Tại Diễn đàn “Vấn đề hôm nay - Chuyển đổi số”, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân dân, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh khẳng định “Chuyển đổi số là con đường của cả nước và báo chí cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Trong bối cảnh kỷ nguyên số với rất nhiều sự thay đổi về công nghệ nói chung, thay đổi công nghệ làm báo, thay đổi hành vi của độc giả, khán thính giả, chúng ta không có cách nào khác là phải tích cực số hoá.

Tuy nhiên, theo ông Lê Quốc Minh, nhiều cơ quan báo chí hiện nay chưa hiểu rõ về chuyển đổi số khi nghĩ chỉ cần đầu tư thiết bị công nghệ, một số chương trình phần mềm và cho rằng mình đã thực hiện chuyển đổi số. Nhưng vấn đề không phải như vậy.

“Chuyển đổi số không chỉ là vấn đề về công nghệ, mà còn là vấn đề về con người, tư duy. Chuyển đổi số có nhiều yếu tố, nhưng lãnh đạo các cơ quan báo chí am hiểu về chuyển đổi số sẽ giúp quá trình này diễn ra nhanh chóng và thành công hơn” - ông Minh khẳng định.

Để chuyển đổi số, các tòa soạn cần đào tạo một đội ngũ nhân lực có khả năng sử dụng thành thạo các công cụ digital cũng như tạo được môi trường để phóng viên sáng tạo, thực hiện đúng chiến lược mà cơ quan mong muốn.

Chuyển đổi số không chỉ đơn giản là số hóa nội dung đưa lên nền tảng số mà phải tạo ra cả một quy trình sản xuất mới, sản phẩm thông tin mới mẻ, thậm chí tạo ra văn hóa trong tòa soạn cho phù hợp với môi trường chuyển đổi số. Các cơ quan báo chí phải suy nghĩ hết sức nghiêm túc về vấn đề này, phải đánh giá được nhu cầu của mình, phải xác định được con đường mình muốn đi, xác định mục tiêu hướng tới, từ đó lựa chọn công nghệ phù hợp.

Trong một bài phỏng vấn mới đây, ông Lê Quốc Minh cũng nêu rõ: Nếu các cơ quan báo chí lớn được đầu tư bài bản về công nghệ theo một chiến lược đồng bộ, lại chọn lựa được những công nghệ tương lai phù hợp thì thật tuyệt vời. Song từ kinh nghiệm của cá nhân tôi, quy mô lớn và có tiềm lực tài chính chưa chắc đã là thế mạnh trong việc áp dụng công nghệ làm báo hiện đại, bởi để áp dụng những sáng tạo mới mẻ và mang tính đột phá tại các cơ quan lớn đòi hỏi cả một quy trình phê duyệt và áp dụng khá phức tạp. Trong khi đó, các tờ báo nhỏ có thể triển khai công nghệ mới rất nhanh, và khi thấy công nghệ đó không hiệu quả thì họ cũng có thể nhanh chóng chuyển sang công nghệ khác. Các cơ quan báo chí lớn có ưu thế là có thể xây dựng đội ngũ công nghệ nội bộ để phát triển cơ quan báo chí theo hướng truyền thông - công nghệ đang khá phổ biến trên thế giới, trong khi các cơ quan báo chí nhỏ hơn có thể xây dựng hợp tác chiến lược với các đối tác công nghệ và hoàn toàn có thể tạo ra năng lực cạnh tranh riêng nếu chọn được những công nghệ, những cách làm sáng tạo.

Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Phạm Anh Tuấn cho rằng quá trình chuyển đổi số của báo chí đang chậm hơn xu thế chung. Do đó, muốn chuyển đổi số thì các cơ quan báo chí cần phải thay đổi từ quy trình cung cấp dịch vụ đến con người.

Thực tế hiện nay vẫn còn tình trạng báo chí ngại thay đổi trong xu hướng chuyển đổi số. Khi chuyển đổi số không phải thay đổi quy trình, bộ máy mà thay đổi từ con người, nếu con người không thay đổi thì việc chuyển đổi sẽ không hiệu quả. Do đó, Thứ trưởng Phạm Anh Tuấn cho rằng, trong định hướng chuyển đổi số tại các cơ quan báo chí có 2 mảng việc cần thực hiện ngay. Một là quản trị nội bộ với những hoạt động hàng ngày, văn bản, giấy tờ giao việc, quản trị nhân sự… mảng này tách biệt và khá ổn định, mức đầu tư cũng không lớn. Mảng thứ 2 là chuyển đổi số trong sản xuất, quản lý phổ biến và lưu trữ nội dung, đòi hỏi đầu tư rất lớn.

Thứ trưởng chia sẻ trong Chiến lược chuyển đổi số báo chí, Bộ Thông tin và Truyền thông đã đưa ra định hướng, giải pháp xử lý bài toán nguồn lực. Trong năm 2022, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ đào tạo 10.000 công chức số, viên chức số cho đất nước, riêng khối báo chí là từ 3.000-5.000 người...

Bộ Thông tin và Truyền thông đang có chủ trương xây dựng các nền tảng lớn bảo đảm độc lập chủ quyền trên không gian mạng. Theo đó, với vai trò dẫn dắt, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ giúp tư vấn, đưa ra các nền tảng dùng chung, xác định về khoảng giá, tránh tình trạng cùng một nền tảng nhưng kinh phí đầu tư lại chênh lệch quá lớn giữa các đơn vị. Với các cơ quan báo chí chủ lực, mỗi cơ quan sẽ xây dựng một nền tảng dùng chung, các cơ quan khác có thể cùng sử dụng và trả phí. Bên cạnh đó, Bộ cũng khuyến khích các báo, đài lớn có đủ nguồn lực tự đầu tư để xây dựng, phát triển nền tảng riêng. Đối với các cơ quan báo chí vừa và nhỏ, bên cạnh việc kết nối với các nền tảng của các cơ quan báo chí chủ lực, Bộ Thông tin và truyền thông cũng dự kiến đề xuất xây dựng nền tảng riêng cho nhóm này để chủ động vận hành…

Có thể thấy, việc triển khai xây dựng nền báo chí Việt Nam hiện đại, chuyên nghiệp, đa nền tảng, đa phương tiện, phù hợp với xu thế phát triển công nghệ số, truyền thông thế giới là cần thiết. Từ đó, cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác, kịp thời, được cá nhân hóa tới công chúng mọi lúc, mọi nơi, phản ánh trung thực dòng chảy chính của xã hội, tạo niềm tin và đồng thuận xã hội, lan tỏa năng lượng tích cực, khơi dậy khát vọng, tạo sức mạnh tinh thần phát triển đất nước hùng cường, thịnh vượng.

Cục trưởng Cục Báo chí (Bộ Thông tin và Truyền thông) Nguyễn Thanh Lâm cho rằng: Trong chuyển đổi số, quan trọng là thay đổi từ mô hình tổ chức đến cách làm báo. Làm báo hiện nay phải chấp nhận sự tương tác và giám sát, thậm chí phản biện rất mạnh của cộng đồng. Đồng thời cần phải chuẩn bị một tâm thế cho cách làm báo kiểu khác. Có những bộ phận nếu không thay đổi sẽ không có chỗ trong một cuộc chơi mới mang tên chuyển đổi số báo chí.

Chuyển đổi số không đơn thuần là lập ra một tờ báo điện tử. Những tờ báo in, tạp chí in bây giờ cũng đã có phiên bản điện tử, nhưng các phiên bản in sẽ không còn tương lai rực rỡ như trước đây nữa. Điều đó bắt buộc chúng ta phải nhận thức rằng sớm muộn thì báo chí phải được chuyển lên không gian số, lên không gian internet toàn cầu để tận dụng được tất cả những ưu việt của công nghệ số hiện nay.

Chuyển đổi số là một xu thế ảnh hưởng đến tất cả mọi mặt của đời sống xã hội. Báo chí đóng góp vai trò rất quan trọng và báo chí phải đi đầu trong xu thế. Chúng ta phải học hỏi lẫn nhau, cùng hỗ trợ và sử dụng chung tài nguyên. Các cơ quan truyền thông, báo chí cần phải chủ động chuyển đổi số bởi xu hướng công nghệ hiện nay, báo chí buộc phải lên không gian số.

Điều quan trọng nhất của cơ quan báo chí thực hiện chuyển đổi số báo chí chưa chắc đã là bài toán thuần túy về công nghệ, mà thực chất vẫn là quá trình tìm về với độc giả, biết được độc giả của mình là ai, ở đâu, độc giả muốn đọc cái gì, muốn biết cái gì để đặt độc giả vào trung tâm của sự thay đổi mà chúng ta đang gọi là chuyển đổi số báo chí. Sau đó tất cả những bài toán về công nghệ hay về nội dung là để nhằm giải quyết các mục tiêu trên. Chúng ta cần phải đặt độc giả ở vị trí trung tâm.

Ông chia sẻ thêm, hiện nay Bộ Thông tin và Truyền thông đã có những chính sách trao đổi với các nhà mạng, các nhà quảng cáo Việt Nam để nâng giá trị quảng cáo. Đồng thời cũng kiện toàn các văn bản quy phạm pháp luật như sửa đổi Luật Báo chí để phù hợp với thực tiễn.

Theo ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam: Báo chí Việt Nam đang đứng trước những cơ hội rất lớn nhưng cũng rất nhiều thách thức. Cơ hội chính là chúng ta được sự quan tâm đầu tư của Đảng, Nhà nước, sự tin cậy của công chúng, nhưng thách thức cũng rất nhiều. Đó là việc phải cạnh tranh trực tiếp, trực diện trên chính “sân nhà” bởi rất nhiều phương tiện truyền thông nước ngoài, bởi mạng xã hội... Hoạt động kinh tế báo chí của phần lớn các cơ quan báo chí đều gặp khó khăn, thách thức đáp ứng các nhu cầu của công chúng đang thay đổi, quảng cáo của doanh nghiệp đang chuyển dần từ nền tảng truyền thống sang các nền tảng số... Trước những thách thức này, các cơ quan báo chí phải thích nghi với sự thay đổi rất nhanh chóng về công nghệ cũng như việc tiếp cận thông tin của công chúng… để khẳng định vai trò, vị thế ngày càng  quan trọng của báo chí cách mạng Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Ông Trần Tiến Duẩn, Tổng Biên tập báo điện tử VietnamPlus cho rằng, phương thức làm báo cũ không còn thu hút độc giả như trước đây, phần lớn bạn đọc chuyển sang nghe, xem trên các phương tiện số. Ngoài ra, báo chí còn chịu sự lấn át của truyền thông xã hội. Các cơ quan báo chí cần chú trọng nhiều hơn chuyển đổi số trong báo chí như sử dụng các công nghệ số để thay đổi mô hình tòa soạn từ quản trị nhân lực, sản xuất, tối ưu hóa dữ liệu, đến quy trình xuất bản, phân phối nội dung nhằm tạo một tòa soạn/tổ hợp báo chí hội tụ đa phương tiện, kết nối thuận tiện với độc giả.

Quá trình chuyển đổi số đòi hỏi các tòa soạn/tổ hợp báo chí phải lấy hoạt động xuất bản số làm trung tâm, tái kết cấu phân chia nhiệm vụ của các nhân sự cho phù hợp, tạo sự thống nhất giữa các bộ phận xuất bản từ text, ảnh, phát thanh, truyền hình, đồ họa… Việc hội tụ thể hiện cả về kết cấu sắp xếp vị trí chỗ ngồi, đến phân cấp phân quyền lãnh đạo các đơn vị, cấp phòng, cho đến thiết lập các nền tảng quản trị nội dung hội tụ.

Nhiệm vụ quan trọng của chuyển đổi số trong báo chí giai đoạn hiện nay là tăng cường ứng dựng các thành tựu KHCN trong việc tự động hóa các quá trình sản xuất, sáng tạo ra các loại hình sản phẩm thông tin, các loại hình dịch vụ, kênh tiếp cận mới với độc giả. Đó là tiếp tục hoàn thiện mô hình sản xuất đa phương tiện tập trung để sớm xây dựng một mô hình truyền thông hội tụ toàn diện.

Ông Lê Xuân Trung, Phó Tổng biên tập Báo Tuổi trẻ lại cho rằng: Trong bối cảnh hiện nay, khi công nghệ thông tin, mạng xã hội ngày càng phát triển, chuyển đổi số là chuyện đương nhiên của bất kỳ cơ quan báo chí nào muốn có bạn đọc mới, nguồn thu mới.

Chuyển đổi số báo chí là hành trình thay đổi tổng thể hoạt động của cơ quan báo chí trên môi trường số bằng công nghệ số. Tờ báo nào muốn đầu tư đổi mới, phát triển trên không gian mạng sẽ cần sử dụng công cụ chuyển đổi số. Để làm được như vậy, thì các cơ quan báo chí phải đầu tư, đặc biệt là đầu tư về hạ tầng, đầu tư về kỹ thuật, và thậm chí là phải đào tạo đội ngũ. Nhưng có nhiều cơ quan báo chí với nguồn lực hạn hẹp, không đủ vốn đầu tư thì sẽ dẫn đến chuyện chậm chuyển đổi số.

Phó Tổng Biên tập Báo Tuổi trẻ chia sẻ, tất cả các hoạt động trong xã hội hiện nay đều diễn ra trong môi trường số, song song với môi trường thật, và áp lực chuyển đổi số đó càng ngày càng lớn khi mà người ta sống trong môi trường số nhiều hơn cả môi trường thật, cho nên báo chí không thể rời bỏ thời cuộc, và chuyển đổi số là của xã hội nói chung chứ không chỉ là của báo chí.

Ông Lê Xuân Trung đặc biệt nhấn mạnh, để phát triển tờ báo trong xu thế chuyển đổi số rất cần một đội ngũ quản lý, điều hành, nhất là người cầm trịch phải thật sự yêu và giỏi nghề, am hiểu ở mức độ tương đối về công nghệ để biết nên sử dụng giải pháp công nghệ nào phù hợp với mục tiêu của mình. Và người đó phải biết phát huy sức mạnh của đội ngũ nhân sự, cầm trịch để định hướng và phát huy sức mạnh của lực lượng sản xuất nội dung, nguồn lực về công nghệ và thậm chí là kết nối với đối tác cùng với mình phát triển tờ báo,…