Quảng Trị: Hướng tới nghề cá có trách nhiệm và bền vững

Những năm qua, cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của Trung ương và của tỉnh, công tác phòng, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) trên địa bàn Quảng Trị đã đạt nhiều kết quả tích cực. Trong đó, tuyên truyền nâng cao nhận thức cho ngư dân được xác định là giải pháp then chốt để tiến tới gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban Châu Âu (EC), hướng tới nghề cá có trách nhiệm và bền vững.

Xây dựng nghề cá hiện đại, thân thiện môi trường và phát triển bền vững

Theo báo cáo của UBND tỉnh Quảng Trị, thời gian qua, cả hệ thống chính trị đã vào cuộc quyết liệt để triển khai công tác phòng chống khai thác IUU. Sau khi sáp nhập tỉnh, địa phương này có gần 4,7 nghìn tàu cá chiều dài từ 6 m trở lên. Trong đó, 100% tàu cá đã được đăng ký, gần 91% được đăng kiểm, gần 98% được cấp giấy phép khai thác thủy sản; gần 100% đã đánh dấu tàu cá, 100% tàu cá được cập nhật dữ liệu trên hệ thống cơ sở dữ liệu VnFishbase; trên 91% tàu cá được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm. Tính từ tháng 1/2024 đến đầu tháng 10/2025, Quảng Trị xử phạt 179 tàu cá vi phạm khai thác IUU với số tiền trên 5,4 tỷ đồng.

Toàn tỉnh hiện có 4.664 tàu cá từ 6m trở lên, trong đó có 1.349 tàu từ 15m trở lên khai thác xa bờ. Để giúp ngư dân hiểu và thực hiện đúng các quy định pháp luật về thủy sản, Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư đã phối hợp với các đơn vị chuyên môn tổ chức tuyên truyền với 874 ngư dân, ký cam kết 7.302 bản, phát 6.170 tờ rơi tuyên truyền.

Các xã, phường, đặc khu ven biển cũng đẩy mạnh tuyên truyền cho ngư dân trên hệ thống loa truyền thanh cơ sở với thời lượng phát sóng 2 giờ/ngày, tập trung phổ biến các nội dung trọng tâm như: quy định liên quan đến quản lý hoạt động khai thác thủy sản, chống khai thác IUU, các khuyến nghị của EC; quy định xử lý hành vi khai thác IUU, vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài, mất kết nối VMS, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển, quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản theo Nghị định số 38/2024/NĐ-CP, ghi nộp nhật ký khai thác, quy trình cập cảng và kiểm soát sản lượng,...

Nhờ vậy, nhận thức của ngư dân đã có bước chuyển rõ rệt, nhiều chủ tàu chủ động tuân thủ quy định, phối hợp tốt với lực lượng kiểm tra, kiểm soát trên biển. Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư triển khai đồng bộ, công tác quản lý và giám sát tàu cá trên địa bàn đạt nhiều kết quả tích cực, từ đầu năm 2025 đến nay trên địa bàn tỉnh không có tàu cá vi phạm khai thác tại vùng biển nước ngoài. Những kết quả này thể hiện nỗ lực lớn của ngành thủy sản và chính quyền địa phương trong công tác chống khai thác IUU, góp phần khẳng định quyết tâm của tỉnh trong việc thực hiện các khuyến nghị của EC.

Dù có nhiều chuyển biến tích cực, song công tác chống IUU vẫn còn những hạn chế: toàn tỉnh có 4.016 tàu cá có chiều dài dưới 6 mét phân bổ ở các vùng biển bãi ngang nên chưa giám sát được sản lượng khai thác thủy sản đối với khối tàu cá nói trên khi bốc dỡ sản phẩm. Việc ghi nộp nhật ký, báo cáo khai thác thủy sản đối với nhóm tàu cá có chiều dài từ 6m đến dưới 12m ở các vùng biển bãi ngang chưa được thực hiện; thiết bị giám sát hành trình mất kết nối do điều kiện thời tiết hoặc lỗi kỹ thuật; nhận thức của một bộ phận ngư dân còn hạn chế,...

Để khắc phục tồn tại trên, Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư đã chỉ đạo các Trạm Thủy sản và Kiểm ngư phối hợp với các địa phương tăng cường kiểm tra đột xuất, “cầm tay chỉ việc”, hướng dẫn trực tiếp từng chủ tàu; đồng thời phối hợp chính quyền cơ sở tuyên truyền sâu rộng bằng hình thức gần gũi, dễ hiểu, giúp bà con tự giác chấp hành. Trong thời gian tới, Chi cục sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với lực lượng chức năng, chính quyền địa phương nhằm tăng cường tuần tra, giám sát, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền chống khai thác IUU, với tinh thần không chỉ là yêu cầu trước mắt để gỡ “thẻ vàng” mà còn là giải pháp lâu dài nhằm xây dựng nghề cá hiện đại, thân thiện môi trường và phát triển bền vững.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị Hoàng Nam yêu cầu, tăng cường tuyên truyền sâu rộng bằng nhiều hình thức phong phú, giúp ngư dân hiểu rõ trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ trong quá trình khai thác hải sản, đồng thời kiểm soát chặt chẽ các tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, khẩn trương hoàn thiện hồ sơ; thủ tục; cấp giấy tờ cần thiết cho các tàu đủ điều kiện ra khơi, quản lý nghiêm các tàu không còn khả năng hoặc không có nhu cầu hoạt động.

Cuối tháng 10/2025 Quảng Trị xử phạt thêm 24 tàu cá, tổng tiền phạt hơn 232 triệu đồng, 100% trường hợp vượt ranh giới, mất kết nối trên 10 ngày đã được xác minh, xử lý, đóng hồ sơ. Bên cạnh đó, đã hoàn tất xác minh 50 tàu với kết quả có 12 tàu cá vi phạm hành chính, đang hoàn tất thủ tục xử phạt 12/12 tàu, 1 tàu vi phạm hình sự đã khởi tố, 1 tàu neo đậu tại Nghệ An đã chuyển hồ sơ để xử lý theo quy định và 36 tàu không vi phạm, khép hồ sơ. Ngoài ra, 100% tàu cá của tỉnh Quảng Trị đã cập nhật dữ liệu trên hệ thống VnFishbase.  

Ông Hoàng Nam cũng đề nghị các lực lượng liên quan phối hợp chặt chẽ, xử lý nghiêm các vụ việc vi phạm, tăng cường quản lý, giám sát, cập nhật dữ liệu đầy đủ, minh bạch, góp phần hoàn thành các mục tiêu đề ra. Quảng Trị đặt mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý nghề cá, bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, phát triển khai thác bền vững và cùng cả nước phấn đấu tháo gỡ “thẻ vàng” IUU trong thời gian sớm nhất.

Hướng tới một nghề cá xanh, sạch và có trách nhiệm

Với sự vào cuộc quyết liệt của toàn hệ thống chính trị, cùng tinh thần trách nhiệm và đồng lòng của cộng đồng ngư dân, Quảng Trị đang từng bước khẳng định vị thế là địa phương tích cực, chủ động trong công tác chống khai thác IUU. Những nỗ lực đó không chỉ góp phần bảo vệ nguồn lợi thủy sản, mà còn giúp nâng cao uy tín nghề cá Việt Nam trên trường quốc tế - hướng tới một nghề cá xanh, sạch và có trách nhiệm.

Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng tàu cá tỉnh Quảng Trị mất kết nối trên biển và vượt ranh giới vùng được phép khai thác; nhiều tàu cá có chiều dài dưới 6 m phân bổ ở các vùng biển bãi ngang nên chưa giám sát được sản lượng. Người dân chưa chủ động thực hiện khai báo xuất cảng, rời cảng qua hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử (eCDT). Công tác tuần tra, kiểm soát và xử lý vi phạm trên biển của lực lượng kiểm ngư còn gặp nhiều khăn…

Nguyên nhân của tình trạng trên là do một số đơn vị, địa phương triển khai chưa quyết liệt chống khai thác IUU; sự cố lỗi vệ tinh Thuraya T3; thiết bị giám sát hành trình không có cài đặt cảnh báo khi bị hỏng và mất kết nối. Hệ thống cơ sở hạ tầng cảng cá Quảng Trị chưa đáp ứng yêu cầu cho tàu cá cập cảng.

Các cửa sông thường bị bồi lắng nên luồng vào bị cạn, tàu cá có sản phẩm thủy sản khai thác không vào được, phải bán sản phẩm ở ngoài cửa sông, trên biển gây khó khăn cho việc giám sát sản lượng. Tàu kiểm ngư công suất nhỏ (385 CV), đã qua sử dụng hơn 25 năm không còn đáp ứng công tác tuần tra trên biển để xử lý các tàu cá vi phạm khai thác IUU.

Thời gian qua, các đồn biên phòng trên vùng biển, đảo phía Nam tỉnh Quảng Trị đã tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức, hướng dẫn ngư dân chấp hành các quy định khi hoạt động đánh bắt trên biển; góp phần khai thác nguồn lợi thủy sản bền vững và bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Tại khu bến cảng tàu thuyền phía Nam cảng Cửa Việt, hàng chục tàu cá công suất lớn ngoại tỉnh đang neo đậu nghỉ chuyến. Nhiều ngư dân tại đây đã được lực lượng bộ đội biên phòng Đồn Biên phòng Triệu Vân đến thăm hỏi, động viên, trao tặng cờ Tổ quốc và tuyên truyền về chống khai thác IUU. Từ đầu năm 2024 đến nay, Đồn Biên phòng Triệu Vân đã phát hiện và tiếp nhận, bàn giao các đơn vị chức năng xử lý 13 vụ với 13 tàu cá/13 trường hợp vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản; xử phạt vi phạm hành chính thu nộp ngân sách nhà nước hơn 180 triệu đồng. Đồng thời đã tổ chức 8 đợt tuyên truyền với 256 lượt người tham gia; cấp phát 1.500 tờ rơi, hướng dẫn 45 ngư dân viết bản cam kết về chống khai thác IUU. Trong đó có những cuộc tuyên truyền đặc biệt với ngư dân về việc không được đánh bắt hải sản sai vùng, sai tuyến, xâm phạm vùng biển nước ngoài. 

Có thể thấy, nhờ công tác tuyên truyền chống khai thác IUU được triển khai thường xuyên, đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong cộng đồng ngư dân về ý thức tôn trọng, chấp hành quy định pháp luật của Việt Nam và quốc tế về khai thác thủy sản trên biển. Qua đó, góp phần làm hạn chế thấp nhất các vi phạm, sớm gỡ bỏ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu về khai thác thủy sản đối với Việt Nam; không để ảnh hưởng uy tín của ngành thủy sản nước ta cũng như các hoạt động hợp tác song phương giữa Việt Nam với các nước trong khu vực; không để tác động tiêu cực đến đời sống, sinh kế của cộng đồng ngư dân ven biển.