Thời gian qua, công tác quản lý nguồn tài nguyên khoáng sản trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa có nhiều chuyển biến tích cực, từng bước đi vào nền nếp và chặt chẽ hơn. Việc sử dụng nguồn tài nguyên khoáng sản ngày càng hợp lý, hiệu quả đã góp phần tích cực trong thu hút đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Ảnh minh họa
Thực trạng công tác quản lý
Thanh Hóa là địa phương có tiềm năng khoáng sản khá phong phú và đa dạng, bao gồm các loại quặng sắt, đồng, secpentin, barit, các loại đá xây dựng (spilit, silic, ryolit, bazan,…), các loại đất san lấp, đất sét, cát, sỏi,… Theo số liệu thăm dò khi tiến hành các dự án khai thác mỏ, Thanh Hóa có các lại khoáng sản chủ yếu: Đá vôi, có tổng trữ lượng khai thác là 119.877 nghìn m3; cát, sỏi có tổng trữ lượng khai thác 6.451 nghìn m3; đất san lấp, có tổng trữ lượng khai thác 1.650 nghìn m3; các loại đá xây dựng (spilit, silic, ryolit, bazan,…), có tổng trữ lượng khai thác 5.840 nghìn m3; đất sét có tổng trữ lượng khai thác 1.974 nghìn m3; quặng sắt, có tổng trữ lượng 56.430 tấn; quặng đồng, có tổng trữ lượng 1.144 tấn,…
Đến hết năm 2018, tỉnh Thanh Hóa có 327 số doanh nghiệp khai thác mỏ được cấp giấy phép khai thác khoáng sản (KTKS) (UBND tỉnh Thanh Hóa cấp 312 giấy, Bộ TN&MT cấp 15 giấy), trong đó có 188 doanh nghiệp khai thác đá vôi; 22 doanh nghiệp khai thác cát; 22 doanh nghiệp khai thác đất san lấp; 12 doanh nghiệp khai thác đá spilit, silic, ryolit, bazan; 05 doanh nghiệp khai thác đất sét; 4 doanh nghiệp khai thác quặng sắt và quặng đồng; 2 doanh nghiệp khai thác secpentin; 1 doanh nghiệp khai thác quặng barite; 6 doanh nghiệp khai thác crômit và 60 doanh nghiệp khai thác đá cát kết, sét kết và một số mỏ khoáng sản khác.
Trong thời gian qua, Sở TN&MT tỉnh Thanh Hóa đã phối hợp chặt chẽ với các địa phương thực hiện đúng các quy định ban hành trong Luật Khoáng sản. Việc cấp phép hoạt động khoáng sản đã từng bước giảm bớt được cơ chế xin-cho thông qua đấu giá quyền KTKS, thời hạn cấp phép dài hơn (cấp theo dự án, có thời gian không quá 30 năm), tạo điều kiện cho các đơn vị yên tâm đầu tư sản xuất lâu dài. Công tác đấu giá quyền KTKS được triển khai thực hiện đạt được hiệu quả tốt. Trong đó, quy hoạch định hướng phát triển 7 nhóm vật liệu xây dựng (VLXD) trên địa bàn tỉnh là vật liệu xây (gạch nung, gạch không nung), vật liệu lợp (nung và không nung), đá xây dựng, cát xây dựng (cát tự nhiên, cát nghiền), bê tông (cấu kiện và thương phẩm), vôi công nghiệp, tấm thạch cao. Đồng thời, quy hoạch cũng đã định hướng cụ thể để quản lý, kêu gọi đầu tư cho từng loại vật liệu này bảo đảm phù hợp với phát triển KT-XH của tỉnh.
Tuy nhiên, trong quản lý, KTKS còn nhiều vấn đề tồn tại: Việc đảm bảo an toàn lao động, vệ sinh môi trường trong hoạt động KTKS chưa được các đơn vị chú trọng, vì vậy, trong các năm qua vẫn để xảy ra các vụ tai nạn lao động và gây ô nhiễm môi trường, đặc biệt là hoạt động khai thác cát. Một số chủ mỏ khi giấy phép khai thác hết hạn nhưng chưa làm thủ tục đóng cửa mỏ. Nhiều mỏ hết hạn nhưng chưa có biện pháp xử lý tầng và bờ mỏ, gây mất an toàn; trong quá trình sản xuất, một số dự án khai thác chế biến khoáng sản kim loại tiến độ thực hiện chậm, vẫn còn sử dụng công nghệ lạc hậu, do đó tỷ lệ thu hồi khoáng sản thực tế còn thấp; nhiều doanh nghiệp KTKS trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa khai thác chưa đúng thiết kế (99 mỏ, chiếm 28,86 %); việc khai thác quá độ sâu gây khó khăn cho công tác hoàn thổ và phục hồi môi trường; đối với việc rà soát, điều chỉnh, bổ sung quy hoạch khoáng sản không phải là VLXD thông thường, việc khoanh định khu vực không đấu giá quyền KTKS theo quy định của Luật Khoáng sản còn chậm. Các mỏ đất làm vật liệu san lấp có tận thu khoáng sản đi kèm, các mỏ khoáng sản phân tán nhỏ lẻ đã được Bộ TN&MT bàn giao cho tỉnh quản lý, cấp phép nhưng hiện nay vẫn chưa được lập quy hoạch,...
Quyết liệt trong chỉ đạo
Từ đầu năm 2020 đến nay, Chủ tịch UBND tỉnh đã có công văn chỉ đạo Sở TN&MT chủ trì phối hợp với UBND các huyện, thị xã, thành phố kiểm tra, rà soát, đánh giá tình hình cấp phép thăm dò, khai thác đối với các khu vực khoáng sản đã khoanh định, công bố các khu vực khoáng sản phân tán, nhỏ lẻ. Sau đó, báo cáo UBND tỉnh dừng khai thác, đóng cửa mỏ, cải tạo phục hồi môi trường những khu vực khai thác không hiệu quả, gây ô nhiễm môi trường; yêu cầu UBND các huyện, thị xã, thành phố tăng cường công tác kiểm tra, giám sát đối với công tác BVMT trong khai thác, chế biến khoáng sản; rà soát, kiểm tra công tác đóng cửa mỏ đối với các giấy phép KTKS đã hết hiệu lực; các tổ chức, cá nhân được cấp phép phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính, kiểm kê trữ lượng khoáng sản trước khi thực hiện công tác đóng cửa mỏ. Bên cạnh đó, Sở TN&MT phối hợp với các ban, ngành tham mưu cho UBND tỉnh đẩy mạnh công tác đấu giá quyền KTKS theo Nghị quyết số 01/NQ-CP của Chính phủ. Nâng cao chất lượng thẩm tra, thẩm định báo cáo thăm dò khoáng sản thuộc thẩm quyền cấp phép của UBND tỉnh,... Ngoài ra, Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo các cơ quan chức năng yêu cầu các tổ chức, cá nhân được giao quản lý, sử dụng đất ký cam kết chấp hành nghiêm túc quy định của pháp luật về đất đai; ban hành quy định gắn trách nhiệm của người đứng đầu các địa phương, trường hợp địa phương nào để xảy ra tình trạng vi phạm về đất đai mới mà không phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời, gây phức tạp về an ninh trật tự thì sẽ xem xét, xử lý trách nhiệm của chủ tịch UBND cấp huyện, xã; phân công cán bộ theo dõi từng địa bàn để nắm bắt chặt chẽ diễn biến quá trình quản lý, sử dụng đất, việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất trong quá trình sử dụng đất, xây dựng công trình để sớm phát hiện, ngăn chặn kịp thời các sai phạm; chỉ đạo các cấp, ngành tăng cường tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành tốt các quy định của pháp luật về đất đai.
Trong công tác QLNN về khoáng sản, tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn thường xuyên rà soát, tham mưu cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản lãnh, chỉ đạo và tổ chức thực hiện cho phù hợp với quy định của Luật Khoáng sản và phù hợp với tình hình thực tế của địa phương. Các quy hoạch đã được ban hành theo thẩm quyền làm căn cứ cho quản lý và tổ chức thực hiện KTKS trên địa bàn tỉnh, phục vụ phát triển KT-XH của địa phương như: Quy hoạch phát triển vật liệu xây dựng, quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng tài nguyên cát sỏi; quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng khoáng sản nhóm quý hiếm và nhóm vật liệu thông thường,...
Công tác thanh tra, kiểm tra về hoạt động khai thác khoáng sản được triển khai mạnh mẽ. Từ năm 2016 đến nay, Sở TN&MT đã tập trung chỉ đạo quyết liệt, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động KTKS trái phép, tình trạng khai thác cát trái phép cơ bản đã được ngăn chặn, các doanh nghiệp đã nâng cao hiệu quả khai thác, chế biến, sử dụng khoáng sản, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu phát triển KT-XH của tỉnh. Tham mưu ban hành quy chế phối hợp giữa UBND tỉnh với Ủy ban MTTQ và các đoàn thể cấp tỉnh trong công tác giám sát, kiểm tra các hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép; khoanh định vùng cấm hoạt động khoáng sản; khu vực không đấu giá quyền KTKS. Quy chế phối hợp với các tỉnh giáp ranh trong công tác quản lý tài nguyên khoáng sản. Tổ chức 95 cuộc kiểm tra, thanh tra hoạt động KTKS trên địa bàn các huyện, thị xã, thành phố; kiểm tra theo kế hoạch 286 mỏ đá, cát trên địa bàn, yêu cầu dừng khai thác 28 đơn vị; đóng cửa 96 mỏ do khai thác không hiệu quả, ảnh hưởng đến môi trường,... Sau kiểm tra đã chỉ đạo các địa phương xử lý, ngăn chặn kịp thời, báo cáo UBND tỉnh chỉ đạo UBND các huyện kiểm điểm tập thể, cá nhân, làm rõ trách nhiệm trong việc buông lỏng quản lý, để xảy ra tình trạng KTKS trái phép trên địa bàn. Tham mưu cho UBND tỉnh cấp 390 giấy phép thăm dò, KTKS. Thu tiền cấp quyền KTKS 468,8 tỷ; thuế tài nguyên 578,8 tỷ.
LÊ THỊ LỆ
Đại học Mỏ - Địa chất Hà Nội
Hơn 80 năm qua, ngành Địa chất Việt Nam đã đóng vai trò quan trọng trong khai thác và quản lý tài nguyên khoáng sản, góp phần phát triển kinh tế bền vững. Bài viết tổng hợp hành trình phát triển, những chính sách đổi mới và phong trào thi đua tiêu biểu, đồng thời định hướng chiến lược cho giai đoạn 2026-2030, hướng ngành Địa chất Việt Nam phát triển hiện đại, minh bạch và bền vững.
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tiếp tục tăng cường công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh than và cung cấp than cho sản xuất điện trong tình hình mới.
Tiếp nối phần khai mạc và định hướng từ cơ quan quản lý, Toạ đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng” bước sang thảo luận chuyên sâu. Các đại biểu đại diện doanh nghiệp, hiệp hội và báo chí - truyền thông đã cùng phân tích những điểm mới, khó khăn và giải pháp để đưa Luật đi vào đời sống.
Ngày 16/9 tại Hà Nội, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tổ chức Toạ đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng”. Mở đầu chương trình, đại diện cơ quan quản lý đã phân tích sâu vai trò, ý nghĩa và các giải pháp chiến lược để Luật 2024 đi vào thực tiễn.
Ngày 16/9/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tổ chức Tọa đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng”. Tọa đàm có sự tham dự của các chuyên gia đại diện cơ quan quản lý Nhà nước, hiệp hội doanh nghiệp, cơ quan báo chí - truyền thông cùng tập trung thảo luận về Luật Địa chất và Khoáng sản, đề xuất các giải pháp nhằm triển khai thực thi hiệu quả Luật trong đời sống.
Để Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 nhanh chóng đi vào đời sống, vai trò của Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam được xem là then chốt. Không chỉ tham mưu, xây dựng chính sách, Cục còn trực tiếp tuyên truyền, hỗ trợ địa phương, giám sát khai thác và tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn, bảo đảm Luật được triển khai đồng bộ, hiệu quả và bền vững.
