Là một tỉnh miền Trung hàng năm phải hứng chịu nhiều đợt thiên tai do tác động của biến đổi khí hậu,thành phố Huế đang cho thấy sự thích ứng tốt, đối phó với nhiều loại hình thiên tai thông qua nhiều giải pháp hiệu quả, đặc biệt là áp dụng công nghệ khoa học kỹ thuật tiên tiến, mạng xã hội để truyền tin dự báo, cảnh báo sớm thiên tai. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, phóng viên Tạp chí Tài nguyên và Môi trường đã có cuộc phỏng vấn ông Hoàng Hải Minh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế.
.jpg)
Ông Hoàng Hải Minh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế
PV: Thưa ông, thời gian qua, biến đổi khí hậu đã có tác động, ảnh hưởng thế nào đến tỉnh Thừa Thiên Huế?
Ông Hoàng Hải Minh:
Tỉnh Thừa Thiên Huế có diện tích tự nhiên 4.947,11 km2 là một trong các tỉnh được Bộ Tài nguyên và Môi trường, chuyên gia, các tổ chức quốc tế cảnh báo bị ảnh hưởng nặng của Biến đổi khí hậu. Do yếu tố địa hình và vị trí đặc biệt về địa lý nên hàng năm tỉnh Thừa Thiên Huế thường xuyên chịu tác động của nhiều loại hình thiên tai như: bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất, xói lở bờ sông, bờ biển, hạn hán, xâm nhập mặn, đặc biệt là bão và lụt gây thiệt hại lớn về người và tài sản.
Biến đổi khí hậu đã làm cho các hiện tượng thiên tai trên địa bàn tỉnh diễn biến ngày càng trở nên bất thường và nguy hiểm hơn. Đó là một trong những yếu tố gây cản trở trực tiếp tới sự phát triển kinh tế, phát triển bền vững, gia tăng đói nghèo, là trở lực lớn trong quá trình phấn đấu đạt các mục tiêu kinh tế - xã hội của tỉnh. Trong thời gian từ 2015 đến nay, các hiện tượng thời tiết, thiên tai cực đoan đã diễn biến phức tạp, khó dự đoán, hiện tượng mưa cực đoan trong thời đoạn ngắn, mưa lớn kéo dài, mưa lớn chuyển dần về các tháng cuối năm và đầu vụ Đông Xuân cho thấy rõ tác động của biến đổi khí hậu đã gây ra những hậu quả khó lường. Tần suất xuất hiện những đợt lũ lớn xảy ra thường xuyên hơn, cường suất lũ tăng lên rõ rệt, lũ quét xảy ra nhiều nơi.
Năm 2020, thiên tai tại tỉnh Thừa Thiên Huế diễn ra dị thường, khốc liệt, không theo quy luật,... tình trạng “bão chồng bão”, “lũ chồng lũ” chưa từng có trong nhiều năm qua đã gây thiệt hại rất lớn về người và tài sản, ảnh hưởng nặng nề đến đời sống và sản xuất của hàng triệu người dân trên địa bàn. Tiếp đến năm 2022, năm 2023 mưa lũ, ngập lũ xảy ra dồn dập.
Mưa lũ sớm trái mùa xuất hiện thường xuyên hơn (tháng 3/2015, tháng 12/2016, tháng 12/2017, gây thiệt hại cho sản xuất nông nghiệp. Trong khi đó mùa lũ kết thúc muộn hơn, kéo dài đến giữa tháng 1. Đặc biệt năm 2022, các đợt mưa bất thường tháng 4, tháng 5 là các đợt mưa có lượng và cường độ lớn, lũ trái mùa, mưa to ở vùng núi kết hợp với vùng đồng bằng đã gây ra đợt lũ trên diện rộng trên sông các sông, gây thiệt hại giảm năng suất lúa vụ Đông Xuân 30%, mất 61.800 tấn thóc, tốc độ tăng trưởng nông nghiệp -7,49%.
Đợt siêu rét từ ngày 23-27/01/2016 đã ghi nhận mức nhiệt tại Bắc Bộ cả ngày và đêm thấp hơn 12 độ; băng giá, tuyết rơi tại khu vực vùng núi Phía Bắc, đặc biệt tại Ba Vì (Hà Nội) và các huyện miền núi Thanh Hóa, Nghệ An, xuất hiện mưa tuyết, băng giá hiếm thấy. Đây là đợt lạnh có cường độ mạnh nhất trong gần 40 năm tại Bắc Bộ. Tại Thừa Thiên Huế đã có 24 đợt gió mùa đông bắc và không khí lạnh tăng cường mạnh, cao hơn TBNN gây ra rét, rét đậm, nhiệt độ thấp nhất vùng đồng bằng là 9,5 độ C (xấp xỉ năm 1999), vùng núi A Lưới 8,4 độ C.
Nắng nóng lịch sử xảy ra từ ngày 04-07/5/2023. Nhiệt độ cao nhất ngày 07/5 ở vùng đồng bằng và thành phố Huế là 40oC; huyện Nam Đông 41.5oC, vượt giá trị nhiệt độ cao nhất lịch sử tháng 5 (41oC, ngày 22/5/1983); huyện A Lưới 38oC, vượt giá trị nhiệt độ cao nhất lịch sử tháng 5 (36,6°C, ngày 19/5/2019).
Năm nay, với tình hình ENSO đang ở trạng thái El Nino chuyển trạng thái sang pha trung tính và sang La Nina vào các tháng cuối năm 2024 và còn kéo dài đến những tháng đầu năm 2025. Những năm chuyển pha ENSO, các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như bão, ANTĐ, mưa lớn,…thường có diễn biến bất thường và trái với quy luật, khó dự báo.
Trong 10 tháng đầu năm 2024, thế giới đã chứng kiến nhiều trận thiên tai khốc liệt, dị thường như: nắng nóng diện rộng, siêu bão, lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất, động đất gây ra thiệt hại nặng nề về nhân mạng, tài sản và tổn thất rất lớn cho nền kinh tế toàn cầu. Tại Việt Nam, bão số 3 có tên quốc tế Yagi, là cơn bão mạnh nhất trong 70 năm qua trên đất liền, hoàn lưu của bão đã gây mưa lớn, sạt lở đất, ngập lụt trên phạm vi rộng, gây ra các thiệt hại nghiêm trọng cho 26 tỉnh, thành phố. Từ năm 2020 đến năm 2023 thiên tai đã là 52 người chết, 169 người bị thương, tổng thiệt hại ước tính 4.554 tỷ đồng.
PV: Là một tỉnh miền Trung hứng chịu nhiều thiên tai, ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, tỉnh Thừa Thiên Huế đã có những kinh nghiệm, thực hiện các giải pháp cụ thể gì để thích ứng với bối cảnh trên?
Ông Hoàng Hải Minh:
Trước diễn biến thiên tai ngày càng khốc liệt, dị thường, công tác phòng, chống thiên tai tại tỉnh đứng trước những khó khăn, thách thức, đòi hỏi cần có sự chung tay, góp sức, sự quan tâm của toàn xã hội. Với mục tiêu xây dựng và phát triển Thừa Thiên Huế trở thành Đô thị di sản - thành phố trực thuộc Trung ương theo hướng “Di sản, văn hóa, sinh thái, cảnh quan, thân thiện với môi trường”, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng được cải thiện.
.jpg)
Thừa Thiên Huế hướng chịu tác động của biến đổi khí hậu
Để phát triển bền vững trong môi trường thiên tai ngày càng khắc nghiệt tỉnh Thừa Thiên Huế tiếp tục bám sát, triển khai có hiệu quả các chương trình mục tiêu, Chiến lược Quốc gia về phòng chống thiên tai, Khung hành động Sendai xây dựng lại tốt hơn; Khung hành động ASEAN về “Tăng cường hành động sớm trong quản lý thiên tai” nhằm xây dựng cộng đồng với khả năng chống chịu cao và phục hồi bền vững trước thiên tai và thảm họa. Việc Xây dựng và phát triển đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu được tỉnh cụ thể hoá trong quy hoạch chung đô thị được Thủ tướng chính phủ phê duyệt.
Về kinh nghiệm vận hành hồ chứa: Trước mỗi trận lũ, bão, UBND tỉnh sớm ban hành các Công điện, Văn bản chỉ đạo ứng phó trước khi xảy ra thiên tai; nhất là các lệnh vận hành yêu cầu các hồ trên lưu vực sông Hương phải tuân thủ nghiêm túc Quy trình vận hành liên hồ đã được Thủ tướng chính phủ phê duyệt; hạ dần về mực nước đón lũ theo quy định. Cán bộ làm công tác phòng chống thiên tai tỉnh đã được đào tạo, tập huấn nắm bắt, sử dụng thành thạo các phần mềm cảnh báo thiên tai của Trung tâm dự báo Khí tượng thuỷ văn Quốc gia, Hệ thống Giám sát thiên tai của Bộ Nông nghiệp và PTNT; các mô hình dự báo thiên tai của thế giới như Windy, Mỹ, Nhật Bản, Philippin. Khi có tình huống thiên tai, cán bộ đã chủ động theo dõi sát tình hình mưa lũ theo từng giờ, để tính toán đưa ra tối thiểu 05 kịch bản vận hành/đợt mưa lũ (thấp, trung bình, cao, rất cao), lựa chọn phương án, lệnh vận hành hợp lý đã góp phần cắt lũ, giảm lũ, làm chậm lũ và tránh gây đột biến cho vùng hạ du, tăng thêm quỹ thời gian cho chính quyền và nhân dân vùng hạ du có thời gian chủ động triển khai công tác ứng phó với lũ lụt, làm giảm rất đáng kể thiệt hại có thể xảy ra.
Trong thời gian qua tỉnh Thừa Thiên Huế tăng cường kêu gọi các nguồn hỗ trợ của các tổ chức trong nước và nước ngoài, đồng thời chủ động đầu tư các trang thiết bị, trạm quan trắc, các mô hình dự báo toán, công nghệ phục vụ công tác phòng chống thiên tai ngày càng tốt hơn. Điển hình như hệ thống Radar XBand thuộc dự án “Vận hành hồ chứa nước trong tình huống khẩn cấp và quản lý lũ hiệu quả bằng hệ thống thông tin quản lý thiên tai toàn diện” do JICA tài trợ, các sản phẩm phần mềm của Dự án (ảnh Radar, đo mực nước các sông, đo lượng mưa) phục vụ hỗ trợ tham mưu, chỉ đạo, vận hành liên hồ chứa nước, giám sát mưa lũ trên địa bàn tỉnh; chia sẻ thông tin đến các cơ quan, địa phương trên địa bàn tỉnh góp phần thực hiện tốt công tác phòng chống thiên tai.
Tỉnh đã quan tâm đầu tư, lắp đặt các trạm đo mưa, mực nước, đo gió, với tổng 49 trạm đo mưa tự động (Vrain), lắp đặt 02 máy đo gió bão tại Cảng cá Thuận An và Cảng cá Tư Hiền; Hệ thống giám sát ngập lụt tỉnh 08 trạm, bổ sung 02 trạm quan trắc mực nước trên sông Hương, sông Bồ. Hệ thống này đã được tích hợp, công bố trên Website, App Vrain trên điện thoại thông minh, đồng thời được kết nối vào HueS, giúp các cơ quan, tổ chức và nhân dân tăng cường năng lực theo dõi, cảnh báo, ứng phó với mưa lũ theo thời gian thực góp phần giảm thiểu các thiệt hại do lũ lụt gây ra.
Tỉnh Thừa Thiên Huế đã chú trọng và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, mạng xã hội trong truyền tin dự báo, cảnh báo thiên tai như truyền thanh ở cơ sở, kích hoạt hệ thống ứng phó khẩn cấp của tỉnh, tổng đài điện thoại khẩn cấp 19001075, Huế trong phòng chống thiên tai đã góp phần giảm thiểu đến mức thấp nhất các thiệt hại. Trước mỗi đợt mưa lũ đã chủ động cảnh báo sớm từ 48 đến 72 giờ trước khi thiên tai, mưa lũ xảy ra, phát huy hiệu quả hệ thống phát thanh thông minh toàn tỉnh, thông qua Trung tâm điều hành đô thị thông minh IOC để nhân dân kịp thời phòng tránh.
Trong năm 2024, tỉnh đã thí điểm lắp đặt và kích hoạt 02 còi hú công suất lớn (bán kính hữu dụng 05km) để cảnh báo thông báo cho nhân dân hạn chế ra đường khi có gió mạnh, mưa lớn do bão số 6-Tramy. Xây dựng bản đồ cảnh báo sạt lở đất, Bản đồ dừng, đỗ phương tiện giao thông ứng phó với lũ, ngập lũ tại các khu vực trọng điểm. Bản đồ đã được tích hợp lên HueS và được công bố cho người dân bước đầu sử dụng, phát huy hiệu quả trong các đợt lũ cuối tháng 10, đầu tháng 11 vừa qua.
Công tác Phòng, chống thiên tai phải lấy phòng ngừa là chính, thực hiện tốt phương châm “4 tại chỗ” gắn với xây dựng cộng đồng an toàn; kết hợp giải pháp công trình và phi công trình, theo hướng đa mục tiêu; khôi phục, tái thiết sau thiên tai đảm bảo tính bền vững và yêu cầu xây dựng lại tốt hơn.
PV: Công tác khắc phục hậu quả sau thiên tai được tỉnh triển khai ra sao, thưa ông?
Ông Hoàng Hải Minh:
Sau các đợt thiên tai UBND tỉnh đã chỉ đạo các sở, ban ngành cấp tỉnh; UBND các huyện, thị xã và thành phố Huế theo chức năng nhiệm vụ, thẩm quyền thực hiện, hỗ trợ các gia đình khó khăn với phương châm không để người dân thiếu đói khi xảy ra bão, mưa lũ.
.jpg)
Thừa Thiên Huế đã có nhiều giải pháp nhằm ứng phó và thích ứng với biến đổi khí hậu
Chỉ đạo đã huy động lực lượng cán bộ chiến sỹ, đoàn viên, thanh niên trên địa bàn tỉnh cùng các lực lượng chức năng và người dân, nhiều phương tiện chuyên dụng hỗ trợ dọn dẹp bùn đất sau bão, mưa lũ nhằm đảm bảo vệ sinh môi trường.
Triển khai công tác thống kê, đánh giá thiệt hại do mưa lũ gây ra, công tác khắc phục hậu quả thiên tai theo các nội dung quy định tại khoản 2, Điều 8 Thông tư liên tịch số 43/2015/TTLT-BNNPTNT-BKHĐT ngày 23/11/2015 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Tiến hành hỗ trợ cho các đối tượng được áp dụng chính sách trợ giúp đột xuất xã hội theo quy định tại Nghị định số 20/2021/NĐ-CP ngày 15/03/2021 của Chính phủ quy định chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội; Nghị quyết số 28/2021/NQ-HĐND ngày 26/8/2021 của Hội đồng nhân dân tỉnh về Quy định mức chuẩn trợ giúp xã hội, mức trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội và định mức tiền ăn hàng tháng cho đối tượng cai nghiện ma túy bắt buộc trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế.
Quyết định số 373/QĐ-MTTQ-BTT ngày 24/4/2023 của Ban Thường trực Ủy ban mặt trận tổ quốc Việt Nam tỉnh Thừa Thiên Huế về mức hỗ trợ đột xuất, hỗ trợ có tính chất lâu dài cho cá nhân, hộ gia đình bị thiệt hại do thiên tai, hoả hoạ, sự cố nghiêm trọng, bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo trên địa bàn tỉnh.
Hỗ trợ khôi phục sản xuất vùng bị thiệt hại do thiên tai gây ra thực hiện theo quy định Nghị định số 02/2017/NĐ-CP ngày 09/01/2017 của Chính phủ về cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp để khôi phục sản xuất vùng bị thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh; thủ tục hành chính thực hiện theo Quyết định 2462/QĐ-UBND ngày 08/10/2019 của UBND tỉnh về việc công bố thủ tục hành chính trong lĩnh vực phòng, chống thiên tai thuộc thẩm quyền giải quyết của UBND xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Việc đầu tư xây dựng công trình khắc phục hậu quả thiên tai thực hiện theo Luật Đầu tư công, Luật Xây dựng, Luật Phòng chống thiên tai và các văn bản quy phạm pháp luật khác.
Về hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai (hạ tầng cơ sở, khôi phục sản xuất) cho các đối tượng doanh nghiệp nhỏ và vừa theo tiêu chí quy định của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa số 04/2017/QH14 ngày 12/6/2017; tổ hợp tác; hợp tác xã. Văn phòng Ban Chỉ huy PCTT và TKCN tỉnh tổng hợp báo cáo của các cơ quan, đơn vị, địa phương tham mưu UBND tỉnh quyết định.
PV: Xin cảm ơn ông!
Hoàng Anh (thực hiện)
Gen Xanh không chỉ là cuộc thi đơn thuần mà còn là có ý nghĩa quan trọng nhằm xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam tiên phong trong phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu.
Trong Kỳ 4, chúng ta đã phân tích vai trò của hợp tác quốc tế và tài chính khí hậu, chiếc “đòn bẩy” giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ hiện đại, nguồn vốn xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu. Tuy nhiên, dù chính sách có rõ ràng và quốc tế có đồng hành, mọi cam kết sẽ chỉ là con chữ nếu không có những người trực tiếp thực hiện. Và những người đó chính là cộng đồng và doanh nghiệp, những chủ thể ở tuyến đầu biến mục tiêu giảm phát thải mê-tan thành hành động cụ thể.
Sau ba kỳ đầu tiên, chúng ta đã lần lượt phân tích bức tranh toàn cầu và cam kết của Việt Nam, các giải pháp trong nông nghiệp - chất thải và mặt trận then chốt năng lượng. Tuy nhiên, để biến những cam kết này thành hiện thực, Việt Nam không thể chỉ dựa vào nguồn lực trong nước. Hợp tác quốc tế và huy động tài chính khí hậu sẽ là chìa khóa mở ra cánh cửa thực thi, giúp Việt Nam vượt qua rào cản công nghệ, tài chính và quản lý.
Trong Bài 2, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã đi sâu vào tiềm năng và giải pháp giảm phát thải mê-tan trong nông nghiệp và quản lý chất thải - 02 lĩnh vực chiếm hơn 70% tổng phát thải quốc gia. Nhưng để hiện thực hóa cam kết giảm ít nhất 30% lượng phát thải vào năm 2030, Việt Nam không thể bỏ qua một “mặt trận” khác: năng lượng, đặc biệt là khai thác than và dầu khí. Đây là khu vực tiềm ẩn nguy cơ phát thải cao, nhưng cũng chính là nơi có thể giảm mạnh nếu tận dụng tốt công nghệ và chính sách.
Trong Kỳ 1 của loạt bài, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã phác họa bức tranh toàn cầu về khí mê-tan - loại khí có sức nóng gấp 28 lần CO₂ trong chu kỳ 100 năm và tới 80 lần trong 20 năm cũng như cam kết mạnh mẽ của Việt Nam khi tham gia Global Methane Pledge, đặt mục tiêu giảm ít nhất 30% phát thải vào năm 2030 so với 2020. Bước sang Kỳ 2, bài viết đi sâu vào hai lĩnh vực phát thải lớn nhất của Việt Nam: nông nghiệp và quản lý chất thải, nơi chiếm hơn 70% tổng lượng mê-tan quốc gia. Đây không chỉ là thách thức, mà còn là cơ hội vàng để Việt Nam hiện thực hóa cam kết toàn cầu, đồng thời đem lại lợi ích thiết thực cho kinh tế và xã hội.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, khí mê-tan, loại khí nhà kính có sức nóng gấp 28 lần CO₂ - đang trở thành tâm điểm trong các nỗ lực toàn cầu. Việt Nam, cùng hơn 150 quốc gia, đã tham gia Cam kết giảm phát thải mê-tan toàn cầu (Global Methane Pledge) với mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% vào năm 2030 so với mức năm 2020. Bên lề Hội thảo “Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về giảm phát thải khí mê-tan” tổ chức ngày 25/9/2025 tại Hà Nội, nhiều chuyên gia và nhà quản lý đã chia sẻ về lộ trình hành động, những thách thức cũng như cơ hội để Việt Nam thực hiện thành công cam kết này.
