Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, việc hợp nhất 3 Chương trình mục tiêu quốc gia thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc thực hiện mục tiêu của Đảng, Nhà nước là làm cho người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Việc tích hợp không làm giảm chính sách, không thu hẹp phạm vi hỗ trợ mà tạo điều kiện tập trung và ưu tiên hơn cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi - khu vực hiện là lõi nghèo của cả nước.
Tại Kỳ họp thứ 10, Chính phủ trình Quốc hội chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.
Phát biểu trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nêu rõ, chủ trương hợp nhất 3 Chương trình: Xây dựng nông thôn mới; Giảm nghèo bền vững; Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc thực hiện mục tiêu của Đảng và Nhà nước là làm cho người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Để thực hiện mục tiêu này, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết, ngoài các mục tiêu chung, Chính phủ sẽ tập trung ưu tiên xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đồng thời, nâng cao hiệu quả thực thi, tránh chồng chéo, trùng lặp chính sách, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương. Bộ trưởng cũng đề xuất kéo dài thời gian hỗ trợ đến năm 2035 thay vì năm 2030 như hiện hành, nhằm tập trung nguồn lực dài hạn, đồng bộ và hiệu quả hơn. "Việc tích hợp không làm giảm chính sách, không thu hẹp phạm vi hỗ trợ mà tạo điều kiện tập trung và ưu tiên hơn cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, khu vực hiện là lõi nghèo của cả nước", Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh.
Đề cập tới mục tiêu 65% xã đạt chuẩn nông thôn mới, Bộ trưởng cho biết trước thời gian thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, cả nước đã có 79,3% số xã đạt chuẩn nông thôn mới theo Bộ tiêu chí quốc gia giai đoạn 2021 - 2025. Theo kết quả rà soát của các địa phương sau sáp nhập, cả nước có khoảng 65,6% số xã có khả năng đạt chuẩn nông thôn mới theo tiêu chí giai đoạn 2021 - 2025. Hiện nay, Bộ tiêu chí nông thôn mới giai đoạn 2026 - 2030 đã hoàn thiện các thủ tục và sẽ trình Thủ tướng Chính phủ ban hành trong tháng 12/2025 theo hướng kế thừa, bổ sung và nâng cao bộ tiêu chí giai đoạn 2021 - 2025.
Theo rà soát của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khoảng 42% số xã trên cả nước hiện đã cơ bản đáp ứng các quy định của Bộ tiêu chí mới giai đoạn 2026 - 2030. Dự kiến, số xã này sẽ được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới trong năm 2026 và 2027.
Đối với khoảng 25% số xã còn lại, chủ yếu thuộc vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Bộ sẽ tập trung ưu tiên nguồn lực, chính sách và giải pháp hỗ trợ nhằm tạo điều kiện để các địa phương đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2030. Như vậy, mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 có khoảng 65% số xã đạt chuẩn nông thôn mới là hoàn toàn khả thi.
Về mục tiêu tỷ lệ nghèo đa chiều duy trì giảm từ 1% đến 1,5%/năm, 100% xã nghèo thoát khỏi tình trạng nghèo, Bộ trưởng Trần Đức Thắng chỉ rõ, mục tiêu giảm tỷ lệ nghèo đa chiều được khẳng định tại Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng và Chỉ thị số 05 của Ban Bí thư khóa XIII về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giảm nghèo bền vững đến năm 2030.
Trên thực tế, đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều còn khoảng 0,9% đến 1%, bình quân giai đoạn 2021 - 2025 giảm khoảng trên 1%/1 năm; dự kiến tỷ lệ nghèo đa chiều theo chuẩn nghèo mới giai đoạn 2026 - 2030 còn khoảng 9,6%, tương đương với giai đoạn 2022 - 2025. Như vậy mục tiêu trên là phù hợp với chủ trương của Đảng, kết quả thực tiễn và có tính khả thi trong điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước ta trong giai đoạn 2026 - 2030.
Đối với nguồn vốn đầu tư cho Chương trình, để thực hiện được các mục tiêu, nhiệm vụ, trong quá trình điều hành, Chính phủ sẽ tiếp tục cân đối ngân sách Trung ương để báo cáo Quốc hội ưu tiên bổ sung phù hợp với điều kiện thực tế. Bên cạnh đó, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra của Hội đồng Dân tộc và ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Chính phủ sẽ tiếp tục rà soát, cân đối để xác định mức vốn ngân sách của các địa phương đảm bảo phù hợp nhất.
Liên quan tới nguyên tắc, tiêu chí phân bổ vốn, trong đó ưu tiên cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết Chính phủ sẽ ban hành theo 2 nội dung. Theo đó, tập trung ưu tiên phân bổ cao nhất cho địa bàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi so với cả các địa bàn khác. Địa phương sẽ quyết định và tự chịu trách nhiệm phân bổ chi tiết đến nội dung dự án, nhiệm vụ cụ thể để thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể của Chương trình.
Đối với sự trùng lặp về nội dung chính sách, trong quá trình xây dựng Chương trình, Chính phủ đã chỉ đạo nguyên tắc khi hợp nhất 3 CTMTQG là kế thừa, ổn định, không gián đoạn, không bãi bỏ chính sách đang phát huy hiệu quả, chỉ rà soát, sắp xếp lại theo hướng trọng tâm, rõ địa bàn, đối tượng, trách nhiệm. Theo đó, Chương trình được thiết kế 2 hợp phần rõ ràng, trong đó hợp phần chung để thực hiện trên phạm vi cả nước và hợp phần đặc thù cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Mỗi nhiệm vụ cụ thể chỉ bố trí ở một hợp phần trên nguyên tắc rõ nội dung, rõ nguồn lực, rõ thụ hưởng. Đồng thời, rà soát, xem xét với các CTMTQG khác để không trùng lặp đầu tư, không bỏ sót xã nghèo, địa bàn đặc biệt khó khăn.
Bên cạnh đó, để khắc phục hạn chế về việc ban hành nhiều văn bản, ban hành chậm văn bản hướng dẫn, Chính phủ sẽ giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với Bộ Dân tộc và Tôn giáo và các bộ, ngành liên quan thống nhất trình ban hành các văn bản hướng dẫn triển khai, đảm bảo đồng bộ, rõ ràng về nội dung ngay sau khi Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư. Dự kiến, chậm nhất trong tháng 1/2026 sẽ ban hành đầy đủ các văn bản hướng dẫn tổ chức để các địa phương triển khai, tổ chức thực hiện.
Cũng theo Bộ trưởng, Chương trình hợp nhất đã kế thừa đầy đủ chính sách và kết quả đạt được trong giai đoạn 2021 - 2025, không bãi bỏ hoặc cắt giảm chính sách đang có hiệu quả, bảo đảm người dân tiếp tục được thụ hưởng đầy đủ, đặc biệt tập trung ưu tiên cho địa bàn xã nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Bên cạnh đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định về phân định vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026 - 2030, chuẩn bị ban hành Nghị định về chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026 - 2030, Quyết định về tiêu chí xã nghèo, Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới các cấp giai đoạn 2026 - 2030. Qua đó, bảo đảm khi triển khai sẽ không bị khoảng trống về pháp lý, chính sách được chuyển tiếp thông suốt.
Về tổ chức thực hiện, để tạo sự thống nhất, đồng bộ, rõ ràng trong tổ chức triển khai, Chương trình được xây dựng theo nguyên tắc một đầu mối. Các bộ, ngành chủ trì nội dung gắn với chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước, đồng thời chịu trách nhiệm giải trình. Chính phủ đã giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan chủ Chương trình, chịu trách nhiệm tổng hợp, báo cáo và giải trình chung.
Tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra của Hội đồng Dân tộc và ý kiến của các đại biểu Quốc hội, cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ nghiên cứu, báo cáo Chính phủ xem xét, phân định nhiệm vụ giữa các bộ, ngành, nhất là Bộ Dân tộc và Tôn giáo với nguyên tắc cao nhất là hoàn thành được các mục tiêu của chương trình đặt ra.
Đối với việc tăng cường phân cấp, phân quyền cho địa phương gắn với mục tiêu, trách nhiệm giải trình, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nêu rõ, Chương trình được thiết kế theo tinh thần phân quyền tối đa cho địa phương đi đôi với phân bổ nguồn lực trên nguyên tắc địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm, Trung ương thống nhất quản lý, ban hành cơ chế, tăng cường kiểm tra, giám sát.
Chính phủ giao tổng mức vốn, địa phương căn cứ điều kiện thực tế chủ động quyết định phương án phân bổ, lồng ghép nguồn lực để đạt mục tiêu chung được giao. Đồng thời, thiết lập cơ chế giám sát 3 cấp: Trung ương, tỉnh, xã và phát huy vai trò chủ thể của người dân trong giám sát, bảo đảm công khai, minh bạch và nâng cao trách nhiệm giải trình của chính quyền các cấp.
Việc hợp nhất 03 Chương trình (Xây dựng nông thôn mới; Giảm nghèo bền vững; Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi) có ý nghĩa hết sức quan trọng, để thực hiện mục tiêu của Đảng và Nhà nước làm cho dân giàu, nước mạnh, người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Đây là mục tiêu cao nhất, cần phải thống nhất về mặt nhận thức.
UBTVQH thống nhất về chủ trương tích hợp 3 CTMTQG và khẳng định đây là chủ trương đúng đắn, tạo bước đổi mới quan trọng trong tiếp cận chính sách, giúp khắc phục phân tán, trùng lặp, tập trung nguồn lực, nâng cao hiệu quả quản lý điều hành.
Chính phủ thống nhất tích hợp 03 Chương trình: Xây dựng nông thôn mới, Giảm nghèo bền vững, Phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số thành một Chương trình mục tiêu quốc gia chung.
Chiều 15/10, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình và các Phó Thủ tướng Chính phủ: Trần Hồng Hà, Mai Văn Chính đồng chủ trì cuộc họp với lãnh đạo các bộ, ngành hữu quan về việc nghiên cứu, xem xét hợp nhất 3 Chương trình mục tiêu quốc gia: Xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Trong nhiều năm qua, các chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) về xây dựng nông thôn mới (NTM), giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã đem lại nhiều kết quả quan trọng. Hàng triệu hộ dân được hỗ trợ nhà ở, y tế, giáo dục; hàng ngàn xã đạt chuẩn NTM; tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh so với hai thập kỷ trước.
