Chuyển đổi số tác động thế nào tới bảo vệ môi trường tại Việt Nam?

Hiện nay, không chỉ tại Việt Nam, các nước đang phát triển vẫn đang phải đối mặt với nhiều dịch bệnh phức tạp và quá trình biến đổi khí hậu.

Biến đổi khí hậu luôn là một vấn đề mang tính toàn cầu gây ảnh hưởng không chỉ đối với đời sống con người, mà còn tác động trực tiếp đến hoạt động kinh doanh, vận hành của các doanh nghiệp.

Năm 2021, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành Chương trình chuyển đổi số tài nguyên và môi trường đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Mục tiêu của chương trình là tạo thế chủ động, hiệu lực, hiệu quả trong quản lý, khai thác, sử dụng bên vững tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường, bảo tồn, phát triển đa dạng sinh học, chủ động ứng phó với nước biển dâng, phòng chống và giảm nhẹ thiên tai, xây dựng nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường, 2021).

Ảnh minh hoạ

Theo báo cáo thường niên Kinh tế và Thương mại Việt Nam 2023 của trường Đại học Thương mại: Năm 2021, Bộ Tài nguyên và Môi trường đưa nhiều thủ tục hành chính giải quyết trên môi trường số, chỉ số cải cách hành chính (PARindex) của Bộ tăng liên tục 11 bậc, từ thứ 16 năm 2019 lên thứ 5 năm 2020, trong đó chỉ số thành phần Hiện đại hóa hành chính luôn ở mức cao, chỉ số sẵn sàng cho phát triển và ứng dụng CNTT-TT (ICT index) tăng 6 bậc từ thứ 18 lên thứ 12 (Bộ Tài nguyên và Môi trường, 2022).

Bên cạnh đó, nhiều cơ sở dữ liệu về tài nguyên và môi trường trong cả nước như triển khai xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu nền địa lý quốc gia, bản đồ địa hình quốc gia, cơ sở dữ liệu quốc gia về quan trắc tài nguyên và môi trường được thực hiện trong năm 2021.

Một số địa phương đã xây dựng hệ thống hồ sơ địa chính và cơ sở dữ liệu quản lý đất đai trên nền tảng số, lắp đặt hệ thống quan trắc tự động theo dõi, giám sát, quản lý về môi trường, diễn biến thời tiết, dự báo thiên tai trên nền tảng số (Bộ Tài nguyên và Môi Trường, 2022).

Các chuyên gia, nhà khoa học biên soạn báo cáo tổng kết: Việt Nam đã cơ bản hoàn thành xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia, cơ sở dữ liệu nền địa lý quốc gia, các cơ sở dữ liệu chuyên ngành tài nguyên và môi trường trên nền tảng dữ liệu lớn và kết nối, chia sẻ, cung cấp dữ liệu mở phục vụ hoạt động của cơ quan nhà nước, cung cấp dịch vụ phục vụ người dân, doanh nghiệp, vận hành Chính phủ điện tử, tiến tới Chính phủ số, phát triển kinh tế số, xã hội số, đô thị thông minh (Bộ Tài nguyên và Môi Trường, 2022).

Hiện nay, chuyển đổi số đem lại cả mặt tích cực và tiêu cực trong bảo vệ môi trường tại Việt Nam. Giáo sư Đinh Văn Sơn, chủ biên báo cáo học thuật báo cáo thường niên Kinh tế và Thương mại Việt Nam 2023 cho biết, theo nghiên cứu của nhóm soạn thảo, về mặt tích cực:

Thứ nhất, chuyển đổi số triệt để sẽ là chìa khoá để giảm khí thải nhà kính đối với khu vực dân cư, thương mại và các ngành công nghiệp. Vì biến đổi khí hậu có quan hệ mật thiết với lượng carbon thải ra môi trường, nên quá trình trung hòa carbon của một nền kinh tế, nhất là những nền kinh tế lớn là vô cùng quan trọng.

Thứ hai, chuyển đổi số giúp tiếp cận thông tin về tình hình thiên tai, dịch bệnh và thời tiết nhằm ứng phó biến đổi khí hậu, phòng tránh thiên tại trong ngành nông nghiệp.

Quy trình sản xuất, các kỹ thuật được tự động hóa, dễ dàng truy xuất nguồn gốc sản phẩm, giám sát, cảnh báo sớm nguồn nước, môi trường không khí, đa dạng sinh học, nguồn thải hay việc thiết bị bay không người lái cho việc phun xịt thuốc trừ sâu trên ruộng lúa sẽ là những tác động tích cực của chuyển đổi số đến bảo vệ môi trường tại Việt Nam.

Thứ ba, thúc đẩy ngành kinh tế sạch và tuần hoàn. Từ quá trình chuyển đổi số có thể đóng một vai trò quan trọng trong mối quan hệ với nền kinh tế tuần hoàn, đặc biệt đối với việc giải quyết vấn đề rác thải điện tử. Quan trọng nhất, tiến bộ công nghệ đóng một vai trò quan trọng trong việc thu gom và tái chế rác thải điện tử tốt hơn, tái sử dụng các vật liệu đã sử dụng.

Bên cạnh những tác động tích cực, chuyển đổi số có thể gây ra một số tác động xấu tới bảo vệ môi trường của Việt Nam như:

Thứ nhất, tác động trực tiếp đến tài nguyên phi sinh học. Việc khai thác và chiết xuất các nguyên liệu thô (coban, palađi, tantali, bạc, vàng, indium, đồng, lithium và magie) cũng như sản xuất các thành phần vi điện tử, đặc biệt là các mạch tích hợp, là những yếu tố đóng góp chính cho cạn kiệt tài nguyên hóa thạch cũng như cạn kiệt tài nguyên phi sinh học.

Thứ hai, tác động trực tiếp đến đa dạng sinh học và sử dụng đất. Một số hoạt động từ việc khai thác tài nguyễn thiên nhiên để sản xuất phân cứng như là thải ra các vật liệu độc, thu gom, tái chế, xử lý chất thải thiết bị điện và điện tử không phù hợp. Các hoạt động này có thể tác động đến đa dạng sinh học, nhiễm độc nước ngọt, nhiễm độc biên và gây độc môi trường đất.

Bảo Loan