Kỳ 1: Trung tâm Trắc địa và Bản đồ Biển - hành trình vẽ dáng hình Tổ quốc từ đáy biển

Giữa đại dương bao la, có những con người âm thầm “vẽ dáng hình Tổ quốc từ đáy biển”. Hơn hai thập kỷ qua, Trung tâm Trắc địa và Bản đồ Biển (SEAMAP) cùng những kỹ sư, nhà khoa học của mình đã miệt mài đo đạc, khảo sát, dựng nên nền dữ liệu biển quốc gia, góp phần khẳng định chủ quyền và phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam.

Tuyến bài “Trung tâm Trắc địa và Bản đồ Biển - hành trình vẽ dáng hình Tổ quốc từ đáy biển” gồm 2 kỳ, giới thiệu hành trình bền bỉ của một tập thể khoa học đặc thù và chân dung người thuyền trưởng tận tụy dẫn dắt con tàu SEAMAP giữa đại dương dữ dội.

Từ một chuyến đo biển đến hành trình khẳng định chủ quyền

Buổi sáng đầu hè ở cảng Đồ Sơn, con tàu đo đạc của Trung tâm Trắc địa và Bản đồ Biển (SEAMAP) chuẩn bị nhổ neo. Trên boong, những kỹ sư mặc áo phản quang, đang kiểm tra lần cuối việc lắp đặt các thiết bị định vị GNSS và các cảm biến đo sâu đa tia. Tất cả đều lặng lẽ, chỉ có tiếng máy nổ khẽ dội lên hòa cùng âm thanh rì rào của sóng. Cảnh tượng ấy có lẽ đã trở nên quen thuộc suốt gần ba mươi năm hình thành và phát triển của SEAMAP - đơn vị đặc thù trực thuộc Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường (trước đây) và nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường, được thành lập theo Quyết định số 502/QĐ-TTg ngày 11/6/1998 của Thủ tướng Chính phủ.

Từ những ngày đầu chỉ có vài chục cán bộ, thiết bị thô sơ, đến nay SEAMAP đã trở thành Trung tâm duy nhất của Việt Nam chuyên sâu về trắc địa và bản đồ biển, sở hữu đội ngũ gần 200 kỹ sư, chuyên gia hải đồ, thủy văn và công nghệ không gian địa lý. Sứ mệnh của họ: khảo sát, đo vẽ thành lập bản đồ địa hình đáy biển và hải đảo, cung cấp dữ liệu cho quản lý nhà nước, quy hoạch phát triển kinh tế biển, và quan trọng hơn cả là bảo vệ chủ quyền lãnh hải của Tổ quốc.

Trong những tháng đầu năm 2025, dù thời tiết khắc nghiệt và nhiều dự án cùng lúc triển khai, Trung tâm vẫn hoàn thành toàn diện các chỉ tiêu được Bộ giao. Các công trình tiêu biểu trong giai đoạn này gồm: (1) Đo vẽ bản đồ địa hình đáy biển tỷ lệ 1:50.000 khu vực còn lại thuộc Vịnh Bắc Bộ phục vụ nhiệm vụ quản lý biển của các Bộ, ngành, địa phương liên quan; (2) Xác định đường mép nước biển thấp nhất trung bình trong nhiều năm, đường 03 và 06 hải lý tại các đảo/cụm đảo lớn của Việt Nam phục vụ công tác quản lý nhà nước về biển, hải đảo; (3) Ứng dụng công nghệ đo đạc bản đồ trong điều tra, đánh giá hiện trạng kiểm kê và đề xuất giải pháp bảo tồn, sử dụng bền vững khu vực đất ngập nước ven biển, ven đảo (thí điểm cho 3 vùng đại diện ven biển, ven đảo Việt Nam); (4) Điều tra, đánh giá và đề xuất phương án thí điểm phục hồi các nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt và ô nhiễm các sông Bắc Hưng Hải, Nhuệ - Đáy, Ngũ Huyện Khê; (5) Xây dựng cơ sở dữ liệu hồ sơ địa giới hành chính tỉnh Yên Bái thuộc Dự án 513.

Con số đó chỉ là phần nhỏ trong tổng 42 tỷ đồng dự toán ngân sách năm 2025 Bộ Nông nghiệp và Môi trường giao cho SEAMAP, trong đó hơn 24,5 tỷ dành cho các dự án biển trọng điểm.

Từ những dữ liệu tưởng chừng khô khan ấy, SEAMAP đang âm thầm ghi dấu từng bước chân người Việt trên biển. Bởi, như lời Giám đốc Dương Quốc Lương chia sẻ: “Mỗi tọa độ, mỗi đường cong trên bản đồ không chỉ là số liệu kỹ thuật mà là minh chứng cho ý chí và trí tuệ Việt Nam giữa đại dương rộng lớn”.

Bản lĩnh người đi đầu và sức mạnh đoàn kết nội lực

Người giữ vai trò “thuyền trưởng” của con tàu SEAMAP là ông Dương Quốc Lương - một kỹ sư trắc địa gắn bó hơn 30 năm với ngành. Từ một cán bộ trẻ của Liên đoàn Trắc địa địa hình I, ông đã dành cả sự nghiệp cho biển, cho ngành bản đồ, để rồi trở thành Giám đốc Trung tâm Trắc địa và Bản đồ Biển. Ông từng nói với đồng nghiệp: “Chúng ta không thể làm việc cho biển nếu không yêu nó. Mỗi chuyến khảo sát là một bài học về kiên nhẫn, mỗi con sóng là một phép thử về lòng dũng cảm”.

Trong giai đoạn chuyển đổi mô hình (từ Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam trước đây sang Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam), SEAMAP vẫn duy trì được ổn định tư tưởng và đoàn kết nội bộ. Không có khiếu nại, không rạn nứt - điều hiếm thấy ở một đơn vị gần 200 con người làm việc trong môi trường đặc thù, khắc nghiệt. Ông Dương Quốc Lương kiên định với phương châm: “Giữ vững kỷ cương - vững vàng công nghệ - vững lòng người”.

Các tổ chức Đảng và đoàn thể trong Trung tâm như các Chi bộ, Công đoàn, Đoàn Thanh niên - hoạt động sôi nổi, phát huy tính dân chủ. Mỗi kỹ sư trẻ có ý tưởng sáng tạo đều được khuyến khích thử nghiệm; nếu hiệu quả, Giám đốc trực tiếp phê duyệt triển khai. Nhờ vậy, SEAMAP trở thành môi trường mà kỷ luật và sáng tạo song hành.

Dưới sự chỉ đạo của Ban Giám đốc, Trung tâm đã đầu tư đồng bộ hệ thống đo đạc hiện đại: Thiết bị định vị DGNSS/RTK; Hệ thống định vị ngầm USBL/LBL; Máy đo sâu đa tia Multi-Beam Echo Sounder; Máy quét ảnh đáy biển Side Scan Sonar… và phần mềm xử lý chuyên dụng ArcGIS, CARIS, Hypack.

Những thiết bị này giúp sản phẩm của SEAMAP đạt độ chính xác cao, đảm bảo các dự án được nghiệm thu loại A, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Cùng với đó là các sáng kiến kỹ thuật được công nhận cấp Cục: Chương trình kiểm tra tự động dữ liệu địa hình 3D, giúp giảm 25% thời gian xử lý; Quy trình kiểm tra chất lượng bản đồ địa hình đáy biển bằng ArcGIS; Giải pháp nâng cấp hệ thống máy tính bằng ổ SSD, tăng 20 - 30% năng suất.

Thành công của SEAMAP không chỉ nằm ở máy móc hiện đại mà còn ở con người biết gắn bó và sẻ chia. Khi tàu ra khơi, nhiều đoàn viên trẻ sẵn sàng tình nguyện trực đêm, ghi chép dữ liệu giữa sóng gió. Có người từng đùa: “Người SEAMAP quen nghe tiếng sóng hơn tiếng chuông điện thoại”.

Giữa khó khăn, Ban Giám đốc vẫn bảo đảm thu nhập ổn định, phúc lợi đầy đủ, chăm lo đời sống tinh thần. Không chỉ là nơi làm việc, SEAMAP trở thành “ngôi nhà chung” - nơi mọi người cùng hướng về một mục tiêu: giữ vững vị thế và uy tín của ngành trắc địa biển Việt Nam.

SEAMAP - Từ niềm tin đến tầm vóc thương hiệu quốc gia

Những năm gần đây, SEAMAP không chỉ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Nhà nước giao, mà còn mở rộng ra dịch vụ khảo sát ngoài ngành - từ định vị giàn khoan dầu khí của Vietsovpetro, khảo sát tuyến cáp ngầm ra đảo Phú Quốc, Cô Tô, Lý Sơn, đến tư vấn kỹ thuật cho các công trình hạ tầng ven biển. Trung tâm cũng được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Giấy chứng nhận độc quyền thương hiệu “SEAMAP”, khẳng định bản sắc riêng và năng lực cạnh tranh quốc tế.

Báo cáo sơ kết 6 tháng 2025 cho thấy, doanh thu dịch vụ ngoài ngành tăng hơn 12% so với cùng kỳ, góp phần nâng cao thu nhập và tái đầu tư thiết bị. Dù khối lượng nhiệm vụ lớn, SEAMAP vẫn đảm bảo tiến độ, không có sản phẩm bị trả nghiệm thu - minh chứng cho năng lực quản trị và tinh thần trách nhiệm.

Trong tháng 6 năm 2025, SEAMAP ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác với ROMONA (Công ty định vị biển Liên bang Nga) giai đoạn 2025-2030 về nghiên cứu định vị và khảo sát biển sâu. Đây là dự án hợp tác chiến lược, mở ra thời kỳ mới trong việc chuyển giao công nghệ GNSS/GLONASS và đào tạo kỹ sư Việt Nam theo chuẩn quốc tế.
Trước đó, Trung tâm đã tham gia nhiều dự án quốc tế như “Khảo sát biến động địa hình đáy biển phục vụ cảnh báo xói lở bờ”, “Hợp tác trao đổi kỹ thuật trắc địa biển với Đức và Nhật Bản”, cho thấy hướng đi đúng đắn của một đơn vị mang tầm khu vực.

Bên cạnh chuyên môn, SEAMAP luôn gìn giữ giá trị truyền thống. Hằng năm, Trung tâm tổ chức các hoạt động tri ân ngày 27 tháng 7, thăm hỏi gia đình thương binh - liệt sĩ, đồng thời tham gia các phong trào thiện nguyện, bảo vệ môi trường biển. Trên website, hình ảnh cán bộ SEAMAP dọn rác bãi biển Đồ Sơn hay quyên góp sách cho học sinh vùng biển đảo, xây nhà tình nghĩa trên đảo Thổ Chu không chỉ mang tính biểu trưng mà còn phản ánh văn hóa trách nhiệm xã hội của một tập thể biết sống vì cộng đồng.

Trong nội bộ, phong trào “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” được triển khai sâu rộng. Mỗi đoàn viên, đảng viên đều được nhắc nhớ rằng, đo đạc biển không chỉ là công việc kỹ thuật, mà là sứ mệnh chính trị và đạo đức nghề nghiệp. Nhờ đó, SEAMAP nhiều năm liền đạt danh hiệu Tập thể Lao động Xuất sắc, Chi bộ trong sạch vững mạnh, nhiều cá nhân được tặng Bằng khen của Bộ Tài nguyên và Môi trường và Giấy khen của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam (trước đây); Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam.

Tầm nhìn mới - SEAMAP trong thời đại số

Hướng tới giai đoạn 2025-2030, SEAMAP đặt mục tiêu chuyển đổi số toàn diện trong quản lý dữ liệu trắc địa biển, ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào phân tích mô hình địa hình đáy biển và cảnh báo xói lở bờ.

Trung tâm đang phối hợp với các đơn vị trong Bộ xây dựng “Hệ thống dữ liệu địa lý biển Việt Nam” - một kho dữ liệu mở, kết nối giữa đo đạc truyền thống và bản đồ số thời gian thực. Song song đó, SEAMAP dự kiến xây dựng Trung tâm dữ liệu dự phòng tại Vũng Tàu, đảm bảo an toàn thông tin và tăng khả năng xử lý đồng bộ các dự án biển trên phạm vi toàn quốc.

Giám đốc Dương Quốc Lương từng nói: “SEAMAP không chỉ đo đạc đáy biển - chúng tôi đang đo đạc niềm tin của đất nước vào chính khả năng làm chủ đại dương”.

Và quả thật, giữa muôn trùng sóng gió, SEAMAP vẫn kiên định với phương hướng ấy - vững về chuyên môn, mạnh về công nghệ, và bền về con người.

Mỗi hải trình của SEAMAP là một câu chuyện không lời về lòng yêu nghề, tinh thần kiên định và khát vọng làm chủ biển. Từ những con số lạnh lùng trên thiết bị định vị, người kỹ sư nơi đây đang viết nên bản trường ca của trí tuệ Việt Nam giữa đại dương. Ba mươi năm qua, họ đã “đo đạc từng con sóng”, và hôm nay, khi thế giới nói nhiều về kinh tế biển, dữ liệu biển và bản đồ số, SEAMAP vẫn âm thầm đo thứ quý giá nhất: niềm tin của người Việt vào tương lai biển mạnh, nước mạnh. SEAMAP - vững tay ghi dấu biển, vững lòng khẳng định chủ quyền.

Nếu Kỳ 1 kể câu chuyện về một tập thể bền bỉ đo đạc từng vùng biển, thì Kỳ 2, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục giới thiệu đến bạn đọc về người “thuyền trưởng” - ông Dương Quốc Lương, Giám đốc Trung tâm Trắc địa và Bản đồ Biển, người đã hơn ba thập kỷ cống hiến thầm lặng để giữ vững hướng đi của con tàu SEAMAP giữa đại dương.