Để bảo hiểm nông nghiệp phát huy vai trò “lá chắn thép” cho nông dân

Nghệ An là địa phương có thế mạnh về nông nghiệp, việc triển khai bảo hiểm nông nghiệp không chỉ là giải pháp kinh tế mà còn là bước đi chiến lược hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững, bảo vệ sinh kế cho hàng vạn hộ dân. Tuy nhiên, để chính sách này thực sự phát huy hiệu quả, vẫn còn nhiều vấn đề cần tháo gỡ từ nhận thức, cơ chế hỗ trợ đến cách thức triển khai.

Đặt trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh và biến động thị trường ngày càng khó lường, bảo hiểm nông nghiệp (BHNN) được kỳ vọng trở thành “lá chắn thép” giúp nông dân yên tâm sản xuất, giảm thiểu rủi ro. Nghệ An là một trong những địa phương được lựa chọn để triển khai thí điểm chương trình bảo hiểm nông nghiệp theo chủ trương của Chính phủ, tuy nhiên chỉ sau một thời gian áp dụng việc triển khai BHNN vẫn còn nhiều vướng mắc, chưa đạt được độ phủ rộng như mong muốn. Tỷ lệ nông dân tham gia BHNN thấp và chưa bền vững, thậm chí bà con sau khi tham gia thí điểm đã "quay lưng" với loại hình bảo hiểm này.

Được biết, hiện nay đối tượng tham gia bảo hiểm nông nghiệp, nếu là hộ nghèo và cận nghèo được ngân sách hỗ trợ 90% phí bảo hiểm, trong khi các tổ chức, cá nhân sản xuất nông nghiệp không thuộc diện nghèo, cận nghèo sẽ được ngân sách hỗ trợ ở mức 20%. Trong giai đoạn 2011–2013, Nghệ An có 6 huyện (theo địa giới hành chính cũ) tham gia gồm: Yên Thành, Diễn Châu, Quỳnh Lưu (thực hiện bảo hiểm cây lúa) và Đô Lương, Thanh Chương, Tương Dương (thực hiện bảo hiểm vật nuôi như trâu, bò, lợn).

Qua nắm bắt thực tế từ các hộ sản xuất không thuộc đối tượng hộ nghèo, cận nghèo tại xã Đông Thành cho hay: Trước đây xã, xóm từng triển khai nhưng chúng tôi không mua vì không thuộc đối tượng được nhà nước hỗ trợ phí, trong khi các quy định để có thể được hưởng bảo hiểm cũng không phù hợp thực tế sản xuất. Nói chung là việc kê khai, hưởng bảo hiểm phải đúng như đề ra thì chúng tôi khó để kỳ vọng...

Sau khi triển khai, áp dụng khung chính sách về hỗ trợ BHNN một trong những “rào cản” lớn nhất đó là nhiều quy định vẫn chưa phù hợp thực tế. Theo ông Nguyễn Văn Dương - Chủ tịch UBND xã Yên Thành cho biết: Triển khai BHNN với cây lúa như từ trước đến nay là rất khó khả thi. Trồng lúa lợi nhuận không cao, trong khi cách tính, mức tính, căn cứ để được hưởng bảo hiểm khi có thiệt hại xảy ra đều đang được cho là không phù hợp, không sát thực tế. Trước đây, khi huyện Yên Thành (cũ) tham gia BHNN với cây lúa, nhiều trường hợp bà con đã tham gia nhưng vẫn không được hỗ trợ do “mất mùa riêng”, gây bức xúc trong dân và rất khó khăn để có thể nhân rộng.

Trong khi đó, doanh nghiệp cũng không mặn mà với BHNN. Theo lãnh đạo Công ty Bảo Việt Nghệ An, đơn vị triển khai BHNN tại Nghệ An cho biết: Việc mở rộng mô hình gặp nhiều khó khăn do nhóm đối tượng được Nhà nước hỗ trợ phí bảo hiểm chủ yếu là hộ nghèo, hộ cận nghèo, những hộ này thường có rất ít ruộng đất, điều kiện sản xuất hạn chế và khả năng đầu tư còn thấp. Trong khi đó, các hộ dân chiếm tỷ lệ lớn trong sản xuất nông nghiệp lại chưa hình thành thói quen hoặc ý thức tham gia bảo hiểm khi không được hoặc được hỗ trợ rất ít từ Nhà nước. Người dân cần nhận thức rằng sản xuất nông nghiệp, cũng như các lĩnh vực sản xuất khác, đều cần có biện pháp bảo vệ và phòng ngừa rủi ro từ đó hình thành ý thức tham gia bảo hiểm.

Thực tế cho thấy, sau 3 năm triển khai thí điểm, tỉnh Nghệ An tiếp tục thực hiện BHNN theo chính sách hỗ trợ tại Nghị định số 58/2018/NĐ-CP ngày 18/4/2018. Tuy nhiên, việc triển khai chỉ duy trì được trong vài vụ sản xuất rồi tạm dừng cho đến nay.

Mặc dù BHNN được xem là công cụ quan trọng giúp nông dân giảm thiểu rủi ro, ổn định sản xuất và bảo vệ thu nhập trước những biến động bất thường của thời tiết, dịch bệnh, song thực tế cho thấy người dân vẫn chưa mặn mà tham gia loại hình bảo hiểm này.

Một trong những nguyên nhân chính là sản phẩm BHNN còn thiếu tính linh hoạt, chưa phù hợp với đặc thù từng vùng, từng loại cây trồng, vật nuôi hay quy mô sản xuất. Bên cạnh đó, thủ tục phê duyệt hỗ trợ phí bảo hiểm từ ngân sách Nhà nước còn phức tạp và mất nhiều thời gian. Người dân, hợp tác xã hay doanh nghiệp nông nghiệp phải kê khai nhiều loại giấy tờ, qua nhiều bước xác nhận, khiến quá trình tham gia trở nên rườm rà và thiếu tính kịp thời. Việc này không chỉ gây khó khăn cho người tham gia mà còn làm giảm động lực của các địa phương trong triển khai chính sách hỗ trợ. Trong khi đó, doanh nghiệp bảo hiểm lại bị hạn chế về nguồn lực và cơ sở dữ liệu, dẫn đến việc đánh giá rủi ro, giám định tổn thất và chi trả bồi thường chưa thật sự hiệu quả…

Tất cả những yếu tố trên cộng hưởng khiến BHNN chưa đủ sức hấp dẫn đối với người nông dân, dù đây là chính sách có ý nghĩa lớn trong việc phát triển nông nghiệp bền vững và giảm thiểu rủi ro thiên tai.

Văn phòng Chính phủ đã có Văn bản số 381/VPCP-NN ngày 17/01/2024 truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính về việc thực hiện các giải pháp hỗ trợ nông dân, phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn bền vững. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu Bộ Tài chính nghiên cứu, xem xét việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 58/2018/NĐ-CP ngày 18-4-2018 về bảo hiểm nông nghiệp bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tiễn.