Đổi mới, sáng tạo trong công tác dự báo, cảnh báo

Trong suốt quá trình xây dựng và phát triển, Cục Khí tượng Thủy văn luôn phát huy truyền thống đoàn kết, sáng tạo, không ngừng đổi mới phương pháp quản lý và ứng dụng khoa học – công nghệ nhằm nâng cao chất lượng công tác dự báo, cảnh báo, góp phần giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra, bảo vệ tính mạng, tài sản của Nhà nước và nhân dân.

Cục Khí tượng Thủy văn (KTTV) là đơn vị trực thuộc Bộ NN&MT, được thành lập với sứ mệnh tham mưu, QLNN và thực thi pháp luật về KTTV trên phạm vi cả nước và thực hiện các nhiệm vụ chính như: xây dựng văn bản quy phạm pháp luật; quản lý mạng lưới trạm quan trắc; dự báo cảnh báo KTTV; quản lý thông tin dữ liệu; nghiên cứu khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế.

Trong giai đoạn 2020 - 2025, Cục KTTV đã đoàn kết, nỗ lực, vượt qua khó khăn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, phục vụ hiệu quả xây dựng và bảo vệ Tổ quốc với nhiều thành tích nổi bật được ghi nhận.

Về xây dựng văn bản pháp luật và thanh tra, kiểm tra: Cục đã chủ trì, phối hợp xây dựng, trình ban hành 27 văn bản quy phạm pháp luật về KTTV, trong đó có 1 Chỉ thị của Ban Bí thư, 3 Nghị định của Chính phủ, 6 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và 17 Thông tư của Bộ trưởng Bộ TN&MT. Hệ thống văn bản này đã cơ bản hoàn thiện cơ chế QLNN, nâng cao hiệu lực phục vụ KTTV, đặc biệt là Chỉ thị số 10-CT/TW của Ban Bí thư, Quyết định số 1970/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển ngành KTTV đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Quyết định số 289/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch mạng lưới trạm KTTV quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Về thanh tra, kiểm tra, Cục đã thực hiện 60 cuộc kiểm tra tại 43 tỉnh, thành phố (giai đoạn trước sáp nhập tỉnh thành) đối với các công trình phải quan trắc KTTV và dự án sử dụng NSNN, phát hiện tồn tại, yêu cầu khắc phục, kiến nghị UBND các tỉnh chấn chỉnh thực hiện pháp luật KTTV.

Về công tác chuyên môn: Mạng lưới trạm KTTV quốc gia có 2.807 trạm (tăng 44% so với giai đoạn 2016-2020), tỷ lệ tự động hóa quan trắc khí tượng đạt 65%, quan trắc mưa đạt 100%, giông sét đạt 100%, thủy văn đạt 69%, hải văn đạt 74%. Trong đó, đầu tư mới, tự động hóa hơn 1.100 trạm, tỷ lệ hoạt động hiệu quả đạt trên 98%; chất lượng phát báo quốc tế đạt 100%. Nhiều công nghệ mới được xây dựng, ứng dụng như Trạm thu ảnh mây vệ tinh quỹ đạo cực; Trạm giám sát khí hậu toàn cầu Pha Đin đo khí nhà kính và sol khí bằng thiết bị Ecotech, Picarro, Thermo, truyền số liệu liên tục 24/24h.

Độ tin cậy của công tác dự báo, cảnh báo KTTV được nâng lên mức 70-90%, dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Trong giai đoạn này, Cục đã theo dõi, dự báo sát, kịp thời 46 cơn bão, 11 ATNĐ trên Biển Đông; 114 đợt không khí lạnh; 76 đợt nắng nóng; 111 đợt mưa lớn; 76 trận lũ.

Nhờ công tác dự báo, cảnh báo hiệu quả, thiệt hại về người và tài sản đã giảm đáng kể: Năm 2021, giảm 54% thiệt hại về người và 78% thiệt hại về tài sản so với mức trung bình 10 năm. Các dự báo quan trọng trong những năm gần đây gồm: Siêu bão Noru năm 2022 và bão số 3 (Yagi) năm 2024 với cường độ cấp 14, giật cấp 17 đã được dự báo chính xác, góp phần giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Hoạt động dự báo, cảnh báo đã ứng dụng nhiều hệ thống hiện đại, như: siêu máy tính Cray XC40 (80 TFLOPS) cho dự báo phân giải 3 km trong 30 - 40 phút; mô hình dự báo NWP phân giải 1- 3 km; công nghệ AI nhận dạng bão và mưa cực ngắn; hệ thống cảnh báo lũ quét thời gian thực.

Về thông tin, dữ liệu: Cục đã nghiên cứu, áp dụng nhiều công nghệ, thiết bị mới đưa vào ứng dụng trong tác nghiệp như: xây dựng hệ thống ảo hóa Proxmox (70 máy chủ ảo); trung tâm dữ liệu Tier 3; hệ thống hội thảo trực tuyến và mô hình hoạt động tập trung, chia sẻ dữ liệu với các đơn vị phòng, chống thiên tai. Từ năm 2020 đến nay, Cổng thông tin điện tử của Cục đã thu hút hơn 58 triệu lượt truy cập.

Về khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế: Cục đã chủ trì 40 đề tài cấp bộ, 18 đề tài cơ sở, 6 đề tài cấp nhà nước; 686 sáng kiến. Cục cũng đã phê duyệt và triển khai Chương trình dự báo, cảnh báo thiên tai KTTV giai đoạn 2021-2025, đảm nhận vai trò là thành viên hợp tác với WMO, giữ chức vụ Quyền Chủ tịch RA II. Trong hoạt động hợp tác quốc tế, Cục mở rộng hợp tác với nhiều quốc gia như Na Uy, Hàn Quốc, Trung Quốc, Phần Lan, Anh, Lào, Nhật Bản, Úc; hằng năm tổ chức khoảng 20 hội nghị, hội thảo quốc tế, 100 lượt đoàn ra công tác nước ngoài và 50 lượt đoàn quốc tế đến làm việc tại Việt Nam. Đặc biệt, năm 2022 , Cục vinh dự được tiếp đón Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres.

Về phong trào thi đua yêu nước: Từ các phong trào thi đua đã xuất hiện nhiều tập thể và cá nhân điển hình tiên tiến, tiêu biểu như: Trung tâm Kỹ thuật quan trắc KTTV (1 Bằng khen Thủ tướng, 2 Tập thể lao động xuất sắc, 2 Giải thưởng Chuyển đổi số); Đài KTTV Bắc Bộ (1 Bằng khen Thủ tướng, 3 Tập thể lao động xuất sắc); ông Võ Văn Hòa (1 CSTĐ Bộ, 3 CSTĐ cơ sở, 1 Bằng khen Bộ trưởng); ông Mai Văn Khiêm (1 CSTĐ toàn quốc, 1 CSTĐ Bộ, 5 CSTĐ cơ sở, 1 Bằng khen Bộ trưởng).

Với thành tích đặc biệt xuất sắc, ngày 01/10/2025, tập thể công chức, viên chức và người lao động Cục KTTV đã được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Nhất. Phần thưởng này chính là sự ghi nhận cho những nỗ lực và sự đóng góp của Cục vào sự nghiệp phát triển KT - XH của đất nước.