và yêu cầu của Đảng, Nhà nước. Ô nhiễm không khí tại các đô thị vẫn diễn biến phức tạp, đặc biệt là tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh. Ô nhiễm một số lưu vực sông chưa được giải quyết triệt để. Hạ tầng thu gom, xử lý chất thải rắn còn hạn chế, thiếu đồng bộ. Chính sách khuyến khích xã hội hóa đối với bảo vệ môi trường còn chưa phù hợp, chưa đi vào thực tiễn.

Trên cơ sở những kết quả đạt được, những nguyên nhân của các tồn tại, hạn chế cũng như bài học kinh nghiệm và yêu cầu trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định tập trung triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm nhằm hướng tới mục tiêu đảm bảo môi trường trong lành, sinh thái bền vững, vì sức khỏe và tương lai của người dân Việt Nam. Cụ thể:

Thứ nhất, tạo đột phá về thể chế, chính sách pháp luật, trong đó trọng tâm là kinh tế hóa môi trường, tạo động lực cho phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế carbon thấp. 

Thứ hai, đột phá về quản lý chất thải, huy động nguồn lực để xử lý dứt điểm "điểm nóng" về ô nhiễm. Trong đó, trọng tâm là giải quyết dứt điểm các điểm nghẽn đã được nhận diện về xử lý chất thải rắn sinh hoạt, tận dụng tối đa giá trị tài nguyên của chất thải, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn; có chính sách và lộ trình hợp lý trong việc thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân. Tập trung nguồn lực của Nhà nước, xã hội cho đầu tư hạ tầng thu gom, xử lý nước thải sinh hoạt đô thị. Thực hiện các biện pháp kiểm soát chặt chẽ ô nhiễm không khí và phục hồi chất lượng nước ở các lưu vực sông bị ô nhiễm nghiêm trọng.

Thứ ba, đột phá về khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, hoàn thiện hạ tầng và công nghệ giám sát môi trường. Trọng tâm là đầu tư xây dựng, hiện đại hóa hệ thống quan trắc, cảnh báo môi trường tự động, liên tục và tích hợp dữ liệu số hóa, đảm bảo tính minh bạch, kịp thời trong cung cấp thông tin phục vụ quản lý và giám sát của cộng đồng. 

Xây dựng hệ thống sàn giao dịch carbon trong nước vận hành thử nghiệm ngay từ cuối năm 2025. Vận hành hệ thống đăng ký quốc gia về hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon kết nối với quốc tế; thiết lập hệ thống báo cáo kiểm kê khí nhà kính trực tuyến phục vụ doanh nghiệp. Hoàn thành vận hành hệ thống thông tin cơ sở dữ liệu môi trường quốc gia, bảo đảm tích hợp, kết nối liên thông với cơ sở dữ liệu quốc gia và chia sẻ từ trung ương đến xã theo thời gian thực.

Thứ tư, đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân, năng lực thực hiện chính sách, pháp luật của cán bộ các cơ quan nhà nước. Trọng tâm là đưa nội dung bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo dục quốc dân, đa dạng hóa và đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông thường xuyên, liên tục, lâu dài, có chiều sâu, nhằm thay đổi hành vi, nâng cao ý thức trách nhiệm về bảo vệ môi trường, trong đó bao gồm giảm thiểu rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa. Chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức trong quản lý môi trường, tinh thông về nghiệp vụ, đáp ứng yêu cầu đặt ra của nhiệm vụ, đặc biệt là đối với đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, kết quả triển khai Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 cho thấy, công tác bảo vệ môi trường đã đạt được một số kết quả tích cực. Tuy nhiên, những kết quả đó mới chỉ là bước khởi đầu, nhiều thách thức vẫn đang hiện hữu, từ tác động ngày càng gia tăng của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường đến yêu cầu phát triển kinh tế xanh và hội nhập quốc tế sâu rộng. 

Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cam kết tiếp tục đổi mới trong chỉ đạo, nâng cao và tăng cường hơn nữa công tác phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương, đảm bảo mọi chính sách, hành động đều hướng tới kết quả thực chất, vì mục tiêu phát triển bền vững của đất nước. Với tinh thần bảo vệ môi trường cùng phát triển kinh tế - xã hội là nhiệm vụ trung tâm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tin tưởng, với sự quan tâm, giám sát của Quốc hội, sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ và sự ủng hộ của toàn xã hội, Việt Nam nhất định sẽ tiếp tục tiến bước vững chắc trên con đường phát triển xanh, bền vững, vì tương lai thịnh vượng và an lành cho các thế hệ mai sau.