Thời gian qua, mặc dù Thành phố Hà Nội đã tăng cường quản lý, xử lý vi phạm đối với các dự án vốn ngoài ngân sách sử dụng đất chậm triển khai, vi phạm Luật Đất đai, song thực tế kết quả chưa đạt như mong muốn, thậm chí tại một số địa phương còn phát sinh thêm các dự án mới chậm triển khai.
Một số hạn chế, bất cập
Thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TƯ và Chương trình hành động số 21-CTr/TU ngày 25-4-2013 của Thành ủy Hà Nội nhằm triển khai Nghị quyết số 19-NQ/TƯ, thời gian qua, công tác quản lý và sử dụng đất (SDĐ) đai trên địa bàn TP. Hà Nội đã có chuyển biến rõ nét. Trong đó, tại huyện Gia Lâm, nếu như giai đoạn 2010-2015 việc SDĐ chỉ đạt 21,67% so với kế hoạch thì giai đoạn 2016-2020 việc SDĐ đạt 71,81%. Về tổ chức đấu giá quyền SDĐ, huyện Mê Linh đã đấu giá được 22,5 ha, thu ngân sách đạt hơn 2.315 tỷ đồng; huyện Gia Lâm đấu giá hơn 160 ha đất, thu ngân sách đạt 17.387 tỷ đồng. Thống kê cũng cho thấy, giai đoạn 2014-2020, quận Bắc Từ Liêm thực hiện giải phóng mặt bằng trên 300 dự án với tổng diện tích thu hồi trên 750 ha đất,…
Tuy nhiên, theo phản ánh của các địa phương, đơn vị, quá trình thực hiện chính sách đất đai cũng bộc lộ nhiều bất cập. Chủ tịch UBND quận Hà Đông Cấn Thị Việt Hà cho biết, cơ chế, chính sách ở một số lĩnh vực, nhất là quản lý đất đai, giải phóng mặt bằng có nhiều thay đổi, đôi khi còn bất cập với thực tiễn, gây khó khăn trong tổ chức thực hiện và tuyên truyền, giải thích trong nhân dân. Giá đất khi bồi thường, hỗ trợ thấp hơn nhiều so với giá thực tế thị trường khiến các địa phương gặp khó khăn trong quản lý.
Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Gia Lâm Lê Anh Quân chỉ ra một số bất cập trong công tác cho thuê đất. Đó là, thời hạn thuê đất công ích do UBND xã quản lý sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp không quá 5 năm là quá ngắn, gây khó khăn cho người SDĐ, không thu hút được đầu tư vào sản xuất nông nghiệp công nghệ cao. Mặt khác, một số dự án lớn thực hiện kéo dài qua nhiều năm, chịu tác động của điều chỉnh cơ chế chính sách làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người có đất bị thu hồi, phát sinh khiếu kiện,... Bên cạnh đó, lộ trình thực hiện đầu tư xây dựng theo quy hoạch chi tiết, thiết kế đô thị hai bên đường phụ thuộc vào điều kiện kinh tế của thành phố, địa phương,… nên việc thu hồi hoặc cải tạo, chỉnh trang bảo đảm đồng bộ với dự án tuyến đường khi đưa vào khai thác, sử dụng còn nhiều khó khăn.
Ảnh minh họa
Nhiều dự án chậm triển khai, vi phạm Luật Đất đai
Theo đánh giá của Thường trực HĐND Thành phố, sau hơn 2 năm thực hiện Nghị quyết số 15/2018/NQ-HĐND, gần 3 năm thực hiện kiến nghị giám sát của HĐND và kết luận phiên giải trình của Thường trực HĐND, mặc dù UBND thành phố đã giao nhiệm vụ cho các sở, ngành và UBND các quận, huyện, thị xã giải quyết các tồn tại, hạn chế trong xử lý vi phạm dự án chậm triển khai, vi phạm Luật Đất đai (LĐĐ) nhưng kết quả đạt rất thấp. Tổng hợp danh mục các dự án vẫn chậm triển khai, vi phạm LĐĐ còn tồn tại vi phạm từ thời điểm trước giám sát năm 2018 và phát sinh thêm từ năm 2018 đến nay cần tiếp tục được các cơ quan, đơn vị theo dõi, đôn đốc, giám sát việc triển khai dự án theo quy định gồm:
Nhóm 63 dự án chưa được giao đất, cho thuê đất chậm thực hiện các thủ tục đầu tư, chậm triển khai theo quyết định được phê duyệt. Trong đó: 18 dự án cần thanh tra, kiểm tra để báo cáo UBND Thành phố chấm dứt dự án theo quy định; 31 dự án chậm, tạm dừng cần điều chỉnh quy hoạch, điều chỉnh cơ chế thực hiện do vướng mắc giữa các Luật; 8 dự án chậm nhưng đề xuất tiếp tục triển khai và đề nghị đẩy nhanh tiến độ; 6 dự án Thành phố đã có chỉ đạo giao các sở chuyên ngành kiểm tra, thanh tra, chờ thực hiện theo kết luận.
Nhóm 287 dự án đã được giao đất chậm triển khai, vi phạm Luật đến thời điểm tháng 5/2021. Trong đó, 60 dự án chậm đưa đất vào sử dụng đề nghị gia hạn 24 tháng; 59 dự án chậm giải phóng mặt bằng; 20 dự án chậm thực hiện nghĩa vụ tài chính; 76 dự án có các vi phạm khác; 39 dự án dừng thanh tra (do các cơ quan khác thanh tra hoặc dự án chưa được phê duyệt, chưa được giao đất...); 17 dự án kiểm tra, hậu kiểm và xử lý theo quy định của pháp luật; 16 dự án phát sinh sau thời điểm giám sát của HĐND Thành phố năm 2018 đến tháng 3/2021, hiện đang triển khai nhưng chậm tiến độ so với tiến độ được duyệt.
Trên cơ sở kiểm tra trực tiếp thực địa và kết quả làm việc tại các quận, huyện Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm và Mê Linh, Thường trực HĐND Thành phố đã rà soát hồ sơ 4 dự án để chỉ rõ trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị liên quan và kiến nghị UBND Thành phố giải quyết, xử lý theo quy định.
Xử lý dứt điểm các dự án vi phạm Luật Đất đai, nợ nghĩa vụ tài chính kéo dài
Về nguyên nhân của tình trạng chậm trễ này, nguyên nhân khách quan được Thường trực HĐND Thành phố chỉ ra là quy định pháp luật về quản lý đất đai, quản lý quy hoạch, quản lý đầu tư, xây dựng còn chồng chéo, chưa đồng bộ và chậm được tháo gỡ; một số dự án chậm triển khai do phải tạm dừng để rà soát điều chỉnh quy hoạch; một số dự án gặp khó khăn trong công tác thỏa thuận, đền bù GPMB,… Tuy nhiên, còn có không ít nguyên nhân chủ quan, đó là việc chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra thực hiện Nghị quyết về kết quả giám sát và các kiến nghị giám sát của HĐND Thành phố, kết luận phiên giải trình của Thường trực HĐND Thành phố chưa được chính quyền các cấp, các sở, ngành triển khai quyết liệt, thường xuyên. Cùng với đó, Sở TN&MT, Sở KH&ĐT chưa kiên quyết, kịp thời, chưa làm hết trách nhiệm trong xử lý vi phạm của các nhà đầu tư; việc quản lý, đôn đốc nhà đầu tư thực hiện dự án theo tiến độ đã được phê duyệt còn thiếu chủ động; việc hướng dẫn, đôn đốc nhà đầu tư hoàn thiện hồ sơ điều chỉnh quy hoạch còn chậm và chưa quyết liệt. Nhiều chủ đầu tư dự án không chấp hành pháp luật đất đai, chấp hành chế độ báo cáo giám sát đầu tư, vẫn còn tình trạng cố ý SDĐ không đúng mục đích hoặc cố tình chây ỳ triển khai dự án chậm tiến độ,...
Từ thực tế giám sát và phân tích nguyên nhân, Thường trực HĐND đề nghị UBND Thành phố chỉ đạo các cơ quan, đơn vị theo dõi, thực hiện hậu kiểm và xử lý vi phạm đối với nhóm các dự án. Chỉ đạo các cơ quan chuyên môn trực thuộc và UBND các quận, huyện, thị xã thực hiện nghiêm trách nhiệm giám sát, đánh giá đầu tư, trách nhiệm kiểm tra dự án đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư và pháp luật chuyên ngành đối với các dự án sử dụng vốn ngoài ngân sách nói chung và các dự án có SDĐ nói riêng.
Ngoài ra, UBND Thành phố cần thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành thực hiện kiểm tra, đôn đốc thu hồi nợ đọng thuế của từng dự án đầu tư; trên cơ sở hồ sơ cụ thể, kiến nghị biện pháp xử lý dứt điểm với các dự án vi phạm LĐĐ, nợ nghĩa vụ tài chính kéo dài. Đồng thời, quan tâm giải quyết các đề nghị của cơ quan thuế đối với các hồ sơ có vướng mắc trong quá trình xác định nghĩa vụ tài chính, xác định số tiền bồi thường, giải phóng mặt bằng được khấu trừ (nếu có) của các dự án đầu tư. Chỉ đạo thực hiện tốt công tác hậu kiểm việc thực hiện các kết luận thanh tra và tăng cường phối hợp giữa các sở, ngành, UBND các quận, huyện, thị xã để theo dõi, báo cáo về tiến độ, vi phạm, hướng giải quyết của các dự án có SDĐ,...
Bên cạnh đó, Thường trực HĐND Thành phố đề xuất Chính phủ tổng hợp, trình Quốc hội sửa đổi Luật Đất đai đồng thời với sửa đổi các quy định liên quan của Luật khác về các lĩnh vực: Quy hoạch, đầu tư, đầu tư công, xây dựng, thanh tra,.... để đảm bảo thống nhất, đồng bộ, nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNN về đất đai. Đề nghị Thanh tra Chính phủ nghiên cứu xây dựng và hoàn thiện hành lang pháp lý đối với hoạt động thanh tra, đôn đốc, xử lý sau thanh tra; quy định về cưỡng chế trong xử lý sau thanh tra, xây dựng hệ thống mạng thông tin quản lý thanh tra, theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra, thống nhất hệ thống mạng thông tin quản lý thanh tra từ khi thanh tra, đến khi thực hiện xong kết luận thanh tra, quyết định xử lý về thanh tra từ Trung ương đến địa phương. Đề nghị Bộ TN&MT sớm tổng hợp, nghiên cứu và tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét, giải quyết một số bất cập, vướng mắc, khó khăn trong công tác quản lý đất đai tại địa phương.
QUANG MINH
Chiều ngày 22/9, Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội thảo "Nhận diện "điểm nghẽn" và đề xuất giải pháp khắc phục liên quan đến lĩnh vực đất đai" nhằm nhận diện những "điểm nghẽn" về chính sách, thể chế và khó khăn vướng mắc trong quá trình tổ chức thi hành của lĩnh vực pháp luật về đất đai, từ đó đề xuất các giải pháp mang tính đột phá, bảo đảm pháp luật đất đai ngày càng được hoàn thiện, đồng bộ, thông suốt, khả thi, hiệu lực, hiệu quả.
Sau gần một năm thi hành, Luật Đất đai 2024 đã mở ra nhiều đổi mới, góp phần khơi thông nguồn lực đất đai, nhưng cũng phát sinh không ít vướng mắc, nhất là trong tính tiền chuyển mục đích sử dụng đất từ nông nghiệp sang đất ở. Quan tâm tới dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về vấn đề này, các chuyên gia đánh giá cao giải pháp của Chính phủ và cho rằng chính sách cần bảo đảm công bằng, tránh xảy ra tình trạng có thể làm gia tăng đơn thư khiếu nại của các cá nhân, hộ gia đình.
Chính phủ mới ban hành Nghị quyết tháo gỡ, xử lý vướng mắc để triển khai các dự án trong thời gian chưa được phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch sử dụng đất quốc gia; trong đó yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục rà soát, hoàn thiện hồ sơ điều chỉnh Quy hoạch sử dụng đất quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 để trình cấp có thẩm quyền quyết định, phù hợp với đơn vị hành chính mới sau sắp xếp, sáp nhập.
Mới đây, UBND TP. Hồ Chí Minh đã ký Quyết định số 1358/QĐ-UBND phê duyệt Dự án xây dựng Bảng giá đất lần đầu trên địa bàn Thành phố, áp dụng từ ngày 01/01/2026.
Từ 01/9- 30/11, cả nước sẽ tiến hành rà soát, làm sạch toàn bộ cơ sở dữ liệu đất đai đã được xây dựng qua các thời kỳ tại 2.342/3.321 đơn vị cấp xã; thu thập, số hóa, tạo lập dữ liệu đối với Giấy chứng nhận (đất ở, nhà ở) đã cấp nhưng chưa xây dựng cơ sở dữ liệu. Trên cơ sở đó, Cục Quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa hướng dẫn các địa phương tổ chức thực hiện chiến dịch làm giàu, làm sạch cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai.
Từ ngày 01/9 đến 30/11/2025, cả nước sẽ triển khai Chiến dịch rà soát, chuẩn hóa, đồng bộ dữ liệu đất đai với cơ sở dữ liệu dân cư và hệ thống Quốc gia.
