Năm 2024, công tác dự báo khí tượng thủy văn (KTTV) luôn duy trì các hoạt động thông suốt, khắc phục khó khăn, nâng cao nghiệp vụ chuyên môn để đảm bảo thực hiện công tác dự báo đáp ứng các yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, phòng chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo đảm quốc phòng, an ninh quốc gia,...
.jpg)
Theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết, thực hiện tốt công tác dự báo
Trong năm 2024, Trung tâm thường xuyên theo dõi chặt chẽ diễn biến của tình hình KTTV trên phạm vi cả nước. Theo dõi và dự báo 09 cơn bão và 01 ATNĐ, trong đó có 04 cơn ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta (cơn bão số 2, 3, 4 và 6); 18 đợt KKL; 19 đợt nắng nóng; 21 đợt mưa lớn trên diện rộng; 14 đợt lũ; 39 đợt lũ quét, sạt lở đất trên phạm vi cả nước. Theo dõi, dự báo mực nước và dòng chảy các sông trên toàn quốc, đáp ứng yêu cầu phát điện và chỉ đạo điều hành liên hồ chứa phục vụ đổ ải vụ Đông Xuân 2023-2024; xâm nhập mặn ở ĐBSCL, triều cường, gió mạnh, sóng lớn và nước biển dâng trên các khu vực biển ngoài khơi và ven bờ. Thực hiện tốt công tác dự báo phục vụ khai thác, vận hành và PCTT cho các lưu vực sông được Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy trình vận hành liên hồ chứa. Phối hợp chặt chẽ và chủ động trao đổi về nghiệp vụ với các Đài KTTV khu vực có biển để đảm bảo tốt công tác thông tin, liên lạc và nắm bắt diễn biến thời tiết thực tế, nâng cao chất lượng dự báo phục vụ; các sản phẩm dự báo hải văn được cập nhật hàng ngày trên mạng nghiệp vụ và chia sẻ với các Đài KTTV khu vực có biển để các Đài tham khảo trong dự báo nghiệp vụ. Các Bản tin dự báo KTTV hạn ngắn, hạn vừa, hạn dài được thực hiện đầy đủ và cơ bản đều đạt chỉ tiêu đặt ra. Thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện các Quy trình, Quy phạm, Quy định chuyên môn dự báo KTTV do Tổng cục KTTV ban hành.
Trong công tác tổ chức, chỉ đạo, điều hành về dự báo, cảnh báo KTTV: Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia đã chỉ đạo các phòng chuyên môn thường xuyên theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết thủy văn, thực hiện tốt công tác dự báo, cảnh báo KTTV, nguồn nước theo quy định của Tổng cục KTTV. Tính đến ngày 31/11/2024, Trung tâm đã thực hiện ban hành trên 8.400 Bản tin, trong đó có trên 2.700 bản tin dự báo, cảnh báo KTTV nguy hiểm, trên 5.700 Bản tin dự báo KTTV trong điều kiện bình thường. Cung cấp đầy đủ, kịp thời các thông tin dự báo, cảnh báo cho Ban chỉ đạo quốc gia về PCTT, Ủy ban Quốc gia Ứng phó sự cố, thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn và Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn các Bộ, ngành, địa phương, các cơ quan thông tấn, báo chí để truyền tải sớm nhất cho nhân dân các địa phương, góp phần giảm thiểu đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản. Điển hình như, Trung tâm cũng đã phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam và các cơ quan thông tấn, báo chí, truyền thông khác đưa tin về nội dung nêu trên. Sau đó, các thông tin dự báo mùa, dự báo tháng đều được cập nhật thường xuyên theo quy định và được chi tiết, cụ thể hoá trong các bản tin dự báo KTTV định kỳ cũng như các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai.
Trước khi có các hiện tượng KTTV nguy hiểm xảy ra, Trung tâm đã gửi Công văn đến Văn phòng Ban chỉ đạo quốc gia về PCTT nhận định sớm về các hiện tượng KTTV nguy hiểm, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị trong và ngoài Tổng cục KTTV để đảm bảo các nhận định, dự báo được sát với thực tế. Thực hiện đầy đủ, kịp thời các bản tin dự báo khí hậu, dự báo nguồn nước cung cấp cho các cơ quan, tổ chức theo Quy định và đăng tải trên Cổng thông tin điện tử của Trung tâm và Cổng thông tin điện tử của Chính phủ phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành.
Trung tâm thực hiện tốt, đầy đủ công tác dự báo phục vụ Quy trình liên hồ chứa cho 11 lưu vực sông trên toàn quốc được; cung cấp liên tục các bản tin dự báo phục vụ đổ ải vụ Đông Xuân năm 2023-2024. Thực hiện các Bản tin dự báo xâm nhập mặn ở ĐBSCL mùa khô 2023-2024 phục vụ công tác phòng chống thiên tai và sản xuất nông nghiệp. Triển khai đồng bộ dữ liệu quan trắc, hồ chứa vào các hệ thống nghiệp vụ phục vụ dự báo thuỷ văn. Thực hiện các Bản tin cảnh báo ngập lụt cho khu vực nội thành Hà Nội.
Năm 2024, Trung tâm triển khai vận hành Hệ thống thông tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực tại địa chỉ (luquetsatlo.nchmf.gov.vn). Đồng thời tăng cường công tác phối hợp dự báo giữa các đơn vị dự báo, thực hiện chi tiết hoá các bản tin cảnh báo nguy cơ lũ quét, sạt lở đất trong thời gian xuất hiện mưa lớn. Ngoài ra, Trung tâm đã thực hiện tăng cường các Bản tin chuyên đề. Đặc biệt trong các đợt thiên tai, Trung tâm thường xuyên tăng cường các bản tin chuyên đề như bão, lũ chi tiết và cập nhật từng giờ “Dự báo nguồn nước phục vụ vận hành liên hồ chứa thời gian thực” gửi Bộ TN&MT, Chính phủ và các Bộ, ngành để thực hiện công tác chỉ đạo, điều hành và ứng phó.
Trung tâm đã phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan trong và ngoài Bộ TN&MT trong quá trình phân tích, đánh giá dự báo, cảnh báo các loại hình thiên tai nguy hiểm như: Xâm nhập mặn, bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất và báo cáo kịp thời gửi Lãnh đạo Bộ và Ban chỉ đạo quốc gia về PCTT. Thực hiện các bản tin cảnh báo thời tiết nguy hiểm trên khu vực Đông Nam Á hàng ngày và chia sẻ các dữ liệu mô hình số phân giải cao, dữ liệu dự báo thời tiết điểm cho Chương trình dự báo thời tiết nguy hiểm SWFP cho khu vực Đông Nam Á (SeA) của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) do Việt Nam đảm nhiệm. Triển khai thực hiện dự báo dựa trên tác động: Đã hoàn thành bộ cơ sở dữ liệu về điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội tại các tỉnh/thành địa phương chi tiết tới cấp huyện; thống nhất với các Đài KTTV khu vực mẫu và hình thức chia sẻ dữ liệu tự động phục vụ dự báo tác động đối với bão, ATNĐ; đang hoàn thiện phần mềm dự báo, cảnh báo tác động trên cơ sở lồng ghép số liệu điều kiện tự nhiên với thông tin dự báo, cảnh báo đối với bão, ATNĐ và thực hiện nâng cao chất lượng dự báo mưa định lượng. Tiếp tục vận hành Hệ thống đồng hóa số liệu phân giải cao vào dự báo nghiệp vụ, trong đó đã sử dụng toàn bộ quan trắc bề mặt, cao không của Việt Nam kết hợp các quan trắc vệ tinh, trên Hệ thống GTS và đồng hóa số liệu ra đa trên toàn quốc với hạn dự báo đến 72 giờ. Các sản phẩm dự báo được chia sẻ liên tục và cập nhật tới các Đài KTTV khu vực, Đài KTTV tỉnh; phối hợp vận hành và khai thác hệ thống Smatmet trong dự báo nghiệp vụ thời tiết hàng ngày và thực hiện dự báo thủy văn theo lưu vực sông. Thực hiện cung cấp thông tin, dữ liệu, bảo đảm kết nối, tích hợp, chia sẻ thông tin dữ liệu về cảnh báo lũ quét và sạt lở đất (luquetsatlo.nchmf.gov.vn), dự báo thời tiết, khí hậu, thủy văn, hải văn, dự báo bão, mưa lũ; cập nhật thông tin từ các hệ thống thông tin của các tổ chức quốc tế,… với Trung tâm thông tin, chỉ đạo điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ phục vụ Lãnh đạo Chính phủ họp, chỉ đạo, điều hành kịp thời về PCTT và tìm kiếm cứu nạn.
Khó khăn, tồn tại và một số nhiệm vụ trọng tâm thực hiện trong năm 2025
Triển khai thực hiện nhiệm vụ dự báo nghiệp vụ và phục vụ năm 2024, Trung tâm còn gặp một số khó khăn, hạn chế. Trong đó, chưa tính toán, dự báo được gió giật mạnh trên cấp siêu bão (cấp 17) trên đất liền (chưa từng xảy ra trong lịch sử) và thời gian tồn lưu bão kéo dài hơn bình thường; chưa dự báo được chính xác mưa cường suất lớn trên 200 mm/6h, các thông tin tính toán hiện nay chưa xác định được cường độ mưa lớn trong thời đoạn ngắn và khu trú được lượng mưa tập trong phạm vi hẹp; chưa cảnh báo được chi tiết đến thôn, bản, điểm lũ quét, sạt lở đất,...
Để thực hiện tốt công tác dự báo, trong năm 2025, Trung tâm tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm sau: Phối hợp chặt chẽ với các đơn vị thuộc Tổng cục KTTV như: Trung tâm Thông tin và Dữ liệu KTTV, Trung tâm Mạng lưới KTTV quốc gia,… để kiểm soát chất lượng các loại dữ liệu quan trắc, trong đó đặc biệt là các dữ liệu quan trắc tự động (mưa, nhiệt độ). Theo dõi sát diễn biến tình hình KTTV, tăng cường và nâng cao chất lượng các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai, đặc biệt là thiên tai: Mưa lớn, lũ lụt, sạt lở đất và lũ quét; truyền tải thông tin đa dạng trên nền tảng công nghệ số và cung cấp kịp thời cho các cơ quan, tổ chức theo đúng quy định để phục vụ công tác phòng, chống và ứng phó với thiên tai.
Điều tra, khảo sát tình hình ngập lụt và tại các vị trí đã và đang xảy ra hiện tượng trượt, sạt lở đất đá; khoanh định chi tiết các khu vực có nguy cơ xảy ra sạt lở đất để cảnh báo. Nâng cấp và đổi mới hệ thống cảnh báo: Áp dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo và học máy để nâng cao độ chính xác của các mô hình dự báo thiên tai, đặc biệt là đối với mưa, lũ lụt, bão và sạt lở đất. Xây dựng hệ thống thông tin cảnh báo thiên tai phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành thực hiện phương thức ứng phó theo cấp độ rủi ro thiên tai kết nối với Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương. Triển khai thực hiện các nhiệm vụ thuộc Đề án Cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam tại Quyết định số 1262/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Cán bộ của Trung tâm tích cực phối hợp Chuyên gia JICA, Trung tâm Mạng lưới KTTV quốc gia nâng cao chất lượng dự báo mưa thời đoạn ngắn (24h); hoàn thành các đề tài, dự án, nhiệm vụ chuyên môn theo đúng tiến độ để đưa sản phẩm vào dự báo nghiệp vụ. Phối hợp với các đơn vị trong và ngoài Tổng cục KTTV có chuyên môn để xây dựng các nhiệm vụ chuyên môn để tối ưu hóa các hệ thống tính toán hiệu năng cao, các chương trình tính toán trong nghiệp vụ trong điều kiện chưa được thay thế, bảo trì.
Trong công tác dự báo, cảnh báo và PCTT KTTV: Thực hiện nghiêm Luật KTTV; Luật PCTT; Quyết định số 18/2021/QĐ-TTg ngày 22/4/2021 của Thủ tướng Chính phủ quy định về dự báo, cảnh báo, truyền tin thiên tai và cấp độ rủi ro thiên tai; các Quy trình vận hành liên hồ chứa cho 11 lưu vực sông trên phạm vi cả nước; các Quy trình, Quy định, Quyết định phân cấp do Tổng cục KTTV ban hành. Theo dõi chặt chẽ tình hình thời tiết, thủy văn, hải văn trên phạm vi cả nước; cảnh báo, dự báo kịp thời các hiện tượng thời tiết, thủy văn, hải văn nguy hiểm như: Bão, ATNĐ, mưa lớn, lũ lớn, lũ quét, triều cường, sóng lớn,... phục vụ hiệu quả công tác PCTT.
Trong năm 2025, Trung tâm tập trung thực hiện các nhiệm vụ quan trọng sau đây: Triển khai kế hoạch đổi mới công tác dự báo thủy văn, tiếp tục vận hành và hoàn thiện Hệ thống thông tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực nâng cao chất lượng cảnh báo lũ quét, sạt lở đất; Triển khai thực hiện các nhiệm vụ thuộc Đề án Cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam tại Quyết định số 1262/QĐ-TTg. Đảm bảo hoạt động ổn định Hệ thống công nghệ thông tin, thiết bị phụ trợ dự báo; cung cấp thông tin thời tiết, thiên tai KTTV trên Website, ứng dụng di động phục vụ người dùng khai thác; cung cấp các sản phẩm dự báo đến các đơn vị theo quy định. Nâng cao chất lượng dự báo định lượng mưa: Phối hợp Chuyên gia JICA, Trung tâm Mạng lưới KTTV quốc gia nâng cao chất lượng dự báo mưa thời đoạn ngắn (24h); tăng cường ứng dụng các công nghệ mới, hiện đại (trí tuệ nhân tạo, học máy,…) trong bài toán dự báo định lượng mưa.
Đẩy mạnh việc khai thác, sử dụng hiệu quả các nguồn dữ liệu quan trắc trong nghiệp vụ: Phối hợp chặt chẽ với Trung tâm Thông tin và Dữ liệu KTTV, Trung tâm Mạng lưới KTTV quốc gia để kiểm soát chất lượng các loại dữ liệu trên CDH, trong đó đặc biệt là các dữ liệu tự động (mưa, nhiệt độ) nhằm đảm bảo chất lượng số liệu; đồng thời xây dựng và cập nhật các công cụ hỗ trợ dự báo để khai thác các nguồn dữ liệu từ CDH cho công tác dự báo nghiệp vụ. Triển khai xây dựng các công cụ tính toán quy mô và mức độ tác động trên cơ sở tích hợp hiện trạng số liệu đối tượng chịu tác động, cường độ thiên tai và xác suất xảy ra thiên tai. Giám sát BĐKH và triển khai Khung dịch vụ khí hậu toàn cầu tại Việt Nam.
PGS, TS. MAI VĂN KHIÊM
Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 1+2 năm 2025
Theo bản tin dự báo thời tiết của tạp chí nông nghiệp và môi trường, ngày 28/11, khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ ít mây, ngày nắng, sáng sớm có nơi có sương mù, đêm và sáng trời rét, có nơi rét đậm, vùng núi cao đề phòng khả năng xảy ra sương muối. Các khu vực khác trên cả nước trong trạng thái có mây, ngày nắng, có mưa rào và dông vài nơi.
Theo bản tin dự báo thời tiết của Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường, ngày 27/11, khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ ít mây, ngày nắng, sáng sớm có nơi có sương mù, đêm và sáng trời rét, vùng núi có nơi rét đậm, vùng núi cao đề phòng khả năng xảy ra sương muối. Các khu vực khác trên cả nước có mây, ngày nắng, có mưa rào và dông vài nơi.
Theo bản tin dự báo thời tiết của Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường, ngày 26/11, khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ phổ biến không mưa, trời rét, vùng núi Bắc Bộ có nơi rét đậm, vùng núi cao của Bắc Bộ đề phòng khả năng xảy ra sương muối. Nhiệt độ thấp nhất trong đợt không khí lạnh này ở khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ phổ biến từ 12-15 độ, vùng núi cao có nơi dưới 10 độ. Các khu vực khác trên cả nước có mây, ngày nắng, có mưa rào và dông vài nơi, cục bộ có nơi mưa to.
Ngày 24/11, một bộ phận không khí lạnh đã báo vẫn đang di chuyển xuống phía Nam, khoảng chiều và đêm 24/11, không khí lạnh sẽ ảnh hưởng đến khu vực Đông Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, sau đó ảnh hưởng đến khu vực Tây Bắc Bộ và Trung Trung Bộ. Từ ngày 25/11, ở khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ trời rét, vùng núi cao của Bắc Bộ có nơi rét đậm. Cũng trong ngày hôm nay, khu vực TP Huế, TP Đà Nẵng và phía Đông tỉnh Quảng Ngãi có mưa vừa, mưa to, cục bộ có nơi mưa rất to với lượng mưa phổ biến 30–60mm, cục bộ có nơi trên 120mm. Khu vực Phía Đông các tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk và Bắc Khánh Hòa có mưa rào và dông rải rác, cục bộ có nơi mưa to; lượng mưa phổ biến 10–30mm, cục bộ có nơi trên 60mm. Từ chiều và đêm 25/11 mưa lớn ở Trung Bộ có xu hướng giảm.
Ngày 19/11, khu vực Bắc Bộ, Thanh Hóa và Nghệ An tiếp tục có mưa, mưa rào và có nơi có dông, trời rét; vùng núi và trung du Bắc Bộ trời rét đậm, vùng núi cao có nơi rét hại, vùng đồng bằng Bắc Bộ có nơi rét đậm; Khu vực Quảng Trị và TP Huế đêm và sáng trời rét. Khu vực TP Đà Nẵng, phía Đông các tỉnh từ Quảng Ngãi đến Đắk Lắk tiếp tục có mưa to đến rất to, lượng mưa từ 60-120mm, cục bộ có nơi trên 200mm. Khu vực TP Huế và phía Bắc Khánh Hòa có mưa vừa, mưa to, cục bộ có nơi mưa rất to, lượng mưa từ 30-70mm, có nơi trên 100mm. Khu vực Hà Tĩnh, Quảng Trị và phía Nam Khánh Hoà có mưa vừa, mưa to, cục bộ có nơi mưa rất to, lượng mưa từ 15-30mm, cục bộ có nơi trên 60mm.
