Chính sách sử dụng và bảo vệ tài nguyên đất Việt Nam đã được thể chế trong Luật Đất đai qua các thời kỳ, từ Luật Đất đai năm 2003 đến Luật đất đai năm 2013 đã quy định việc sử dụng đất: “tiết kiệm, có hiệu quả, bảo vệ môi trường”, Nhà nước khuyến khích đầu tư vào đất đai “Bảo vệ, cải tạo, làm tăng độ màu mỡ của đất” và quy định một trong các nội dung quản lý Nhà nước về đất đai là “điều tra, đánh giá tài nguyên đất”. Tuy nhiên, chưa có các quy định về bảo vệ, cải tạo nâng cao chất lượng đất đai. Nghiên cứu này đưa ra đề xuất bổ sung về chính sách bảo vệ, cải tạo nâng cao chất lượng đất, phục hồi đất nhằm đảm bảo quản lý sử dụng đất bền vững.
Tạp chí TN&MT điện tử xin giới thiệu nghiên cứu đề xuất của nhóm nghiên cứu Nguyễn Thị Thu Trang, Lê Thị Phương - Trung tâm Điều tra và Quy hoạch đất đai như sau:
ảnh minh họa
Kết quả nghiên cứu
Thực trạng chính sách: Chính sách sử dụng và bảo vệ tài nguyên đất (TNĐ) đã được thể chế trong Luật đất đai (LĐĐ) qua các thời kỳ: Một trong các Nguyên tắc SDĐ là “Tiết kiệm, có hiệu quả, bảo vệ môi trường (BVMT) và không làm tổn hại đến lợi ích chính đáng của người sử dụng đất (SDĐ) xung quanh” (Khoản 2 Điều 11, Luật 2003; Điều 6, Luật 2013); Nhà nước có chính sách khuyến khích người SDĐ đầu tư lao động, vật tư, tiền vốn và áp dụng thành tựu khoa học và công nghệ (KH&CN) vào đất đai (Điều 12/Luật 2003; Điều 9, Luật 2013). Nội dung quản lý Nhà nước về đất đai trong có nhiệm vụ “đánh giá, phân hạng đất” (Khoản 2 Điều 6, Luật 2003); “điều tra, đánh giá TNĐ” (Điều 22, Khoản 3/Luật 2013). Tuy nhiên, các quy định về bảo vệ, cải tạo nâng cao chất lượng đất đai trong LĐĐ vẫn đang dừng ở mức nguyên tắc và khuyến khích; việc quy định về trách nhiệm của người SDĐ khi làm suy giảm chất lượng đất còn chung chung đồng thời chưa quy định trách nhiệm của cơ quan quản lý trong việc quản lý diện tích đất đã bị thoái hóa và phục hồi đất (PHĐ) thoái hóa,…
Các nội dung về Điều tra, đánh giá đất đai (ĐGĐĐ) lần đầu tiên đã được quy định tại Điều 32, Điều 33 LĐĐ năm 2013 và được cụ thể hóa tại các văn bản hướng dẫn thi hành Luật. Ngoài việc quy định trách nhiệm của Bộ TN&MT, trách nhiệm của UBND cấp tỉnh trong việc thực hiện hoạt động điều tra, ĐGĐĐ tại thông tư số 35/2014/TT- BTNMT của Bộ trưởng Bộ TN&MT quy định việc điều tra ĐGĐ; tại các thông tư hướng dẫn kỹ thuật cũng đã quy định việc Đề xuất các giải pháp bảo vệ, cải tạo đất và định hướng SDĐ bền vững (Điều 20, Thông tư số 60/2015/TT-BTNMT của Bộ trưởng Bộ TN&MT quy định về kỹ thuật điều tra, ĐGĐĐ;
Có thể thấy, hệ thống các văn bản hướng dẫn thi hành LĐĐ năm 2013 đã bắt đầu quan tâm đến bảo vệ chất lượng đất hướng tới việc SDĐ bền vững. Nhưng chưa có quy định về hoạt động xử lý cải tạo, cũng như trách nhiệm bảo vệ cải tạo, nâng cao chất lượng, phục hồi đất.
Chính phủ đã ban hành Nghị định số 35/2015/NĐ-CP về quản lý, SDĐ trồng lúa và Nghị định số 62/2019/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 35/2015/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý, SDĐ trồng lúa. Trong đó, quy định trách nhiệm của người SDĐ trồng lúa và điều kiện chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng cây hàng năm, cây lâu năm hoặc trồng lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản (Điều 6, Nghị định số 35/2015/NĐ-CP); trách nhiệm của các địa phương trong việc bố trí kinh phí cho các hoạt động khai hoang, phục hóa đất chưa sử dụng thành đất chuyên trồng lúa nước và cải tạo nâng cao chất lượng đất chuyên trồng lúa nước (Điều 5, Nghị định số 35/2015/NĐ-CP).
Luật BVMT đã quy định nội dung bảo vệ môi trường đất (Điều 15-Điều 19; Điều 11- Điều 16 của Nghị định 08/2022/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật BVMT); các quy định này tập trung vào các khu vực đất bị ô nhiễm và chưa đưa ra các quy định về quản lý chất lượng đất bảo vệ, cải tạo nâng cao chất lượng đất,phục hồi đất.
Về việc bảo vệ và sử dụng tầng đất mặt của đất chuyên trồng lúa nước được Chính phủ quy định tại Nghị định số 94/2019/NĐ-CP của Chính phủ Quy định chi tiết một số điều của Luật Trồng trọt về giống cây trồng và canh tác.
Cho tới thời điểm hiện tại, về chính sách sử dụng và bảo vệ TNĐ vẫn tập trung chủ yếu đến việc điều tra ĐGĐĐ, khuyến khích đầu tư vào đất và sử dụng đất theo nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả không huỷ hoại đất; bảo vệ tầng đất mặt của đất chuyên trồng lúa nước.
Kết quả thực hiện: Năm 2021 Bộ TN&MT công bố kết quả điều tra, ĐGĐĐ đai cả nước, các vùng KT-XH, đã phản ánh tổng quan thực trạng chất lượng đất, tiềm năng đất đai; thực trạng, nguyên nhân THĐ của cả nước và của địa phương làm cơ sở để dề xuất các giải pháp bảo vệ, ngăn ngừa THĐ, SDĐ hiệu quả, bền vững và thích ứng với BĐKH, đồng thời kết quả điều tra, ĐGĐĐ ở Trung ương cũng cho thấy sau thời gian dài canh tác tăng năng suất, sử dụng nhiều phân bón, thuốc bảo vệ thực vật hóa học đã làm cho đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hóa, suy giảm sức sản xuất và hiệu quả SDĐ giảm dần.
Luật đã có những quy định về nguyên tắc SDĐ không làm tổn hại đến chất lượng đất; khuyến khích cải tạo đất, tuy nhiên, theo kết quả thực hiện dự án, trong thực tiễn SDĐ, tình trạng THĐ vẫn diễn ra trên địa bàn cả nước. Đến nay, có gần 11.838 nghìn ha, đất bị thoái hóa (xói mòn; khô hạn, hoang mạc hóa, sa mạc hóa; kết von, đá ong hóa; suy giảm độ phì; đất bị mặn hóa, phèn hóa), chiếm 35,74% diện tích tự nhiên của cả nước với 3 mức: Đất bị thoái hóa nặng có 1.207 nghìn ha, đất bị thoái hóa trung bình có 3.787 nghìn ha, đất bị thoái hóa nhẹ: cả nước có 6.844 nghìn ha.
Các giải pháp về quản lý đất rừng, quản lý SDĐ, các giải pháp kỹ thuật, mô hình SDĐ được đề xuất trong các báo cáo kết quả điều tra, ĐGĐĐ cấp vùng chưa được các địa phương tiếp nhận và hạn chế đưa vào áp dụng do chưa có chế tài, quy định cụ thể về việc cải tạo, phục hồi bảo vệ đất trong các văn bản quy phạm pháp luật.
Về hoạt động điều tra, ĐGĐĐ của các địa phương theo quy định tại Điều 33 LĐĐ năm 2013, đã được các tỉnh quan tâm xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện, tuy nhiên vì nhiều lý do khác nhau nên đến nay mới chỉ có 44 tỉnh hoàn thành toàn phần hoặc hoàn thành một số các hoạt động điều tra ĐGĐĐ của địa phương; việc công bố kết quả điều tra, đánh giá và áp dụng các biện pháp, giải pháp bảo vệ, cải tạo đất còn hạn chế.
Như vậy, việc tổ chức thực hiện các dự án điều tra, ĐGĐĐ trong giai đoạn 2013 - 2021, không đồng bộ về thời gian và không đồng bộ ở các cấp; các giải pháp bảo vệ đất nhưng chưa được triển khai thực tế tại các địa phương; chưa có tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm thi hành do chưa có quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật quy định.
Đề xuất bổ sung chính sách
ảnh minh họa
Để hoàn thiện công tác quản lý đất đai, cần tiếp tục hoàn thiện các chính sách về bảo vệ, cải tạo đất theo hướng sửa đổi, bổ sung một số nội dung đã được quy định trong LĐĐ năm 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật.
Về hoạt động điều tra, quan trắc, đánh giá đất: Hiện tại, Bộ TN&MT có Hệ thống quan trắc TN,MT, các địa phương có các trạm, trung tâm quan trắc nhưng thực tế số liệu quan trắc TNĐ là hầu như không có, hiện tại chỉ quan trắc 198 điểm/33 triệu ha đất tự nhiên. Hệ thống quan trắc TNĐ quốc gia đã được phê duyệt với 1882 điểm quan trắc phủ trùm trên lãnh thổ cả nước và theo từng loại hình mới đảm bảo cho việc quan trắc và phản ánh đúng thực tế diễn biến TNĐ phục vụ công tác quản lý nhà nước về đất đai. Do vậy cần sửa đổi, bổ sung quy định về: Xây dựng và duy trì hệ thống quan trắc giám sát TNĐ (điểm e Khoản 1, Điều 32) thành một điều khoản riêng: Quan trắc giám sát TNĐ cần được quy định là một hoạt động trong điều tra cơ bản về đất đai, là hoạt động được thực hiện thường xuyên hàng năm khác với điều tra, ĐGĐĐ định kỳ 05 năm thực hiện một lần.
Về hoạt động xử lý cải tạo, nâng cao chất lượng, PHĐ: Một trong các nhiệm vụ, giải pháp về Hoàn thiện thể chế, chính sách quản lý và SDĐ đồng bộ với thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được Nghị quyết 18-NQ/TW Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về “tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và SDĐ, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao” đã chỉ đạo: “Tập trung nguồn lực đầu tư cho công tác điều tra, đánh giá TNĐ; thống kê, kiểm kê đất đai; giám sát SDĐ; bảo vệ, cải tạo và phục hồi chất lượng đất nhằm quản lý chặt chẽ về số lượng, chất lượng đất phục vụ cho lập quy hoạch, kế hoạch SDĐ, làm cơ sở SDĐ bền vững”. Để thế chế hóa Nghị quyết 18-NQ/TW, LĐĐ và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật cần thiết phải bổ sung làm rõ các quy định về bảo vệ, cải tạo và phục hồi chất lượng đất.
Bổ sung quy định về tiêu chí xác định, phân loại các khu vực đất cần bảo vệ; phục hồi; cải tạo theo loại hình, mức độ và mục đích sử dụng trong quy trình điều tra, ĐGĐĐ.
Bổ sung quy định về lập, thực hiện phương án xử lý; các giải pháp, biện pháp bảo vệ, cải tạo đất; quy định trách nhiệm của các cấp trong việc kiểm tra, giám sát việc thực hiện các giải pháp nêu trên các khu vực đất bị thoái hóa.
Bổ sung quy định về Các hoạt động có SDĐ phải có phương án phòng ngừa, giảm thiểu THĐ, bảo vệ chất lượng đất.
Bổ sung quy định về trách nhiệm của các cấp, ngành trong việc xây dựng và chỉ đạo thực hiện kế hoạch xử lý, cải tạo nâng cao chất lượng PHĐ bị thoái hóa; tổ chức điều tra, đánh giá và công khai thông tin về kết quả xử lý, cải tạo nâng cao chất lượng PHĐ.
Đối với quy định này, việc phối hợp với các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan có liên quan cần phải rất chặt chẽ, tránh những nội dung quy định trùng lặp hoặc mâu thuẫn.
Bổ sung quy định về việc cập nhật vào hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu quan trắc TNMT quốc gia và công bố thông tin về các khu vực đất bị thoái hóa trên phạm vi cả nước.
Một số kiến nghị
Chính sách sử dụng và bảo vệ TNĐ Việt Nam đã được thể chế trong LĐĐ nhưng các quy định vẫn đang dừng ở mức nguyên tắc và khuyến khích; chưa quy định trách nhiệm của cơ quan quản lý và người sử dụng đất trong việc quản lý diện tích đất đã bị thoái hóa và PHĐ thoái hóa,…
Để công tác quản lý bảo vệ TNĐ được thực hiện đầy đủ cần thiết bổ sung các quy định pháp luật về chính sách quản lý, bảo vệ TNĐ, bao gồm làm rõ hoạt động quan trắc TNĐ và hoạt động xử lý cải tạo, nâng cao chất lượng, PHĐ. Sau khi các quy định về chính sách quản lý, bảo vệ TNĐ vào văn bản Luật, cần tiếp tục xây dựng các nghị định, thông tư,… hướng dẫn thi hành.
Tạp chí TN&MT
Tóm tắt: Bài báo nghiên cứu giải pháp xử lý chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) bền vững cho Việt Nam thông qua tích hợp công nghệ vi sinh (phân hủy sinh học) và nhiệt phân. Trước áp lực gia tăng rác đô thị và yêu cầu phát triển kinh tế tuần hoàn, phương pháp này được đề xuất nhằm tận dụng tài nguyên từ rác, giảm chôn lấp và phát thải.
Nếu ở Kỳ 1, độc giả đã thấy những định hướng chiến lược và công nghệ xanh mở ra lối đi mới cho nông nghiệp Việt, thì đến Kỳ 2, điểm nhấn lại nằm ở những giải pháp cụ thể. Từ phòng thí nghiệm, nhiều nghiên cứu khoa học đã bước ra thực tiễn, đồng hành cùng doanh nghiệp, tạo nên các mô hình thành công: từ công nghệ bảo quản mới, chế biến cà phê hiện đại, đến kinh tế tuần hoàn phụ phẩm tôm và nâng tầm sản phẩm truyền thống như nước mắm. Đây chính là những hạt nhân giúp nông sản Việt gia tăng giá trị và chinh phục thị trường quốc tế.
Cao chloroform của Bí kỳ nam (Hydnophytum formicarum Jack.) được sắc ký cột với các hệ dung môi có độ phân cực khác nhau và kết hợp với kỹ thuật sắc ký lớp mỏng để thực hiện quá trình phân lập và tinh sạch các hợp chất. Cấu trúc của các hợp chất được xác định bằng phương pháp phổ cộng hưởng từ hạt nhân và kết hợp so sánh với tài liệu tham khảo. Ba hợp chất được tinh sạch và xác định cấu trúc bao gồm luteolin (1), quercetin (2) và quercitrin (3).
Hoạt tính xua đuổi hiệu quả của p-menthan-3,8-diol (PMD) đã được chứng minh là hiệu quả an toàn cho sức khỏe, tuy nhiên, hợp chất này vẫn chưa được sử dụng phổ biến ở Việt Nam. Đã có một số công trình nghiên cứu khảo sát tổng hợp PMD chủ yếu sử dụng xúc tác acid H2SO4 loãng với các điều kiện phản ứng khác nhau về thời gian và nhiệt độ.
Cháy nổ trong sinh hoạt dân dụng vẫn là một vấn đề nhức nhối tại Việt Nam, gây ra những thiệt hại nặng nề về người và tài sản do sự bất cẩn hoặc lỗi thiết bị điện. Các hệ thống cảnh báo cháy truyền thống thường có độ trễ cao, chỉ phản ứng khi cháy đã xảy ra rõ ràng, dễ gây báo động giả và thiếu khả năng cảnh báo từ xa.
Khu vực đảo Palawan (Philippine), Sempoma SABAH (Malaysia) nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa với hai mùa mưa, mùa khô rõ rệt. Tại Palawan, trung bình năm nhiệt độ không khí 28,50C, độ ẩm trung bình 58,4%, tổng lượng mưa 2.920 mm, tổng số giờ nắng trong khoảng 2,180 - 2,307h, nhiệt độ nước biển 29,30C và độ muối nước biển 33,3‰.
