Hàng năm, bão đã trở thành nỗi kinh hoàng gây thiệt hại nặng nề cho những tỉnh ven biển Việt Nam, hứng chịu mức độ thiệt hại do bão lũ không thể ước tính bằng con số. Từ những hậu quả nghiêm trọng do bão lũ gây ra, đề tài nghiên cứu về “Cấu trúc của xoáy thuận nhiệt đới trên khu vực biển Đông” đặt ra vấn đề dự báo công tác phát hiện bão sớm cho đất liền.
Thông tin từ Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) dự báo xu thế khí hậu thủy văn từ cuối năm 2022 đến đầu năm 2023, trạng thái La Nina trên Biển Đông tiếp tục duy trì với xác suất trong khoảng từ 65 – 75%, gây nên 1 -3 cơn bão hoặc áp thấp nhiệt đới có khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền.
Bão lũ gây thiệt hại nghiêm trọng về người và của (Ảnh minh họa)
Từ tháng 12/2022, thiên tai tại khu vực miền Trung liên tiếp có 3 cơn bão đổ bộ và mưa lũ sau bão gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản, trong đó, bão số 4 (Noru) đạt cường độ mạnh nhất, cấp 14 -15, giật cấp 17, gần đạt cấp siêu bão trên biển Đông, suy yếu nhanh và đổ bộ Đà Nẵng – Quảng Nam, gây nên mưa rất lớn tại các tỉnh Nam đồng bằng Bắc bộ và từ Thanh Hóa đến Quảng Ngãi. Chưa kể đến Nghệ An, mưa rất lớn từ 300 – 500mm.
Năm 2022, tình trạng mưa to đến rất to và dông kéo dài khiến nhiều nơi ngập úng, nhiều tuyến đường bị chia cắt, gây nên lũ quét trên các sông, suối nhỏ vùng núi; sạt lở đất trên sườn dốc, sụt lún đất tại khu vực các tỉnh từ Thừa Thiên Huế đến Khánh Hòa và khu vực Tây Nguyên rất lớn. Tính đến ngày 28/12, thiên tai đã làm 175 người chết, mất tích; thiệt hại về kinh tế ước khoảng 19.453 tỷ đồng. Gấp 1,6 lần thiệt hại về người và 3,4 lần thiệt hại về kinh tế so với cùng kỳ năm 2021.
Do đó, đề tài nghiên cứu được Bộ TN&MT nghiệm thu “Cấu trúc của xoáy thuận nhiệt đới trên khu vực biển Đông” của TS. Chu Thị Thu Hường (Khoa Khí tượng Thủy văn - Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội), đã chỉ ra được đặc điểm hoạt động của bão trên Biển Đông khi chịu ảnh hưởng từ hệ thống gió mùa và không khí lạnh, phục vụ cho công tác dự báo khí tượng và thời tiết tác động đến đất liền.
Bão hay xoáy thuận nhiệt đới (XTNĐ) là một trong những hiện tượng thiên tai có sức tàn phá lớn, gây ảnh hưởng không nhỏ đến kinh tế, xã hội và con người. Trên Biển Đông, bão thường hoạt động từ tháng 3 đến tháng 12, song mùa bão thường kéo dài từ tháng 5 đến tháng 12 hay từ tháng 6 đến tháng 11 với tần suất lớn hơn trong các tháng 8,9, 10. Mức độ thiệt hại do bão không chỉ phụ thuộc vào sức mạnh của các cơn bão mà còn phụ thuộc vào cách nó đổ bộ. Sự kết hợp giữa gió, mưa và lũ lụt do một cơn bão gây ra có thể gây ra những thiệt hại không thể lường trước được cho khu vực bị bão đổ bộ.
Cùng với bão và những hiện tượng thời tiết cực đoan, gió mùa là một trong những hệ thống hoàn lưu quy mô lớn, có ảnh hưởng không nhỏ đến thời tiết, khí hậu Việt Nam. Hoạt động của chúng được thể hiện thông qua hai hệ thống gió chính là: gió mùa mùa hè (GMMH) và gió mùa mùa đông (GMMĐ) ảnh hưởng bởi không khí lạnh.
Khi chịu ảnh hưởng từ không khí lạnh, trường tốc độ gió bề mặt và mưa thể hiện tính bất đối xứng khá rõ rệt. Trong đó, tốc độ gió và mưa lớn nhất xảy ra trong vùng vách bão phía bắc và phía tây tâm bão. Khi chịu ảnh hưởng từ GMMH, tốc độ gió mạnh nhất trong bão thường đạt được ở tường vách bão cách tâm bão khoảng 80 – 100 km. Khi chịu ảnh hưởng kết hợp của không khí lạnh và GMMH, tốc độ gió trong các cơn bão thường mạnh hơn, gây ra mưa lớn ở khu vực phía bắc và phía đông tâm bão. Tương tự GMMĐ, hoạt động của GMMH trên khu vực Đông Á nói chung và Biển Đông sẽ được dựa trên các chỉ số gió mùa để xác định ngày bắt đầu, kết thúc và cường độ của nó và đưa ra được những cảnh báo sớm.
Qua đó, nghiên cứu đã thể hiện được mối quan hệ giữa cường độ với cấu trúc bão, cho thấy công tác dự báo bão về đất liền sẽ có tần suất lớn nhất xảy ra trong các tháng 7, 9 và 11 trong năm 2023. Khi chịu ảnh hưởng của KKL và GMMH thì cường độ bão thường rất mạnh và sẽ di chuyển theo hướng tây và tây nam. Tuy nhiên, sau một thời gian hoạt động trên biển Đông, bão thường đổi hướng di chuyển xuống phía nam (khi chịu ảnh hưởng của KKL) nhưng lại di chuyển lên phía Bắc nếu kết hợp cả hoạt động của KKL và GMMH. Từ đó, thấy được khả năng tác động đến môi trường, điều kiện sống, cơ sở hạ tầng, các hoạt động kinh tế - xã hội do bão gây ra sẽ ảnh hưởng đến các hoạt động trong vùng biển, và đô thị ven biển, ngoài ra nhiều hiện tượng dông, lốc, mưa đá và có khả năng ảnh hưởng đến sản xuất cũng như đến sức khỏe cộng đồng.
Qũy đạo các cơn bão hoạt động trên khu vực Biển Đông trong thời kỳ 1981 -2020 khi chịu ảnh hưởng của KKL và GMMH
Các kết quả nghiên cứu cho thấy mô hình WRF có khả năng mô phỏng tốt phân bố cấu trúc và quỹ đạo bão cũng như lượng mưa quanh tâm bão và phân bố tốc độ gió để có cơ sở tạo dữ liệu phân tích tâm bão trong thời gian gần, nhằm có những đánh giá, nhận định, mô phỏng chính xác trong phục vụ cảnh báo, dự báo. Nghiên cứu cũng được áp dụng trong công tác nghiên cứu, đào tạo của Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, Trung tâm dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia và trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội.
Vì vậy, việc xác định được cấu trúc bão khi chịu ảnh hưởng của các hình thế, hệ thống tương tác với bão giúp nhận định được vị trí cực đại của các trường khí tượng trong bão, dự báo vùng gió mạnh, mưa lớn trong bão có thể làm tăng chất lượng của các bản tin dự báo thời tiết, góp phần nâng cao hiệu quả trong hoạt động tuyên truyền cho nhân dân tránh bão lũ, phòng tránh thiên tai.
Thụy Khánh
Hai cơn bão số 10 và 11 đi qua, để lại những vết thương nặng nề cho miền núi phía Bắc và miền Trung. Nhưng trên mảnh đất ngập bùn, người dân vẫn kiên cường dựng lại mái nhà, khơi lại nguồn sống. Từ sự chỉ đạo sát sao của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đến sức mạnh đoàn kết của nhân dân, cả nước lại một lần nữa chứng minh: thiên tai có thể quật ngã đất, nhưng không thể quật ngã lòng người Việt Nam.
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) vừa ra mắt bộ tài liệu 'Các biện pháp kỹ thuật để thích ứng, giảm thiểu thiệt hại do các loại hình thiên tai đối với sản xuất nông nghiệp'.
Gen Xanh không chỉ là cuộc thi đơn thuần mà còn là có ý nghĩa quan trọng nhằm xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam tiên phong trong phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu.
Trong Kỳ 4, chúng ta đã phân tích vai trò của hợp tác quốc tế và tài chính khí hậu, chiếc “đòn bẩy” giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ hiện đại, nguồn vốn xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu. Tuy nhiên, dù chính sách có rõ ràng và quốc tế có đồng hành, mọi cam kết sẽ chỉ là con chữ nếu không có những người trực tiếp thực hiện. Và những người đó chính là cộng đồng và doanh nghiệp, những chủ thể ở tuyến đầu biến mục tiêu giảm phát thải mê-tan thành hành động cụ thể.
Sau ba kỳ đầu tiên, chúng ta đã lần lượt phân tích bức tranh toàn cầu và cam kết của Việt Nam, các giải pháp trong nông nghiệp - chất thải và mặt trận then chốt năng lượng. Tuy nhiên, để biến những cam kết này thành hiện thực, Việt Nam không thể chỉ dựa vào nguồn lực trong nước. Hợp tác quốc tế và huy động tài chính khí hậu sẽ là chìa khóa mở ra cánh cửa thực thi, giúp Việt Nam vượt qua rào cản công nghệ, tài chính và quản lý.
Trong Bài 2, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã đi sâu vào tiềm năng và giải pháp giảm phát thải mê-tan trong nông nghiệp và quản lý chất thải - 02 lĩnh vực chiếm hơn 70% tổng phát thải quốc gia. Nhưng để hiện thực hóa cam kết giảm ít nhất 30% lượng phát thải vào năm 2030, Việt Nam không thể bỏ qua một “mặt trận” khác: năng lượng, đặc biệt là khai thác than và dầu khí. Đây là khu vực tiềm ẩn nguy cơ phát thải cao, nhưng cũng chính là nơi có thể giảm mạnh nếu tận dụng tốt công nghệ và chính sách.
