Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về khoáng sản lần thứ 8 (AMMin 8) được tổ chức trực tuyến ở 10 nước ASEAN và Ban Thư ký ASEAN vừa thông qua Kế hoạch Hành động Hợp tác Khoáng sản ASEAN 2016 - 2025 (AMCAP-III) Giai đoạn 2 (2021 - 2025). Tại Hội nghị, 10 nước ASEAN đều đánh giá cao vai trò của Kế hoạch này. Bên lề Hội nghị, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam - ông Nguyễn Văn Nguyên đã chia sẻ những thông tin giúp độc giả hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của Kế hoạch trong việc thúc đẩy phát triển bền vững tài nguyên khoáng sản khu vực ASEAN. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường xin giới thiệu đến bạn đọc nội dung cuộc trò chuyện:
Phóng viên: Để xây dựng thành công AMCAP-III Giai đoạn 2, các nước ASEAN đã kế thừa và phát huy những kết quả mà AMCAP-III Giai đoạn 1 đạt được. Thưa ông, ông có thể chia sẻ về những kết quả này?
Ông Nguyễn Văn Nguyên: Theo kết quả Đánh giá cuối kỳ đối với AMCAP-III Giai đoạn 1 do Ban Thư ký ASEAN báo cáo tại ASOMM 20 vào tháng 12/2020, cũng như báo cáo của ASOMM 21 hoàn thành các giải pháp còn lại của Giai đoạn 1, tỷ lệ thành tích chung trong AMCAP-III Giai đoạn 1 là 92%, hoặc 45 trong số 49 hành động của AMCAP-III Giai đoạn 1 hiện đã được hoàn thành, 4 hành động còn lại sẽ được thực hiện phù hợp với các mục tiêu của kế hoạch phát triển ngành Khoáng sản ASEAN giai đoạn 2021-2025.
AMCAP-III Giai đoạn 1 thực hiện các chương trình của khu vực nhằm chia sẻ và nâng cao năng lực hợp tác phát triển khoáng sản bền vững, thúc đẩy đầu tư, phân tích các xu hướng và cơ hội cũng như nâng cao năng lực về con người và thể chế tại các quốc gia thành viên ASEAN, bao gồm hợp tác với các đối tác đối thoại ASEAN, các tổ chức quốc tế và Hiệp hội Khai khoáng ASEAN.
AMCAP-III Giai đoạn 1 cũng đã khởi xướng Cơ chế báo cáo ASEAN (RM) để giám sát các nước áp dụng khung và hướng dẫn đánh giá bền vững; thiết lập giải thưởng khoáng sản ASEAN (AMA) thúc đẩy mô hình phát triển bền vững và ghi nhận các mô hình thực hành tốt nhất.
Một chương trình nâng cao năng lực khu vực cũng đã được khởi xướng trong AMCAP-III Giai đoạn 1 nhằm ưu tiên các nhiệm vụ trọng tâm nhất là nâng cao năng lực; định hướng Hợp tác ASEAN về Khoáng sản nhằm ứng phó với các cơ hội và thách thức của ngành công nghiệp khai thác khoáng sản toàn cầu được thông qua vào năm 2019 cũng mở đường cho những nỗ lực không ngừng nhằm tăng cường đóng góp chiến lược của ngành Khoáng sản vào các mục tiêu hội nhập khu vực Cộng đồng Kinh tế ASEAN. Quỹ Ủy thác Khoáng sản ASEAN cũng được thành lập với sự đóng góp của tất cả các quốc gia thành viên nhằm hỗ trợ tăng cường về thể chế và con người ASEAN để phát triển khai thác khoáng sản.
Phóng viên: Trên cơ sở kế thừa và tiếp nối những thành công của AMCAP-III Giai đoạn 1, AMCAP-III Giai đoạn 2 sẽ tập trung vào những nội dung trọng tâm nào, thưa ông?
Ông Nguyễn Văn Nguyên: Chủ đề tổng thể của AMCAP-III Giai đoạn 2 (2021-2025) là tạo ra một ngành Khoáng sản ASEAN tiên tiến và tiến bộ vì sự thịnh vượng KT-XH và sức khỏe môi trường của ASEAN bằng cách tăng cường thương mại và đầu tư, tăng cường hợp tác và nâng cao năng lực để phát triển khoáng sản bền vững trong khu vực.
AMCAP-III Giai đoạn 2 sẽ thực hiện thông qua các Lĩnh vực Chương trình: Thương mại và Đầu tư về Khoáng sản (TIM); phát triển khoáng sản bền vững (SMD); nâng cao năng lực về khoáng sản (CBM); thông tin và cơ sở dữ liệu về khoáng sản (MID). Trong đó, thương mại và đầu tư về khoáng sản (TIM) thúc đẩy đầu tư trong nước và quốc tế ở tất cả các khâu của chuỗi giá trị khoáng sản tại các quốc gia thành viên ASEAN để tiếp tục xây dựng cơ sở tài nguyên của ASEAN và củng cố đầu tư khai thác và chế biến nhằm mang lại sản xuất, thương mại và giá trị lớn hơn cho các quốc gia thành viên.
Phát triển Khoáng sản Bền vững (SMD) thông qua các nguyên tắc phát triển khoáng sản bền vững và thực hiện các thực hành hàng đầu để từng bước cải thiện quản trị và KT-XH và môi trường thông qua sự tham gia chung của các quốc gia thành viên, Chính phủ các quốc gia nhỏ, các cấp chính quyền, các nhà đầu tư vào khoáng sản và các tổ chức phi Chính phủ có liên quan.
Trọng tâm chính của Lĩnh vực Nâng cao năng lực về Khoáng sản (CBM) là xây dựng nguồn lực, thể chế và kỹ thuật về quản trị khoáng sản trong lĩnh vực khoáng sản ASEAN nhằm tăng đầu tư, tăng sản lượng, thương mại khoáng sản và sản phẩm khoáng sản và các kết quả tích cực về KT-XH và môi trường.
Thông tin và Cơ sở dữ liệu về Khoáng sản (MID) tập trung vào việc xây dựng chiến lược mới và các công cụ hiệu quả để thu thập và xử lý dữ liệu cho hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu khoáng sản ASEAN nhằm nâng cao chất lượng và tính sẵn có của dữ liệu khoáng sản và cung cấp thông tin thúc đẩy đầu tư và hỗ trợ việc thực hiện AMCAP.
Phóng viên: Ông có thể cho biết, các quốc gia ASEAN đã chuẩn bị như thế nào để có thể thông qua AMCAP-III Giai đoạn 2 và đại dịch Covid-19 có ảnh hưởng đến quá trình này không?
Ông Nguyễn Văn Nguyên: Sự phát triển của AMCAP-III Giai đoạn 2 được thực hiện thông qua một loạt các cuộc tham vấn với các quốc gia thành viên ASEAN dưới sự dẫn đầu của Nhóm chuyên trách AMCAP bao gồm các đại diện của mỗi quốc gia thành viên ASEAN và Ban Thư ký ASEAN. Điều này bao gồm các cuộc tham vấn chuyên sâu bởi các thành viên của Nhóm chuyên trách và các Nhóm công tác ASOMM, cụ thể: Nhóm công tác về Thương mại và Đầu tư về Khoáng sản (WGTIM), Nhóm Công tác về Phát triển Khoáng sản Bền vững (WGSMD), Nhóm Công tác về Nâng cao Năng lực về Khoáng sản (WGCBM) và Nhóm Công tác về Thông tin và Cơ sở dữ liệu Khoáng sản (WGMID). Malaysia đã chủ trì Nhóm chuyên trách trong suốt quá trình chuẩn bị Giai đoạn 1 và 2 của AMCAP-III.
Các cuộc tham vấn với các đối tác đã được tiến hành, bao gồm với cả ba nước tham vấn (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc) và cùng với các Liên hiệp hội ASEAN: Hiệp hội Khai thác (AFMA), Ủy ban Điều phối các Chương trình Khoa học Địa chất ở Đông và Đông Nam châu Á (CCOP), Diễn đàn Liên chính phủ về Khai thác, Khoáng sản, Kim loại và Phát triển Bền vững (IGF) trong khuôn khổ Hội nghị Quan chức cấp cao ASEAN về khoáng sản (ASOMM) cùng với các đối tác đối thoại và cộng tác viên tiềm năng.
Các công tác chuẩn bị để phát triển AMCAP Giai đoạn 2 đã được bắt đầu rất sớm từ tháng 12/2019 nhưng việc xây dựng và hoàn thiện dự thảo AMCAP đầy đủ gặp phải sự chậm trễ do bùng phát dịch Covid-19 vào đầu năm 2020. Điều này, đòi hỏi Nhóm chuyên trách phải xem xét lại cách tiếp cận và kế hoạch ban đầu của mình, tất cả các cuộc họp tham vấn và phối hợp với các Nhóm công tác phải chuyển sang hình thức trực tuyến; sắp xếp lịch trình AMCAP phải phối hợp chặt chẽ với việc thực hiện các nghiên cứu hỗ trợ AMCAP.
Phóng viên: Trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn ra phức tạp như hiện nay, ông mong muốn AMCAP-III Giai đoạn 2 sẽ tạo động lực phát triển ngành Khoáng sản trong tương lai như thế nào, thưa ông?
Ông Nguyễn Văn Nguyên: Mặc dù giá khoáng sản toàn cầu được dự đoán sẽ tăng mạnh trong ngắn hạn và dài hạn, nhưng vẫn có hai xu hướng tiêu cực đang xảy ra đối với khu vực dẫn đến đòi hỏi phải có sự phối hợp. Thứ nhất, ASEAN đang cho thấy sự sụt giảm cả về thị phần đầu tư toàn cầu của ASEAN vào phát triển khai thác/khoáng sản và đầu tư thăm dò. Xu hướng này được dự đoán là sẽ liên tục đến 10 năm ở một số nước thành viên ASEAN (AMS). Xu hướng tiêu cực thứ hai liên quan đến đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực khai khoáng. Dữ liệu FDI của ASEAN đang cho thấy, FDI vào lĩnh vực khai khoáng của các nước ASEAN giảm kể từ năm 2014 đến năm 2018, mặc dù có phục hồi từ năm 2019 nhưng không đáng kể.
Những xu hướng đầu tư này ở ASEAN khá đáng lo ngại bởi vì, một phần do đại dịch Covid-19 năm 2020, đầu tư thăm dò và khai thác ở cấp độ toàn cầu đã tăng lên trong 5 năm qua. Việc mất đầu tư thăm dò giai đoạn đầu ở ASEAN sẽ làm giảm tỷ lệ phát hiện tài nguyên khoáng sản cần thiết để thay thế trữ lượng và tài nguyên đang cạn kiệt. Điều này đe dọa tương lai dài hạn của sản xuất khoáng sản trong ASEAN và các cơ hội xuất khẩu mới nổi hiện nay. Hơn nữa, xu hướng này đe dọa khả năng AMS cung cấp nguyên liệu thô và kim loại cho các lĩnh vực sản xuất và xây dựng đang phát triển nhanh của chính họ hoặc tận dụng các cơ hội phát triển do xu hướng toàn cầu mới về nhu cầu khoáng sản mang lại.
Do đó, AMCAP-III Giai đoạn 2 sẽ tập trung chủ yếu vào việc xây dựng đầu tư vào tất cả các giai đoạn của chuỗi giá trị khoáng sản, trong đó thăm dò là bước khởi đầu và tập trung từng bước xây dựng các cơ hội trong chuỗi giá trị khoáng sản, bao gồm các hành động mà AMS có thể thực hiện hưởng lợi từ những cơ hội này. Xây dựng tính tiềm năng về địa chất và chính sách sẽ là chìa khóa cho cách tiếp cận này.
Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!
Mai Anh (thực hiện)
Hơn 80 năm qua, ngành Địa chất Việt Nam đã đóng vai trò quan trọng trong khai thác và quản lý tài nguyên khoáng sản, góp phần phát triển kinh tế bền vững. Bài viết tổng hợp hành trình phát triển, những chính sách đổi mới và phong trào thi đua tiêu biểu, đồng thời định hướng chiến lược cho giai đoạn 2026-2030, hướng ngành Địa chất Việt Nam phát triển hiện đại, minh bạch và bền vững.
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tiếp tục tăng cường công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh than và cung cấp than cho sản xuất điện trong tình hình mới.
Tiếp nối phần khai mạc và định hướng từ cơ quan quản lý, Toạ đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng” bước sang thảo luận chuyên sâu. Các đại biểu đại diện doanh nghiệp, hiệp hội và báo chí - truyền thông đã cùng phân tích những điểm mới, khó khăn và giải pháp để đưa Luật đi vào đời sống.
Ngày 16/9 tại Hà Nội, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tổ chức Toạ đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng”. Mở đầu chương trình, đại diện cơ quan quản lý đã phân tích sâu vai trò, ý nghĩa và các giải pháp chiến lược để Luật 2024 đi vào thực tiễn.
Ngày 16/9/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tổ chức Tọa đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng”. Tọa đàm có sự tham dự của các chuyên gia đại diện cơ quan quản lý Nhà nước, hiệp hội doanh nghiệp, cơ quan báo chí - truyền thông cùng tập trung thảo luận về Luật Địa chất và Khoáng sản, đề xuất các giải pháp nhằm triển khai thực thi hiệu quả Luật trong đời sống.
Để Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 nhanh chóng đi vào đời sống, vai trò của Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam được xem là then chốt. Không chỉ tham mưu, xây dựng chính sách, Cục còn trực tiếp tuyên truyền, hỗ trợ địa phương, giám sát khai thác và tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn, bảo đảm Luật được triển khai đồng bộ, hiệu quả và bền vững.
