Cà Mau đang chịu tác động nặng của biến đổi khí hậu. Hiện tượng thời tiết, khí hậu cực đoan xuất hiện ngày một dầy hơn, phức tạp, khó lường, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội, đời sống sinh kế người dân. Để giảm đến mức thấp nhất thiệt hại, tỉnh Cà Mau đã có giải pháp thích ứng phù hợp.
Cà Mau đang chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu gay gắt nhất.
Ảnh hưởng nặng nề của xâm nhập mặn và nước biển dâng
Tỉnh Cà Mau có hơn 70% dân số sống ở vùng nông thôn, sinh kế phụ thuộc nhiều vào tài nguyên và phần lớn diện tích của tỉnh thuộc vùng đất ngập nước ven biển, có 87 cửa sông thông ra biển nên chịu tác động ngày càng lớn của BĐKH, biểu hiện rõ nét nhất trên địa bàn tỉnh những năm gần đây là: Vào mùa khô tình trạng nhiệt độ tăng cao, hạn hán, thiếu nước, XNM sâu vào nội đồng; vào mùa mưa tình trạng ngập úng đô thị, triều cường, nước biển dâng gây sạt lở đất bờ sông, bờ biển và sụp lún đất tại một số nơi diễn biến phức tạp,… ảnh hưởng rất lớn đến đời sống, sản xuất của nhân dân.
Phó Giám đốc Sở TN&MT Cà Mau Huỳnh Thanh Dũng cho biết, BĐKH cùng với suy thoái tài nguyên, ONMT đang trở thành vấn đề cấp bách hiện nay tác động tiêu cực đến các hệ sinh thái tự nhiên và phát triển KT-XH trên địa bàn tỉnh Cà Mau; đặc biệt là đời sống của cộng đồng dân cư dễ bị tổn thương khu vực ven biển. Nguồn tài nguyên thiên nhiên hiện nay bị khai thác quá mức, thiếu sự kiểm soát. Nguồn nước mặt, nước ngầm nhiều nơi bị suy thoái, hạ thấp mực nước ngầm; đa dạng sinh học tiếp tục bị suy giảm; ONMT có chiều hướng gia tăng ở các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu dân cư tập trung và quy hoạch của một số ngành, lĩnh vực, địa phương chưa đồng bộ gắn với ứng phó BĐKH, bảo vệ cảnh quan, cải thiện môi trường.
Tình trạng XNM, khiến nhiều vùng sản xuất của tỉnh Cà Mau gặp khó khăn, nhất là tại vùng ngọt hoá Bắc Cà Mau. Trải qua hai đợt đại hạn 2016 và 2020, XNM đã khiến diện tích sản xuất theo hệ sinh thái ngọt nơi đây giảm dần. Ngoài thiệt hại về diện tích sản xuất, đường giao thông nông thôn bị sụt lún, hư hỏng, thì BĐKH, thiên tai bất thường xảy ra đã khiến khoảng gần 21.000 hộ dân ở Cà Mau thiếu nước ngọt phục vụ sinh hoạt. Nước biển dâng sẽ đưa toàn bộ diện tích đất của tỉnh Cà Mau trước nguy cơ ngập cao, nguy cơ tiếp tục gia tăng độ mặn XNM vào nội đồng, làm thay đổi cơ cấu sử dụng đất. Theo kịch bản nước biển dâng ứng với năm 2040, nếu tăng thêm 25 cm thì phần diện tích bị ngập từ 1-1,2 m sẽ tăng thêm 22% trong mùa khô và lên đến 40% trong mùa mưa. Nếu đúng theo kịch bản này thì đến năm 2040, mực nước trung bình cả năm của tỉnh là từ 1-1,2 m, tức sẽ có hơn 4.693 km2 bị ngập từ 1-1,2 m trở lên, chiếm 85,4% tổng diện tích đất tự nhiên.
Tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp
Theo Phó Giám đốc Sở TN&MT Cà Mau Huỳnh Thanh Dũng, trước thực trạng BĐKH, để đạt mục tiêu phát triển kinh tế nhanh, bền vững thì công tác quản lý tài nguyên, BVMT thích ứng với BĐKH là nhiệm vụ hết sức cấp thiết hiện nay, đòi hỏi phải đổi mới tư duy, đổi mới cách làm và cần những giải pháp mang tính đột phá. Về công tác chuyên ngành TNMT, khẩn trương thực hiện quản lý tài nguyên theo hướng khai thác hợp lý, bền vững và sử dụng hiệu quả, trong đó kiểm soát chặt chẽ việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất, đặc biệt là đất rừng, mặt nước, mặt biển. Nâng cao hiệu quả sử dụng nước, ngăn chặn xu hướng suy giảm tài nguyên nước, khuyến khích sử dụng tiết kiệm nước ngọt; nâng cao năng lực giám sát, cảnh báo ô nhiễm, kiểm soát chặt các nguồn thải có nguy cơ gây ONMT, tăng cường năng lực thu gom, thúc đẩy tái sử dụng, tái chế chất thải; dự báo nguy cơ và giải pháp phòng, chống hạn hán, thiếu nước, XNM vào mùa khô, chủ động tích trữ nguồn nước ngọt phục vụ cho sinh hoạt, sản xuất,… Đồng thời, lồng ghép các giải pháp thích ứng với BĐKH trong các quy hoạch, kế hoạch quản lý tài nguyên và BVMT. Bên cạnh đó, việc tìm kiếm các sáng kiến, giải pháp, cách làm hiệu quả, mô hình phát triển kinh tế thích ứng với BĐKH luôn được quan tâm và nhân rộng, cuộc thi nhằm tạo ra cơ hội chia sẻ kinh nghiệm và đưa ra các sáng kiến về BVMT và thích ứng BĐKH cho địa phương, tăng cường khả năng chống chịu với những tác động của BĐKH cho cộng đồng dân cư; nhận diện được các tác động của BĐKH ảnh hưởng đến đời sống và sinh kế người dân, dự báo các kịch bản BĐKH từ đó đề ra các giải pháp thích ứng BĐKH phù hợp, hiệu quả đồng thời với khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên để góp phần BVMT, bảo tồn đa dạng sinh học.
.jpg)
Trồng rừng ngập mặn để phòng, tránh lụt bão.
Để khắc phục và ứng phó với thiên tai, thời gian qua, tỉnh Cà Mau đã triển khai nhiều giải pháp; tiến hành nạo vét hàng trăm công trình thuỷ lợi; xây dựng các cống ngăn mặn,… Đặc biệt, thực hiện những biện pháp cấp bách về phòng, chống sạt lở, sụt lún nghiêm trọng tại một số khu vực bờ biển, bờ sông, tỉnh Cà Mau đã ưu tiên đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng, hệ thống giao thông, chỉnh trang đô thị, khu dân cư... Song song với đó là, đầu tư các dự án trồng, bảo tồn, khôi phục rừng ngập mặn, rừng ven biển, nhằm chống xói lở và đẩy mạnh quá trình bồi lắng ven bờ. Nhiều cánh rừng phòng hộ ven biển đã được tái tạo, góp phần quan trọng trong nổ lực hạn chế tình trạng sạt lở ven biển, ven sông.
Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau ban hành Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH trên địa bàn tỉnh Cà Mau giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Kế hoạch), theo đó, mục tiêu của Kế hoạch mang tầm nhìn chiến lược đã được UBND tỉnh xác định tác động của BĐKH, nước biển dâng là xu thế tất yếu, phải sống chung và thích nghi, phải biến thách thức thành cơ hội đối với quá trình phát triển KT-XH, đưa ra các giải pháp chủ động thích ứng với BĐKH, phòng tránh thiên tai, giảm phát thải khí nhà kính; nâng cao năng lực quản lý, giám sát BĐKH và tăng cường khả năng tiếp cận chủ động, linh hoạt thích ứng với tác động của BĐKH và các điều kiện tự nhiên khác, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân, duy trì cân bằng sinh thái, hướng tới phát triển kinh tế thân thiện với môi trường, đảm bảo sự phát triển bền vững của tỉnh, góp phần thực hiện Chiến lược quốc gia về BĐKH, tạo đà tiếp tục thu hút hỗ trợ vốn đầu tư từ cộng đồng quốc tế.
Theo kế hoạch sẽ ưu tiên đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng, hệ thống giao thông, chỉnh trang đô thị, khu dân cư,... góp phần ổn định sản xuất và đời sống dân cư vùng thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai. Thực hiện cải tạo, nâng cấp, đầu tư xây dựng hệ thống thủy lợi ngăn mặn, giữ ngọt, chống khô hạn, phát triển sinh kế phục vụ theo từng tiểu vùng sản xuất, mở rộng hệ thống cấp nước sinh hoạt,...
Tăng cường đầu tư các dự án trồng, bảo tồn, khôi phục rừng ngập mặn, rừng ven biển, nhằm chống xói lở và đẩy mạnh quá trình bồi lắng ven bờ, chủ động di dời, bố trí, sắp xếp lại điểm dân cư sống ven đê, ven sông, ven biển, bờ kênh, rạch,... có nguy cơ sạt lở cao, góp phần hạn chế thiệt hại do thiên tai gây ra. Phát triển đồng bộ và sử dụng hiệu quả, tiết kiệm các nguồn năng lượng. Thu hút đầu tư phát triển các nhà máy điện gió, điện năng lượng mặt trời, điện sinh khối theo cơ chế khuyến khích phát triển năng lượng sạch, gắn liền với phát triển rừng và bảo vệ bờ biển; phát triển công nghiệp gắn liền với tăng cường quản lý, BVMT.
Tiếp tục thực hiện chương trình, dự án liên quan đến giảm nhẹ phát thải khí nhà kính phù hợp với điều kiện của từng ngành, từng lĩnh vực trên địa bàn tỉnh nhằm phát triển nền kinh tế các-bon thấp và tăng trưởng xanh. Tăng cường hợp tác quốc tế về BĐKH, khẳng định sự chủ động, nỗ lực của tỉnh Cà Mau trong ứng phó với BĐKH; tích cực vận động hỗ trợ quốc tế mọi nguồn lực về năng lực, tài chính, công nghệ để ứng phó hiệu quả với các tác động của BĐKH,…Thực hiện Kế hoạch hành động thích ứng với BĐKH, từ nay đến năm 2030, Cà Mau sẽ đầu tư khoảng 19.011 tỷ đồng. Theo đó, sẽ có 3 nhóm dự án lớn với 55 công trình dự án lớn nhỏ sẽ được triển khai từ này đến năm 2030 nhằm nâng cao năng lực thích ứng với BĐKH. Để đạt được các mục tiêu đề ra, tỉnh Cà Mau cũng đang tập trung xây các giải pháp chủ động thích ứng, chủ động tiếp cận, linh hoạt thích ứng với tác động của BĐKH và các điều kiện tự nhiên khác. Đồng thời, nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo thiên tai; tăng cường kiến thức, nâng cao năng lực thích ứng, bảo đảm sinh kế cho người dân những vùng thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai. Xây dựng các mô hình cộng đồng thích ứng hiệu quả với BĐKH KT-XH các cấp, các ngành được xây dựng, cập nhật, bổ sung phải tính đến các yếu tố BĐKH.
NGUYỄN VĂN HIẾU
Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau
Gen Xanh không chỉ là cuộc thi đơn thuần mà còn là có ý nghĩa quan trọng nhằm xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam tiên phong trong phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu.
Trong Kỳ 4, chúng ta đã phân tích vai trò của hợp tác quốc tế và tài chính khí hậu, chiếc “đòn bẩy” giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ hiện đại, nguồn vốn xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu. Tuy nhiên, dù chính sách có rõ ràng và quốc tế có đồng hành, mọi cam kết sẽ chỉ là con chữ nếu không có những người trực tiếp thực hiện. Và những người đó chính là cộng đồng và doanh nghiệp, những chủ thể ở tuyến đầu biến mục tiêu giảm phát thải mê-tan thành hành động cụ thể.
Sau ba kỳ đầu tiên, chúng ta đã lần lượt phân tích bức tranh toàn cầu và cam kết của Việt Nam, các giải pháp trong nông nghiệp - chất thải và mặt trận then chốt năng lượng. Tuy nhiên, để biến những cam kết này thành hiện thực, Việt Nam không thể chỉ dựa vào nguồn lực trong nước. Hợp tác quốc tế và huy động tài chính khí hậu sẽ là chìa khóa mở ra cánh cửa thực thi, giúp Việt Nam vượt qua rào cản công nghệ, tài chính và quản lý.
Trong Bài 2, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã đi sâu vào tiềm năng và giải pháp giảm phát thải mê-tan trong nông nghiệp và quản lý chất thải - 02 lĩnh vực chiếm hơn 70% tổng phát thải quốc gia. Nhưng để hiện thực hóa cam kết giảm ít nhất 30% lượng phát thải vào năm 2030, Việt Nam không thể bỏ qua một “mặt trận” khác: năng lượng, đặc biệt là khai thác than và dầu khí. Đây là khu vực tiềm ẩn nguy cơ phát thải cao, nhưng cũng chính là nơi có thể giảm mạnh nếu tận dụng tốt công nghệ và chính sách.
Trong Kỳ 1 của loạt bài, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã phác họa bức tranh toàn cầu về khí mê-tan - loại khí có sức nóng gấp 28 lần CO₂ trong chu kỳ 100 năm và tới 80 lần trong 20 năm cũng như cam kết mạnh mẽ của Việt Nam khi tham gia Global Methane Pledge, đặt mục tiêu giảm ít nhất 30% phát thải vào năm 2030 so với 2020. Bước sang Kỳ 2, bài viết đi sâu vào hai lĩnh vực phát thải lớn nhất của Việt Nam: nông nghiệp và quản lý chất thải, nơi chiếm hơn 70% tổng lượng mê-tan quốc gia. Đây không chỉ là thách thức, mà còn là cơ hội vàng để Việt Nam hiện thực hóa cam kết toàn cầu, đồng thời đem lại lợi ích thiết thực cho kinh tế và xã hội.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, khí mê-tan, loại khí nhà kính có sức nóng gấp 28 lần CO₂ - đang trở thành tâm điểm trong các nỗ lực toàn cầu. Việt Nam, cùng hơn 150 quốc gia, đã tham gia Cam kết giảm phát thải mê-tan toàn cầu (Global Methane Pledge) với mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% vào năm 2030 so với mức năm 2020. Bên lề Hội thảo “Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về giảm phát thải khí mê-tan” tổ chức ngày 25/9/2025 tại Hà Nội, nhiều chuyên gia và nhà quản lý đã chia sẻ về lộ trình hành động, những thách thức cũng như cơ hội để Việt Nam thực hiện thành công cam kết này.
