Trong bối cảnh thị trường trong nước và quốc tế ngày càng đặt ra yêu cầu cao về chất lượng, truy xuất nguồn gốc và giá trị gia tăng, Phú Thọ đang từng bước tái cấu trúc ngành nông nghiệp theo hướng bền vững. Trọng tâm của quá trình này là phát triển công nghiệp chế biến gắn với vùng nguyên liệu tập trung, hình thành chuỗi giá trị hoàn chỉnh, giúp nông sản địa phương nâng cao sức cạnh tranh và hội nhập sâu vào thị trường quốc tế.
Sau sáp nhập, tỉnh Phú Thọ bước vào một không gian phát triển mới, không chỉ được mở rộng về quy mô địa lý mà còn tái cấu trúc nền kinh tế vùng. Việc kết nối các không gian phát triển của Hòa Bình, Phú Thọ và Vĩnh Phúc trong một chỉnh thể thống nhất đã tạo nên một hệ sinh thái nông nghiệp đa dạng hơn, với sự bổ trợ rõ nét giữa vùng trung du, miền núi và vùng công nghiệp – dịch vụ.
Trong bức tranh chung ấy, từng khu vực đóng vai trò khác nhau trong chuỗi giá trị. Hòa Bình với lợi thế địa hình và khí hậu phù hợp cho cây ăn quả và nông nghiệp sinh thái, là nơi hình thành nhiều sản phẩm đã có thương hiệu như cam Cao Phong, bưởi đỏ Tân Lạc, gà đồi Lạc Sơn hay rau hữu cơ Lương Sơn. Phú Thọ giữ vai trò vùng trung du cung cấp nguyên liệu chủ lực cho chế biến, với các sản phẩm thế mạnh gồm chè, sắn, gạo đặc sản, gỗ rừng trồng, tre, mây… Trong khi đó, Vĩnh Phúc dù là trung tâm công nghiệp chế tạo vẫn duy trì các vùng sản xuất nông nghiệp tại Sông Lô, Lập Thạch, Tam Đảo, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của đô thị và xuất khẩu.
Sự liên kết này đã hình thành một vùng nguyên liệu liên vùng, đủ quy mô và tính ổn định để thu hút đầu tư vào chế biến sâu, đồng thời tạo điều kiện để nông sản địa phương tham gia chuỗi giá trị cao hơn.
Đến năm 2025, diện tích chè toàn tỉnh đạt gần 14.000 ha, đứng thứ 3 cả nước; sản lượng chè tươi khoảng 179.000 tấn/năm, xếp thứ 2 toàn quốc. Bình quân mỗi năm, sản lượng chè chế biến đạt khoảng 45.000 – 50.000 tấn, phản ánh mức độ gắn kết ngày càng chặt chẽ giữa vùng nguyên liệu và công nghiệp chế biến.
Cùng với quy mô, chất lượng chè được nâng lên thông qua đổi mới giống và ứng dụng khoa học – công nghệ. Toàn tỉnh hiện có 22 cây đầu dòng, 33 vườn cây đầu dòng; tỷ lệ chè giống mới đạt 78%. Các vùng sản xuất tập trung được tổ chức tại Đoan Hùng, Hạ Hòa, Thanh Ba, Yên Lập, Thanh Sơn, Tân Sơn với tổng diện tích 5.800 ha. Đáng chú ý, 62 mã số vùng trồng đã được cấp cho 2.031 ha chè, đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc – yếu tố then chốt trong hoạt động xuất khẩu.
Ở khâu sau thu hoạch, hệ thống chế biến chè phát triển khá đồng bộ với 60 doanh nghiệp có công suất trên 1 tấn búp tươi/ngày, hơn 1.000 cơ sở chế biến thủ công, 15 làng nghề và 18 hợp tác xã. Hiện có 29 sản phẩm chè đạt chứng nhận OCOP từ 3 sao trở lên, trong đó chè Đinh cao cấp Hoài Trung đạt chứng nhận OCOP 5 sao. Danh mục sản phẩm ngày càng mở rộng, từ chè xanh truyền thống đến chè đen, chè ô long, chè ướp hương, chè túi lọc, phục vụ nhiều phân khúc thị trường và đã xuất khẩu sang Nhật Bản, Nga, Pakistan, Trung Đông.
Bên cạnh chè, bưởi Đoan Hùng tiếp tục là một trụ cột trong cơ cấu nông sản địa phương. Hiện tổng diện tích bưởi đạt trên 2.706 ha, trong đó 1.350 ha được tổ chức thành 95 vùng sản xuất tập trung. Toàn vùng đã được cấp 49 mã số vùng trồng; nhiều diện tích đạt chứng nhận VietGAP, gắn tem truy xuất nguồn gốc và chỉ dẫn địa lý. Chỉ dẫn địa lý “Đoan Hùng” được cấp văn bằng bảo hộ từ năm 2006, xác lập tư cách tài sản quốc gia được bảo hộ vô thời hạn. Đến nay, bưởi Đoan Hùng đã ba lần được vinh danh “Thương hiệu vàng nông nghiệp Việt Nam”, khẳng định giá trị bền vững của sản phẩm.
Cam Cao Phong là một minh chứng khác cho khả năng hội nhập của nông sản địa phương. Với diện tích khoảng 1.500 ha, tập trung tại xã Cao Phong và vùng phụ cận, cam được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP với các giống chủ lực như cam Canh, cam lòng vàng, cam ruột đỏ, cam Valencia (V2), cam Xã Đoài. Sản phẩm đã có mặt tại các hệ thống phân phối lớn như Big C, Vinmart, Metro và xuất khẩu sang Vương quốc Anh, thị trường đòi hỏi cao về an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc. Việc được bảo hộ chỉ dẫn địa lý “Cao Phong” tiếp tục nâng cao uy tín của sản phẩm trên thị trường quốc tế.
Không dừng lại ở cây trồng, các sản phẩm từ chăn nuôi và rừng cũng từng bước khẳng định vị thế. Nghề nuôi ong lấy mật tại khu vực Tam Đảo tận dụng hiệu quả nguồn hoa rừng tự nhiên để tạo ra mật ong có màu vàng óng, vị ngọt thanh, giá trị dinh dưỡng cao. Sản phẩm được sản xuất theo quy trình sạch, đạt tiêu chuẩn FSSC 22000 và đã xuất khẩu sang Mỹ, Đức, Singapore, Hàn Quốc và Dubai.
Thực tiễn sản xuất cho thấy, nông sản Phú Thọ đang chuyển dịch rõ rệt từ mô hình sản xuất thô sang chế biến sâu, từ giá trị thấp sang giá trị gia tăng cao. Công nghiệp chế biến không chỉ mở rộng thị trường tiêu thụ mà còn tạo động lực mới cho khu vực nông thôn, góp phần định hình hướng đi bền vững cho nông nghiệp địa phương trong giai đoạn phát triển mới.
Tôi gặp gian hàng trà Shan Tuyết cổ thụ của Fìn Hò Trà trong một buổi chiều đông Hà Nội, giữa không gian cổ kính của Hoàng thành Thăng Long. Đó là thời điểm Festival OCOP Việt Nam 2025 đang diễn ra (từ ngày 20 đến 23/12/2025), với chủ đề “Việt Nam - Hội tụ và Lan tỏa”. Giữa hàng trăm gian hàng OCOP đến từ khắp các vùng miền, gian trà Shan Tuyết cổ thụ của Fìn Hò Trà không phô trương sắc màu, không ồn ào lời mời chào. Những bánh trà nén trầm mặc, những ấm trà tỏa hương nhẹ và câu chuyện về rừng chè cổ thụ nơi biên viễn Hoàng Su Phì khiến người đứng lại lâu hơn dự định. Trong dòng chảy sôi động của một festival mang tầm quốc gia, gian hàng nhỏ ấy gợi cảm giác như một khoảng lặng - nơi giá trị của nông sản không nằm ở hình thức, mà ở chiều sâu văn hóa và sinh thái.
Lễ khai mạc Festival OCOP Việt Nam 2025 tại Hà Nội đã diễn ra từ ngày 20 đến ngày 23/12/2025 là sự kiện trọng đại, nơi tôi có cơ hội tìm hiểu về những sản phẩm nông sản xuất sắc và công nghệ cao từ khắp các tỉnh thành. Giữa không gian sôi động của lễ hội, sản phẩm Nano Curcumin Bắc Hà của Công ty Cổ phần Công nghệ Dược liệu Bắc Hà đã nhanh chóng thu hút sự chú ý của tôi. Từ sự kiện khẳng định tầm vóc nông sản Việt, tôi nhận thấy, Nano Curcumin không chỉ đơn thuần là một sản phẩm chăm sóc sức khỏe, mà còn là câu chuyện thành công của việc phát triển nông sản công nghệ cao, góp phần thay đổi cuộc sống của người dân vùng núi Bắc Kạn (Thái Nguyên).
Chiều 22/12, tại Hà Nội, Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Hà Nội tổ chức Diễn đàn “Nâng cao chất lượng và phát triển sản phẩm OCOP”.
Khẳng định “OCOP ra đời không phải để thay đổi nông thôn, mà để nâng tầm những giá trị vốn có”, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho rằng chương trình OCOP cần được nhìn nhận như một tiến trình tổ chức lại các giá trị bản địa, giúp nông thôn Việt Nam phát triển bền vững trên nền tảng đất đai, con người và văn hóa, thay vì chạy theo tư duy hàng hóa hay thành tích ngắn hạn.
Phát biểu tại Lễ khai mạc Festival OCOP Việt Nam 2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng khẳng định: “OCOP không chỉ là sản phẩm mà là kết tinh của đất, của người, của văn hóa Việt Nam qua rất nhiều thế hệ”. Thông điệp này không dừng lại ở ý nghĩa biểu trưng, mà phản ánh một cách tiếp cận mang tính hệ thống trong bối cảnh Chương trình OCOP bước sang giai đoạn phát triển mới.
