Một vài cảm nghĩ về Tạp chí Tài nguyên và Môi trường và công tác thông tin trong lĩnh vực khí tượng thủy văn

Tạp chí Tài nguyên và Môi trường tròn 20 tuổi, cùng trên chặng đường đó, tôi thường xuyên theo dõi và cộng tác viết bài với Tạp chí. Có thể nói, các bài viết đã bám sát, thông tin kịp thời, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước về lĩnh vực Tài nguyên và Môi trường. Đặc biệt, thông tin tuyên truyền kịp thời và đúng định hướng chủ trương, chỉ đạo, điều hành của Ban cán sự Đảng, lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, phục vụ nhiệm vụ chính trị của toàn Ngành.

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn Hoàng Đức Cường

Sản phẩm báo chí thể hiện rõ đặc trưng, bản sắc 

Các bài đăng tải trên Tạp chí đã thể hiện rõ đặc trưng, bản sắc, là cơ quan lý luận, đi sâu nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, phân tích đưa ra các giải pháp, kinh nghiệm, góp phần hoàn thiện cơ chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về TN&MT; hình thức trình bày “bắt mắt”, chất lượng tin, bài, ảnh luôn được nâng cao, duy trì các chuyên mục. Các chuyên mục trên duy trì đều đặn, nhiều bài trong các chuyên mục đạt chất lượng tốt với sự cộng tác của các nhà khoa học, nhà quản lý, học giả có uy tín.

Có thể thấy, những năm qua Tạp chí TN&MT luôn đổi mới nội dung và hình thức, truyền tải nhanh nhất các nội dung, các vấn đề của Ngành mà độc giả quan tâm. Tạp chí TN&MT điện tử được thiết kế giao diện đẹp, nổi bật, các chuyên trang, chuyên mục dễ tìm kiếm, đăng tải đầy đủ các lĩnh vực của Ngành đến với độc giả, nội dung phong phú và được độc giả đón nhận và đánh giá cao. Thông tin cung cấp tới nhiều đối tượng độc giả khác nhau với nhiều chuyên trang, chuyên mục như: Vấn đề - Sự kiện, Điển hình tiên tiến Ngành TN&MT, Nghiên cứu - Trao đổi, Chính sách - Cuộc sống,…

Chuyên mục Vấn đề - Sự kiện, Tạp chí TN&MT đăng tải các bài báo của các chuyên gia, các nhà báo về các vấn đề quan trọng, cấp thiết, những sự kiện nổi bật của đất nước cũng như trong và ngoài Ngành. Chuyên mục Điển hình tiên tiến Ngành TN&MT dành đăng tải các bài viết về các mô hình điển hình tiên tiến, những thành tựu nổi bật trong lĩnh vực TN&MT để tuyên dương những cá nhân, những tập thể có thành tích xuất sắc trong hoạt động sản xuất kinh doanh gắn với công tác bảo vệ môi trường trải khắp từ trung ương tới địa phương. Chuyên mục Nghiên cứu - Trao đổi, đăng tải các bài viết của các chuyên gia, các nhà khoa học, những tác giả có các các nghiên cứu chuyên sâu, phân tích đa chiều trong từng lĩnh vực; nêu ra các hạn chế, nguyên nhân từ đó đưa ra được các giải pháp để tối ưu hóa, khắc phục được những hạn chế, giải quyết triệt để các vấn đề. Chuyên mục Chính sách - Cuộc sống, đăng tải các bài viết tăng cường áp dụng các chính sách, hoàn thiện pháp luật các lĩnh vực của Ngành TN&MT, đồng thời, tăng cường hợp tác quốc tế sâu rộng.

Có thể thấy, những sản phẩm thông tin trên Tạp chí không phải có được một sớm, một chiều mà là kết quả của cả một quá trình, đội ngũ những người làm Tạp chí không ngừng cống hiến, sẵn sàng chấp nhận rủi ro để có được những thông tin chân thực nhất. Trong chiến lược xây dựng và phát triển để bắt kịp xu thế thời đại cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Tư, Tạp chí TN&MT đã không ngừng nỗ lực mở rộng và đa dạng hóa các loại hình truyền thông, đặc biệt là phát triển các loại hình thông tin điện tử. Tạp chí luôn chú trọng nâng cao chất lượng tin bài, cập nhật liên tục tin, bài, ảnh, đồ họa (tĩnh và động) mới nhất, đồng thời, để vận hành và làm chủ được công nghệ đòi hỏi ngày càng cao.

Hiệu quả của thông tin tuyên truyền trong lĩnh vực khí tượng, thủy văn

Để giảm thiểu tác động của BĐKH, ngành KTTV thực hiện theo đúng chức năng nhiệm vụ được giao đó là thường xuyên giám sát các diễn biến của BĐKH, mà quan trọng nhất là các đợt thiên tai thông qua hoàn thiện thể chế, quản lý công tác quan trắc, dự báo và truyền tin. Mục tiêu chung là phục vụ hiệu quả công tác phòng, chống thiên tai, phát triển bền vững KT-XH, bảo đảm quốc phòng, an ninh trên phạm vi cả nước. 

Các nhiệm vụ trọng tâm ngành KTTV đang thực hiện là phát triển, hiện đại hóa hệ thống trạm KTTV; tích hợp, lồng ghép giữa mạng lưới trạm KTTV quốc gia với các trạm quan trắc trong ngành TN&MT và đồng bộ, liên thông với các trạm KTTV của các bộ, ngành, địa phương, tổ chức, cá nhân; phát triển và hiện đại hóa công nghệ dự báo KTTV, nghiên cứu ứng dụng giải pháp công nghệ hiện đại trong dự báo, cảnh báo bão, mưa lớn, dông, lốc, sét, lũ, lũ quét, sạt lở đất; đánh giá tổng thể và phân vùng chi tiết rủi ro thiên tai KTTV; thúc đẩy chuyển đổi số, ứng dụng nền tảng số và dữ liệu số trong công tác của Tổng cục KTTV, quản lý vận hành hệ thống dự báo KTTV quốc gia, mạng lưới quan trắc KTTV quốc gia.

Một trong những giải pháp để thực hiện nhiệm vụ thì công tác thông tin tuyên truyền trong lĩnh vực KTTV có ý nghĩa rất quan trọng, thời gian qua Tổng cục KTTV phối hợp chặt chẽ với Tạp chí TN&MT trong công tác này. Thông tin dự báo thời tiết, khí hậu mục đích giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra, còn là tiền đề để góp phần phát triển KT-XH bền vững. Các cơ quan báo chí đã tập trung đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, truyền thông, nâng cao nhận thức, phổ biến kiến thức về các sản phẩm dự báo, cảnh báo thiên tai KTTV, chủ động thích ứng với BĐKH, đặt biệt là nghiên cứu và thiết lập phương thức truyền thông liên ngành trong lĩnh vực dự báo, cảnh báo thiên tai KTTV, thích ứng với BĐKH. 

Để các thông tin KTTV đi vào cuộc sống cần có sự chung tay của các cấp, các ngành trong việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân, nhất là người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp. Vai trò, vị trí, tầm quan trọng của công tác KTTV, thông tin, dữ liệu KTTV phải được xác định là cơ sở quan trọng trong quá trình xây dựng và thực hiện các quy hoạch, chiến lược, kế hoạch phát triển KT-XH, QP-AN của các cấp, các ngành.

Được sự quan tâm của Đảng, Chính phủ thể hiện thông qua Chỉ thị số 10-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác KTTV đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc và Chiến lược phát triển ngành KTTV đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đều được ban hành vào thời điểm cuối năm 2021. Hai văn bản pháp lý quan trọng này đều khẳng định tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, ứng dụng khoa học - công nghệ tiên tiến trong hoạt động KTTV. Đây là động lực, yêu cầu mạnh mẽ của Đảng, Nhà nước hướng đến một ngành KTTV hiện đại, tiên tiến trong tương lai không xa. Với định hướng đó trong thời gian qua các cơ quan báo chí, trong đó có Tạp chí TN&MT tập trung nhiều tin, bài viết, chuyên đề tuyên truyền trọng điểm vào nhiệm vụ này. Qua công tác thông tin tuyên truyền, đã từng bước nâng cao nhận thức của các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị thuộc Bộ và lan tỏa đến các địa phương về công tác dự báo, cảnh báo KTTV, chủ động thích ứng có hiệu quả với BĐKH, góp phần chủ động phòng, tránh và giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai phục vụ phát triển bền vững KT-XH cho đất nước. Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng trong chia sẻ thông tin số liệu, phối hợp thực hiện các nhiệm vụ về dự báo, cảnh báo KTTV, phòng chống thiên tai, thích ứng với BĐKH giữa các lĩnh vực trong Bộ, tiếp nhận và chia sẻ thông tin dữ liệu phục vụ dùng chung trong và ngoài Bộ. Đồng thời, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dự báo, cảnh báo KTTV đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Các đơn vị trong Ngành TN&MT đã tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp thuộc Bộ về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của công tác dự báo, cảnh báo KTTV, chủ động thích ứng có hiệu quả với BĐKH, phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai phục vụ phát triển bền vững KT-XH thông qua hoạt động của Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn của Bộ TN&MT.

Hiện nay, trước xu thế bùng nổ về công nghệ thông tin với công nghệ trí tuệ nhân tạo, ngành KTTV ngoài việc tổ chức đào tạo con người, hiện đại hóa hệ thống thì ngành KTTV cũng đẩy mạnh việc sử dụng công nghệ thông tin, thực hiện chuyển đổi số tạo đột phá trong công tác KTTV để thúc đẩy tiến trình xây dựng, vận hành các hệ thống thông minh hóa, tối ưu hóa, tự động hóa các quy trình, công việc trong lĩnh vực KTTV, hải văn. 

BĐKH ngày càng khốc liệt, thiên tai thời tiết diễn biến không theo quy luật, việc ứng dụng công nghệ cao là một trong những giải pháp đột phá nhằm tăng cường giám sát và nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo thiên tai. Việc chuyển đổi số trong ngành KTTV đang tập trung chính vào phương thức sản xuất ra các bản tin dự báo KTTV và ở 2 khía cạnh gồm ứng dụng công nghệ được phát triển mạnh của thời kì 4.0 trong quá trình tạo ra bản tin dự báo KTTV và cả việc tiếp cận cập nhật, hỗ trợ các sản phẩm cốt lõi để dự báo viên tạo ra các sản phẩm dự báo là dữ liệu dự báo từ các mô hình số trị, dữ liệu viễn thám trong giám sát và cảnh báo, dự báo cực ngắn. Sản phẩm cuối cùng của những sự thay đổi này chính là một cơ sở dữ liệu dự báo KTTV dạng số sẵn sàng ứng dụng một cách linh hoạt cho mọi nền tảng và làm đầu vào cho các loại mô hình cảnh báo dự báo khác. 

Cơ quan thông tấn báo chí, trong đó có Tạp chí TN&MT cần định hướng tuyên truyền vào nhiệm vụ mà Ngành chúng tôi đang tập trung triển khai góp phần xây dựng ngành TNMT hiện đại và chuyên nghiệp, thông tin TNMT là nền tảng quan trọng cho phát triển KT-XH, bảo đảm QP-AN cho đất nước.

TS. HOÀNG ĐỨC CƯỜNG

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng Thủy văn

Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 17+18 (Kỳ 1+2 tháng 9) năm 2023