Thiên tai năm 2025 diễn biến cực đoan, dồn dập, gây sức ép lớn lên hệ thống đê điều trên cả nước. Trước thực tế đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã chủ động chỉ đạo, điều hành đồng bộ các giải pháp dự báo, ứng phó và bảo đảm an toàn đê điều, góp phần bảo vệ dân sinh và ổn định phát triển kinh tế - xã hội.
Năm 2025 ghi dấu một giai đoạn đặc biệt trong công tác phòng, chống thiên tai ở Việt Nam khi các hình thái thời tiết cực đoan diễn ra dồn dập, phạm vi ảnh hưởng rộng và cường độ ngày càng gia tăng. Mưa lớn kéo dài, bão mạnh, lũ vượt ngưỡng lịch sử, triều cường và sạt lở đất đã đặt hệ thống đê điều, tuyến phòng thủ trọng yếu bảo vệ dân sinh, sản xuất và hạ tầng, trước những phép thử khắc nghiệt.
Trong bối cảnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tập trung chỉ đạo quyết liệt, đồng bộ nhiều giải pháp nhằm bảo đảm an toàn hệ thống đê điều, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai, góp phần ổn định đời sống Nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội. Những nỗ lực này được triển khai trên nền tảng khoa học, dự báo sớm và điều hành linh hoạt, phù hợp với diễn biến thiên tai ngày càng khó lường.
Theo Báo cáo tổng kết công tác năm 2025 của Cục Khí tượng Thủy văn, năm 2025 đã xảy ra tới 18/22 loại hình thiên tai, trong đó bão, mưa lớn, lũ, lũ quét và sạt lở đất xuất hiện với tần suất cao và mức độ nghiêm trọng trên phạm vi cả nước. Đây là cơ sở quan trọng để Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định rõ đê điều tiếp tục là “xương sống” trong hệ thống phòng, chống thiên tai quốc gia.
Thiên tai cực đoan năm 2025 và áp lực gia tăng lên hệ thống đê điều
Năm 2025, bức tranh khí tượng thủy văn toàn cầu và trong nước cho thấy, xu hướng gia tăng rõ rệt của các hiện tượng thời tiết cực đoan. Theo các tổ chức khí tượng quốc tế, giai đoạn 2015-2025 là thời kỳ nóng lên mạnh nhất trong hơn 170 năm quan trắc. Riêng tại Việt Nam, nhiệt độ trung bình nhiều tháng cao hơn trung bình nhiều năm, trong khi lượng mưa phân bố không đều và tăng mạnh ở nhiều khu vực.
Báo cáo của Cục Khí tượng Thủy văn cho biết, từ tháng 6 đến tháng 11/2025, tổng lượng mưa tại nhiều khu vực Bắc Bộ và Trung Bộ cao hơn trung bình nhiều năm từ 30-80%, có nơi trên 100%, thậm chí ghi nhận những kỷ lục mới về lượng mưa ngày. Các đợt mưa lớn liên tiếp đã làm gia tăng nguy cơ lũ lớn, lũ đặc biệt lớn trên nhiều hệ thống sông, gây áp lực trực tiếp lên các tuyến đê sông, đê biển.
Trong mùa mưa lũ năm 2025, trên các sông ở Bắc Bộ và Trung Bộ đã xuất hiện nhiều đợt lũ lớn, trong đó có những đợt vượt mức báo động 3 và vượt lũ lịch sử tại một số trạm quan trắc. Các tỉnh, thành phố như: Lào Cai, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Hà Nội và nhiều địa phương miền Trung đã ghi nhận tình trạng ngập lụt diện rộng, buộc hệ thống đê điều phải hoạt động trong điều kiện tải trọng cao và kéo dài.
Đối với khu vực ven biển, năm 2025 cũng ghi nhận nhiều đợt triều cường cao, kết hợp với sóng lớn và nước dâng do bão, gây nguy cơ mất an toàn cho các tuyến đê, kè biển. Theo báo cáo, tại một số trạm hải văn, mực nước triều trong năm 2025 đã tiệm cận hoặc vượt giá trị lịch sử, làm gia tăng nguy cơ tràn đê, xói lở chân đê và ảnh hưởng trực tiếp đến khu dân cư ven biển.
Trong bối cảnh đó, hệ thống đê điều không chỉ phải chống đỡ các đợt thiên tai đơn lẻ mà còn đối mặt với những “tổ hợp rủi ro” như mưa lớn kéo dài kết hợp lũ thượng nguồn, triều cường và sóng lớn. Đây chính là thách thức lớn đối với công tác bảo đảm an toàn đê điều trong điều kiện biến đổi khí hậu.
Chủ động chỉ đạo bảo đảm an toàn đê điều: Vai trò điều hành của Bộ Nông nghiệp và Môi trường
Trước diễn biến thiên tai phức tạp trong năm 2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xác định rõ yêu cầu chủ động từ sớm, từ xa, coi công tác bảo đảm an toàn đê điều là nhiệm vụ trọng tâm trong phòng, chống thiên tai.
Trên cơ sở các bản tin dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn, Bộ đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, công điện yêu cầu các địa phương tăng cường kiểm tra, rà soát, gia cố các tuyến đê xung yếu, chuẩn bị đầy đủ lực lượng, vật tư, phương tiện theo phương châm “bốn tại chỗ”. Công tác theo dõi mực nước, diễn biến lũ trên các hệ thống sông lớn được thực hiện thường xuyên, liên tục để kịp thời đưa ra các chỉ đạo phù hợp.
Theo Báo cáo tổng kết công tác năm 2025 của Cục Khí tượng Thủy văn, năm qua, đã ban hành trên 7.000 bản tin, trong đó có hơn 2.400 bản tin dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn nguy hiểm, cung cấp kịp thời cho Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia, các bộ, ngành và địa phương. Đây là nguồn thông tin quan trọng giúp Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo điều hành công tác phòng, chống thiên tai, trong đó có bảo vệ hệ thống đê điều, một cách chủ động và hiệu quả.
Một trong những giải pháp trọng tâm được Bộ triển khai là vận hành liên hồ chứa trên 11 lưu vực sông theo đúng quy trình đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Việc điều tiết hợp lý các hồ chứa thủy điện, thủy lợi trong các đợt mưa lũ lớn đã góp phần cắt giảm đỉnh lũ, giảm áp lực cho hạ du, qua đó hỗ trợ đáng kể cho việc bảo đảm an toàn đê điều.
Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng chỉ đạo tăng cường kiểm tra hiện trạng đê điều, kịp thời xử lý các sự cố như thẩm lậu, sạt trượt, xói lở chân đê. Ở nhiều địa phương, các điểm xung yếu đã được gia cố, gia tăng khả năng chống chịu trước các đợt lũ lớn và kéo dài.
Việc phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị chuyên môn thuộc Bộ, chính quyền địa phương và các lực lượng liên quan đã tạo nên một “chuỗi hành động” đồng bộ, từ dự báo, cảnh báo đến chỉ đạo ứng phó và khắc phục hậu quả, trong đó đê điều luôn được đặt ở vị trí trung tâm.
Đê điều - trụ cột bảo vệ dân sinh trong chiến lược ứng phó thiên tai
Không chỉ đóng vai trò là công trình hạ tầng kỹ thuật, hệ thống đê điều còn là “lá chắn” bảo vệ trực tiếp đời sống, sinh kế của hàng chục triệu người dân, đặc biệt tại các vùng đồng bằng, ven sông và ven biển. Trong năm 2025, khi thiên tai diễn biến phức tạp, vai trò này càng được thể hiện rõ nét.
Theo đánh giá của Cục Khí tượng Thủy văn, các đợt lũ lớn và mưa cực đoan trong năm 2025 đã gây thiệt hại đáng kể về người và tài sản tại nhiều địa phương. Tuy nhiên, nhờ sự chỉ đạo kịp thời và việc duy trì an toàn hệ thống đê điều tại các khu vực trọng điểm, nhiều vùng dân cư, khu sản xuất nông nghiệp đã được bảo vệ, hạn chế tối đa nguy cơ ngập sâu và vỡ đê.
Đặc biệt, tại các khu vực ven biển, nơi chịu tác động trực tiếp của bão mạnh, sóng lớn và triều cường, việc bảo đảm an toàn đê biển đã góp phần ổn định đời sống Nhân dân, giảm thiểu thiệt hại đối với nuôi trồng thủy sản, hạ tầng giao thông và các khu dân cư ven bờ.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng chú trọng lồng ghép công tác bảo vệ đê điều với các giải pháp dài hạn nhằm nâng cao năng lực chống chịu trước thiên tai và biến đổi khí hậu. Việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong giám sát mưa, lũ, mực nước và vận hành công trình đã tạo tiền đề quan trọng cho công tác quản lý đê điều hiện đại, hiệu quả hơn.
Theo báo cáo, hệ thống giám sát thiên tai thời gian thực đã được vận hành và tích hợp dữ liệu từ mạng lưới trạm mưa, trạm thủy văn tự động, hồ chứa và các trạm hải văn trên cả nước, hỗ trợ hiệu quả cho công tác chỉ đạo điều hành của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Đây là bước tiến quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản lý rủi ro thiên tai, trong đó đê điều tiếp tục giữ vai trò then chốt.
Năm 2025 là một năm đầy thách thức đối với công tác phòng, chống thiên tai ở Việt Nam, khi các hiện tượng thời tiết cực đoan diễn ra với cường độ và tần suất ngày càng gia tăng. Trong bối cảnh đó, hệ thống đê điều đã chứng minh vai trò là tuyến phòng thủ quan trọng, góp phần bảo vệ dân sinh, sản xuất và hạ tầng kinh tế - xã hội.
Với sự chỉ đạo chủ động, quyết liệt và đồng bộ của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng nền tảng dự báo khoa học và điều hành linh hoạt, công tác bảo đảm an toàn đê điều trong năm 2025 đã đạt được những kết quả tích cực, tạo tiền đề quan trọng cho việc nâng cao năng lực ứng phó thiên tai trong những năm tiếp theo.
Kỳ 2: Sạt lở đất trước thiên tai cực đoan - Chủ động ứng phó từ chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường của tuyến bài, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục phân tích diễn biến sạt lở đất ngày càng gia tăng trong bối cảnh thiên tai cực đoan năm 2025, đồng thời làm rõ các giải pháp ứng phó chủ động, từ cảnh báo sớm, khoanh vùng rủi ro đến điều phối, chỉ đạo triển khai của Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhằm bảo đảm an toàn cho người dân và hạ tầng thiết yếu.
Từ những kho hạt giống bảo quản ở nhiệt độ âm sâu đến các cơ sở dữ liệu di truyền ngày càng phức tạp, công tác bảo tồn nguồn gen cây trồng tại Việt Nam đang đặt lên vai Trung tâm Tài nguyên thực vật (PRC) một trọng trách đặc biệt: bảo vệ vốn di truyền, tài sản quốc gia - nền tảng của an ninh lương thực, thích ứng biến đổi khí hậu và chiến lược phát triển giống cây trồng dài hạn. Ở Kỳ 2 của tuyến bài, TS. Phạm Hùng Cương - Phó Giám đốc PRC chia sẻ thẳng thắn về những áp lực phía sau cánh cửa phòng lưu giữ gen, những kỳ vọng thực tế và hướng đột phá cần thiết để biến tài sản di truyền quốc gia thành động lực phát triển nông nghiệp hiện đại.
Giữa kỷ nguyên dữ liệu - khi “big data” được xem là “dầu mỏ mới” - công tác bảo tồn nguồn gen thực vật tại Việt Nam đang bước vào một giai đoạn chuyển đổi sâu sắc. Với hàng chục nghìn mẫu nguồn gen cây trồng cần được lưu giữ, đánh giá, số hóa và khai thác, bảo tồn ngày nay không còn dừng lại ở việc “giữ giống”, mà đòi hỏi cách tiếp cận dựa trên dữ liệu, công nghệ và tầm nhìn dài hạn. Trong cuộc phỏng vấn chuyên đề dưới đây, TS. Phạm Hùng Cương - Phó Giám đốc Trung tâm Tài nguyên thực vật (PRC) - chia sẻ những góc nhìn từ thực tiễn quản lý một trong những “kho tài sản di truyền” quan trọng của quốc gia, đồng thời phân tích cơ hội, thách thức và định hướng phát triển để biến nguồn gen cây trồng thành tài sản sống, phục vụ nông nghiệp hiện đại và bền vững..
Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, sáng 11/12, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội tiến hành biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường.
Chiều ngày 3/12/2025 tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức Hội thảo tham vấn thử nghiệm lồng ghép các tiêu chí kinh tế tuần hoàn vào chính sách (chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, đề án) của ngành Nông nghiệp.
Bên cạnh các định hướng, mục tiêu và giải pháp được đưa ra tại Hội nghị công bố Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến 2050”, tiếng nói từ các địa phương - nơi trực tiếp triển khai đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường trân trọng giới thiệu đến bạn đọc những chia sẻ từ: Hà Nội, Lâm Đồng, Đồng Tháp và Tây Ninh phản ánh sinh động thực tiễn triển khai sản xuất giảm phát thải, cho thấy sự chủ động, nỗ lực cũng như những khó khăn cần được tháo gỡ để Đề án đi vào cuộc sống một cách thực chất.
