Phát triển bền vững: cơ hội từ tư duy và sức mạnh từ nhân dân

Phát triển bền vững là phương thức phát triển theo đó sự thịnh vượng toàn diện của thế hệ này không dựa trên sự hy sinh lợi ích của thế hệ sau, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Để đạt được những mục tiêu cao đẹp đó, chỉ tiêu chi tiết được Liên Hợp Quốc đề ra đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức và từng người dân cùng với cộng đồng quốc tế. Mỗi loại chủ thể đều có giải pháp phù hợp để tạo hợp lực lớn nhất.

Trước yêu cầu cấp bách, sống còn trong xu thế toàn cầu, phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường giảm phát thải carbon, Chính phủ Việt Nam đã lựa chọn chiến lược phát triển bền vững, sáng tạo, bao trùm là mô hình phát triển đất nước. Đây là một đòi hỏi tất yếu khách quan và coi đây là nội dung, yêu cầu xuyên suốt trong quá trình phát triển đất nước.

PGS. TS. Nguyễn Thường Lạng

Theo tôi, để Việt Nam thực hiện được chính sách phát triển bền vững này, từ góc độ Chính phủ, việc nâng cao chất lượng thể chế đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Đây là chỗ dựa vững chắc để huy động nguồn lực hiệu quả và phân bổ nguồn lực công bằng vào các mục tiêu phát triển.

Chất lượng thể chế càng cao thể hiện vai trò Chính phủ được phát huy càng triệt để trong bảo vệ và phát huy các giá trị của phát triển bền vững vào điều kiện quốc gia trong từng giai đoạn phát triển. Nâng cao chất lượng thể chế còn là phương thức tiết kiệm chi phí xã hội để giảm thiểu chi phí điều chỉnh trong tương lai. Nhờ đó, sự thịnh vượng xã hội càng được gia tăng.

Thể chế hoàn thiện còn tạo điều kiện để khẳng định vai trò dẫn dắt, quản lý tất yếu của nhà nước đối với các chủ thể khác.

Đối với cộng đồng doanh nghiệp, tham gia kinh tế tuần hoàn doanh nghiệp sẽ được hưởng lợi từ những biện pháp khuyến khích phát triển kinh tế tuần hoàn như ưu đãi tiền thuê đất, thuế, hỗ trợ xúc tiến thị trường, thông tin, tư vấn, đào tạo và các biện pháp khác nhằm thúc đẩy sự phát triển loại hình kinh tế này để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững từ góc độ doanh nghiệp.

Hơn nữa, tham gia chủ động, tích cực kinh tế tuần hoàn - mô hình kinh tế trung tâm của phát triển bền vững tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận với không gian sáng tạo giá trị mới, phạm vi lớn hơn và lợi ích dài hạn, bền vững hơn mặc dù trong ngắn hạn chi phí biên có thể tăng lên.

Phát triển kinh tế tuần hoàn thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư lớn vào đổi mới sáng tạo, thay đổi cơ bản mô hình kinh doanh, sử dụng các loại chất phát thải để tạo giá trị mới, góp phần thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 đến năm 2050 đúng với cam kết tại COP 26.

Phát triển kinh tế tuần hoàn còn tạo nền tảng để doanh nghiệp phát triển văn hoá doanh nghiệp điều kiện mới, đón đầu cơ hội phát triển mới, tạo việc làm mới có giá trị gia tăng cao và thúc đẩy tái cấu trúc cơ cấu kinh tế tuyến tính, chuyển hoá thành kinh tế tuần hoàn, tạo chuỗi giá trị mới, tạo nhiều sản phẩm và dịch vụ mới, phát triển thương hiệu và gia tăng khả năng cạnh tranh.

Về mặt trách nhiệm của doanh nghiệp khi tham gia nền kinh tế tuần hoàn, doanh nghiệp cần có trách nhiệm phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn phù hợp với từng loại sản phẩm cụ thể và từng loại dịch vụ, hợp tác với Chính phủ để xây dựng các tiêu chuẩn, mô hình, phát triển các thực hiện tốt để phát huy tác động lan toả kinh tế tuần hoàn, giảm thiểu kinh tế tuyến tính, phục vụ phát triển bền vững và hội nhập quốc tế về kinh tế tuần hoàn.

Doanh nghiệp cần tăng chi phí nghiên cứu và phát triển vào kinh tế tuần hoàn để không ngừng tạo ra các mô hình kinh tế tuần hoàn đa dạng, dễ tiếp cận và dễ áp dụng để nhân rộng trong ngành và ngoài ngành, liên ngành.

Kinh tế tuần hoàn là mô hình kinh tế mới và hạt nhân của phát triển bền vững, lấy con người làm trung tâm và sự nghiệp của toàn dân theo phương châm “cơ hội đến từ tư duy, động lực đến từ đổi mới, sức mạnh đến từ toàn dân”.

Do đó, để có tư duy phù hợp và mức độ cao hơn là toàn diện và tiến bộ cần coi trọng công tác thông tin, tuyên truyền để nâng cao nhận thức về phát triển bền vững. Có thể thông qua hội nghị, hội thảo khoa học, tập huấn, diễn đàn, trao đổi, tương tác trong nhân dân và với doanh nghiệp, cơ quan quản lý, tổ chức, cộng đồng quốc tế để những tiêu chuẩn phát triển bền vững thâm nhập sâu thậm chi “ăn sâu bám rễ” vào nhận thức từng chủ thể. Thậm chí trở thành nhận thức chủ đạo và tư tưởng xuyên suốt trong suy nghĩ, hành động và toả ảnh hưởng đến các đối tượng khác.

Cần năng cao chất lượng thể chế phát triển bền vững thông qua thúc đẩy sự đóng góp hoàn thiện của từng người dân, doanh nghiệp, tổ chức. Nhà nước và chính quyền địa phương cần phát triển chiến lược, chương trình, dự án, chính sách, quy định  phù hợp với chức năng, quyền hạn để thu hút doanh nghiệp, tổ chức và người dân tham gia chủ động, tích cực vào các hoạt động nhằm bảo đảm tiêu chuẩn phát triển bền vững.

Nên có cơ chế khuyến khích từng người dân, doanh nghiệp, tổ chức tích cực đầu tư, nghiên cứu đổi mới sáng tạo, phát triển đa dạng sáng kiến, mô hình kinh doanh, khảo sát, tìm hiểu, tổng kết kinh nghiệm, thực tiễn quốc tế tốt để áp dụng vào Việt Nam. Có phương thức hiệu quả tạo điều kiện để từng người dân tự nguyện đóng góp tài năng, sức lực và của cải vào các mục tiêu phát triển bền vững và cũng là chủ thể thụ hưởng những thành quả do phát triển bền vững mang lại.

PGS. TS. Nguyễn Thường Lạng

Giảng viên cao cấp - Viện Thương mại và Kinh tế Quốc tế - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân