Ngày 16/9, tại TP. Cần Thơ, Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ TN&MT) đã phối hợp với Quỹ Môi trường Toàn cầu (GEF-8) và các cơ quan, tổ chức liên quan tổ chức Hội nghị phổ biến, tuyên truyền Luật TNN năm 2023 và các văn bản quy định chi tiết thi hành Luật cho đại diện các Sở TN&MT, các đơn vị khai thác, sử dụng nước thuộc khu vực miền Đông Nam Bộ và vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Phát biểu tại Hội nghị, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Tài nguyên nước Nguyễn Hồng Hiếu cho biết, ngày 27/11/2023, Quốc hội đã thông qua Luật Tài nguyên nước số 28/2023/QH15. Để quy định chi tiết thi hành Luật, ngày 16/5/2024, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 53/2024/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Tài nguyên nước (TNN), Nghị định số 54/2024/NĐ-CP quy định việc hành nghề khoan nước dưới đất, kê khai, đăng ký, cấp phép, dịch vụ TNN và tiền cấp quyền khai thác TNN. Đồng thời, ngày 16/5/2024, Bộ TN&MT cũng đã ban hành 03 Thông tư quy định chi tiết thi hành Luật. Các văn bản quy phạm pháp luật nêu trên có hiệu lực đồng thời với thời điểm Luật TNN có hiệu lực.
Phó Cục trưởng Cục Quản lý TNN Nguyễn Hồng Hiếu phát biểu tại Hội nghị
Luật TNN và các văn bản quy định chi tiết được ban hành, đánh dấu bước tiến rất lớn về tư duy, cách tiếp cận, thay đổi phương thức quản trị TNN trong bối cảnh nguồn nước Việt Nam được đánh giá là còn nhiều thách thức. 04 nhóm chính sách, gồm: (1). Bảo đảm an ninh nguồn nước; (2). Xã hội hóa ngành nước; (3). Kinh tế TNN và (4). Bảo vệ TNN, phòng, chống tác hại do nước gây ra.
04 nhóm chính sách này được thể hiện xuyên suốt nội dung Luật TNN và các văn bản hướng dẫn với các điểm mới được bổ sung tại 10 chương về: (i) Nguyên tắc quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phát triển, khai thác, sử dụng TNN, phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra; (ii). Điều tra cơ bản TNN, chiến lược, quy hoạch TNN; (iii). Quy định về bảo vệ, phục hồi nguồn nước; (iv). Điều hoà, phân phối TNN; (v). Khai thác, sử dụng TNN; (vi). Phòng, chống, khắc phục tác hại do nước gây ra; (vii). Công cụ kinh tế, chính sách, nguồn lực cho hoạt động quản lý, bảo vệ TNN; (viii). Hợp tác quốc tế; (ix). Thanh tra, kiểm tra và (x) trách nhiệm thi hành.
Trong đó, Luật quy định một số điểm mới cụ thể về: Phục hồi nguồn nước; ban hành kế hoạch bảo vệ nước dưới đất; xây dựng kế hoạch sử dụng nước trên cơ sở kịch bản nguồn nước do Bộ TNMT công bố; điều chỉnh bỏ vùng cấm 3 và hỗn hợp đã công bố theo luật 2012; đăng ký khai thác nước mặt, nước dưới đất (với tất cả quy mô); hành lang bảo vệ TNN (được kế thừa các mốc, hành lang thủy lợi, đê, giao thông thủy); cập nhật kết quả điều tra cơ bản vào hệ thống cơ sở dữ liệu (CSDL) TNN quốc gia; Quy định cụ thể quy trình kiểm tra TNN; quy định cụ thể quy trình chuyển đổi, di chuyển trạm quan trắc nước dưới đất; Ban hành danh mục hồ chứa phải có quy chế phối hợp; Công trình trọng điểm phải được Chính phủ ban hành danh mục và có bảo vệ theo quy định; Điều tra cơ bản về bảo vệ nguồn nước, chất lượng nước, phục hồi nguồn nước đã quy định được sử dụng ngân sách bảo vệ môi trường; quy định cụ thể hệ thống CSDL TNN theo quy định Nghị quyết Đại hội Đảng XIII về đẩy mạnh công tác chuyển đổi số; An ninh nguồn nước thể chế hóa Kết luận số 36 của Bộ Chính trị về an ninh nguồn nước và an toàn hồ đập; Hạch toán TNN, chỉ số an ninh nguồn nước, bổ sung nhân tạo nước dưới đất và một số nhệm vụ khác.
Tại Hội nghị, các đại biểu đã được nghe các báo cáo viên thuộc Cục Quản lý TNN giới thiệu tổng quan về những điểm mới của Luật TNN 2023; Nghị định số 53/2024/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật TNN; Thông tư 03/2024/TT-BTNMT quy định chi tiết thi hành một số điều của luật TNN; Tổng quan về những điểm mới của Nghị định số 54/2024/NĐ-CP quy định việc hành nghề khoan nước dưới đất, kê khai, đăng ký, cấp phép, dịch vụ TNN và tiền cấp quyền khai thác TNN; Thông tư 04/2024/TT-BTNMT quy định kiểm tra chấp hành pháp luật về TNN và thẩm định, nghiệm thu kết quả hoạt động điều tra cơ bản TNN; Thông tư 05/2024/TT-BTNMT quy định về di chuyển, thay đổi vị trí, giải thể trạm quan trắc TNN dưới đất.
Quang cảnh Hội nghị
Trên cơ sở các quy định của Luật TNN 2023 và các Nghị định, Thông tư hướng dẫn thi hành Luật, các báo cáo viên của phòng chuyên môn thuộc Cục Quản lý TNN đã phổ biến trách nghiệm của các cấp, ngành ở địa phương; trách nhiệm của các tổ chức khai thác, sử dụng nước trong việc chấp hành các quy định của Giấy phép khai thác và quy định pháp luật về TNN.
Trong đó, nhiệm vụ, trách nhiệm của UBND cấp tỉnh gồm: Ban hành các văn bản quản lý theo thẩm quyền; chỉ đạo cơ quan có liên quan sử dụng kinh phí sự nghiệp bảo vệ môi trường cho các nội dung về bảo vệ TNN, phục hồi nguồn nước, ô nhiễm nguồn nước thuộc nội dung điều tra cơ bản TNN; cập nhật phương án khai thác, sử dụng vào quy hoạch tỉnh theo quy định Luật quy hoạch và Luật TNN; công bố chức năng nguồn nước nội tỉnh; Ban hành danh mục hồ ao không được san lấp, lấn chiếm; Ban hành danh mục hồ chứa phải có quy chế phối hợp; chỉ đạo lập kế hoạch sử dụng nước phù hợp với kịch bản nguồn nước do Bộ TNMT công bố ; Ban hành kế hoạch bảo vệ nước dưới đất; đăng ký khai thác nước mặt; lập hành lang, cắm mốc hành lang bảo vệ nguồn nước; Chỉ đạo Sở TNMT, cơ quan liên quan cung cấp, cập nhật dữ liệu điều tra cơ bản vào CSDL TNN quốc gia; công bố sức chịu tải nguồn nước nội tỉnh; cấp phép khai thác TNN; Thanh tra TNN, kiểm tra TNN;…
UBND cấp huyện có nhiệm vụ tiếp nhận tờ khai đăng ký khai thác nước dưới đất (trừ khai thác hộ gia đình); quản lý mốc hành lang bảo vệ nguồn nước; phối hợp với cơ quan, tổ chức quản lý trạm, công trình quan trắc, đo đạc, giám sát TNN và các nhiệm vụ khác.
UBND cấp xã có nhiệm vụ tiếp nhận tờ khai đăng ký khai thác nước dưới đất hộ gia đình; Tiếp nhận, quản lý mốc hành lang bảo vệ nguồn nước; phối hợp với cơ quan, tổ chức quản lý trạm, công trình quan trắc, đo đạc, giám sát TNN và các nhiệm vụ khác.
Các đại biểu trao đổi bên lề Hội nghị
Về trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng nước gồm: Hộ gia đình, cá nhân phải thực hiện kê khai khai thác nước dưới đất để sử dụng cho sinh hoạt (khoản 4, Điều 52, Luật TNN số 28/2023/QH15). Việc kê khai thực hiện từ 01/7/2026 (khoản 4, Điều 85 Luật TNN số 28/2023/QH15).
Tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng nước thực hiện đăng ký khai thác, sử dụng TNN có quy mô nhỏ và vừa (khoản 2 Điều 8 Nghị định 54/2024/NĐ-CP). Hoàn thành thủ tục đăng ký chậm nhất là ngày 30/6/2026 (trường hợp đào hồ, ao, kênh, mương, rạch để tạo không gian thu, trữ nước, dẫn nước, tạo cảnh quan và sử dụng mặt nước sông, suối, kênh, mương, rạch, hồ chứa để nuôi trồng thủy sản, kinh doanh, dịch vụ) và trước 30/6/2027 (đối với công trình thủy lợi đã xây dựng, khai thác trước 01/01/2013 và công trình ngăn sông, suối, kênh, mương, rạch với mục đích ngăn mặn, tạo nguồn, chống ngập, tạo cảnh quan).
Tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng nước phải thực hiện lập hồ sơ đề nghị cấp phép theo quy định nếu chưa có giấy phép.
Tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng nước phải thực hiện các quy định tại khoản 2 Điều 42 Luật TNN 2023 và quy định của giấy phép, cụ thể như sau: Bảo vệ TNN, bảo vệ nguồn nước do mình trực tiếp khai thác, sử dụng; Quan trắc để giám sát hoạt động khai thác TNN đối với các thông số mực nước, lưu lượng, chất lượng nước (đối với công trình cấp nước sinh hoạt); Lắp đặt thiết bị, kết nối và truyền thông tin, dữ liệu về Hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu TNN quốc gia; Thực hiện nghĩa vụ tài chính về tiền cấp quyền khai thác TNN; Nộp báo cáo hoạt động khai thác nước hàng năm. Đối với công trình là hồ chứa phải tuân thủ quy trình vận hành hồ chứa, liên hồ chứa;…
Trên cơ sở những nội dung được trình bày tại Hội nghị, các báo cáo viên cũng trao đổi, giải đáp các câu hỏi, vướng mắc của các đại biểu trong quá trình nghiên cứu, triển khai các Luật TNN 2023 và các Nghị định, Thông tư hướng dẫn Luật tại địa phương; đặc biệt là những nội dung về quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực TNN và những vấn đề trong thực tiễn khi áp dụng triển khai thực hiện hệ thống pháp luật TNN tại địa phương.
Thanh Tâm
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiếu nước và ô nhiễm gia tăng, việc quản lý tài nguyên nước đòi hỏi không chỉ là con người và chính sách, mà cần thêm một yếu tố quyết định: dữ liệu và công nghệ. Với quyết tâm chuyển đổi số toàn diện, Cục Quản lý tài nguyên nước đang xây dựng nền móng cho một nền quản trị thông minh, nơi mỗi quyết định về tài nguyên nước được hậu thuẫn bởi dữ liệu thời gian thực, hệ thống phân tích dự báo và nền tảng ra quyết định dựa trên công nghệ số.
Xây dựng thể chế hiện đại, cắt giảm thủ tục hành chính, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương là những nền tảng quan trọng để ngành tài nguyên nước bước vào giai đoạn quản trị mới, hiệu lực, hiệu quả và lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm.
Trong bối cảnh thời tiết cực đoan, khô hạn kéo dài, thách thức từ biến đổi khí hậu và nhu cầu sử dụng nước ngày một gia tăng, việc chủ động điều hòa, phân bổ nguồn nước không còn là giải pháp tình thế, mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết cho an ninh nguồn nước quốc gia. Sáu tháng đầu năm 2025, Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã triển khai hàng loạt giải pháp điều tiết linh hoạt, dựa trên dữ liệu thời gian thực, mang lại hiệu quả rõ rệt trong cấp nước hạ du, kiểm soát dòng chảy và quản lý tài nguyên bền vững.
Tài nguyên nước, một trong những yếu tố sống còn của sự sống trên Trái đất đang đứng trước những thách thức to lớn. Suy giảm chất lượng nước, cạn kiệt nguồn nước ngọt, khai thác quá mức, ô nhiễm do công nghiệp và sinh hoạt,… là những mối nguy hại ngày càng nghiêm trọng, không chỉ ở quy mô địa phương mà đã mang tính toàn cầu.
Hiện nay, hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải và sông Nhuệ mỗi ngày có hàng triệu m3 nước thải từ sinh hoạt, làng nghề, cơ sở sản xuất xả vào gây ô nhiễm nguồn nước.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, sử dụng hợp lý tài nguyên nước là yếu tố then chốt trong việc nâng cao hiệu quả nuôi trồng thủy sản.
