Hà Tĩnh thuộc vùng Bắc Trung Bộ, có diện tích tự nhiên 6.019 km2, có đường bờ biển dài hơn 137 km với diện tích thềm lục địa khoảng 18.400 km2; có 4 cửa sông (Cửa Hội, Cửa Sót, Cửa Nhượng và Cửa Khẩu). Hà Tĩnh đã và đang phải đối mặt với nhiều thách thức do diễn biến phức tạp của thiên tai thời tiết, không tuân theo qui luật trước đây, rất khó dự đoán.
Ảnh minh họa
Một số tác động của biến đổi khí hậu tới Hà Tĩnh
Hà Tĩnh liên tục đối mặt với những diễn biến bất thường của thời tiết và liên tục lập kỷ lục mới với nhiều loại hình thiên tai như bão, lũ, lũ quét, dông sét, lở đất, hạn hán xuất hiện với tần suất và cường độ ngày một lớn.
Theo tính toán của các chuyên gia, trong thời gian tới, mực nước biển dâng cao, mưa bão lớn với triều cường mạnh có thể sẽ gây ngập nhiều diện tích đất toàn tỉnh. Điều này sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các tuyến đường giao thông nông thôn và các công trình giao thông, đê ngăn mặn được xây dựng trước đây sẽ không còn phù hợp nữa, vì vậy, nguy cơ tổn thất là rất lớn.
Trong 2 thập kỷ qua, tình hình diễn biến thời tiết khá phức tạp với xu hướng nóng dần lên, xuất hiện nhiều đợt nắng nóng kéo dài, mưa lớn và bất thường, gây ra lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn ở nhiều nơi. Tình trạng nắng nóng đang có chiều hướng gia tăng. Nắng nóng gay gắt kéo dài, nhiệt độ tối cao tuyệt đối phổ biến từ 36 - 40 độ C, có thời điểm vượt ngưỡng 40 độ C. Trong khi đó, lượng mưa lại có xu hướng giảm rõ rệt, mưa có sự biến động lớn cả không gian và thời gian xuất hiện cũng như cường độ, hiện tượng mưa dầm trong vài thập kỷ gần đây ít khi xuất hiện hơn, mùa mưa thường xuất hiện muộn và kết thúc sớm.
Lượng mưa ở Hà Tĩnh có xu hướng giảm rõ rệt trong những thập kỷ gần đây. Lũ tiểu mạn trong vài thập kỷ qua ít xẩy ra và ở mức nhỏ hơn trước. Mưa có sự biến động lớn cả không gian và thời gian xuất hiện cũng như cường độ. Thời gian mưa không nhiều nhưng cường độ mưa lớn gây lũ, lũ quét với mực nước lên cao và cường suất lũ lớn. Hiện tượng mưa dầm trong vài thập kỷ gần đây ít khi xuất hiện như trước đây. Mùa mưa trong thập kỷ gần đây thường xuất hiện muộn và kết thúc sớm hơn trước. Lượng mưa vụ Đông Xuân giảm rõ rệt trong thập kỷ qua. Trong thập kỷ qua theo trục Đông Tây có lượng mưa lớn hơn phía Bắc và phía Nam tỉnh. Thông thường mùa mưa bão ở Hà Tĩnh từ tháng 9 đến tháng 11, và các cơn bão đổ bộ vào Hà Tĩnh thường là các cơn bão số 7, 8, 9. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, xu hướng bão có sự thay đổi. Cụ thể, khoảng thời gian có khả năng xảy ra bão trong năm được mở rộng hơn, có thể từ tháng 8 đến tháng 12.
Lũ lụt là hiện tượng xảy ra hàng năm ở Hà Tĩnh. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, bão lũ diễn ra với cường suất ngày càng cao, đỉnh lũ cao hơn, dòng chảy mạnh hơn. Số lượng cơn lũ/1 tháng nhiều hơn trước. Tốc độ lũ nhanh hơn, trước đây khi có mưa lớn, phải 2 ngày 2 đêm, hoặc 3 ngày mới xảy ra lũ, nhưng thời gian gần đây, chỉ cần mưa lớn 1 ngày 1 đêm là đã có lũ. Thời gian ngập lụt lưu vực sông Ngàn Sâu với độ sâu 0,5 m trở lên kéo dài hơn so với các thập niên trước. Thời gian xuất hiện lũ cũng thay đổi, trước đây thường chỉ có lũ trong tháng 9-10, hiện nay lũ có thể xuất hiện từ tháng 4 đến tháng 12. Mặc dù mưa nhiều, nhưng Hà Tĩnh lại cũng bị hạn lớn, do mưa thường chỉ tập trung nhiều vào các tháng 8-10 và do địa hình rất dốc nên ngay sau các trận mưa lại có thể chịu hạn hán.
Hiện, nước biển đã lấn sâu vào nước sông hơn 10 km nữa so với trước đây, hiện tượng nước biển dâng, dựa trên quan sát về hiện tượng triều cường hiện nay cao hơn từ 10-20 cm so với hơn 10 năm trước đây, và thực tế hiện nay chỉ cần khi xảy ra bão cấp 7-8 là nước đã dâng bằng mức bão cấp 10 (của năm 1990).
Biến đổi khí hậu đã tác động lớn tới nhiều lĩnh vực, lương thực, thực phẩm, nước, đa dạng sinh học, sức khỏe và môi trường,…Sự gia tăng của thiên tai và các hiện tượng thời tiết cực đoan khác như bão, lũ lụt, hạn hán, rét đậm, rét hại trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua đã, đang và sẽ ảnh hưởng trực tiếp, mạnh mẽ tới sản xuất nông nghiệp; nhiều địa phương, mùa màng đã bị mất trắng do thiên tai (lũ lụt, hạn hán).
Tác động của BĐKH đối với tài nguyên nước, như chế độ mưa thay đổi có thể gây lũ lụt nghiêm trọng vào mùa mưa và hạn hán vào mùa khô, gây khó khăn cho việc cấp nước và tăng mâu thuẫn trong sử dụng nước. Bên cạnh đó, tình trạng nhiễm mặn nguồn nước cũng sẽ gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng nguồn nước đặc biệt là các vùng cửa sông, ven biển. Tăng cường độ thiên tai như bão và lũ lụt, sẽ đe doạ tính mạng người dân và có thể dẫn đến nhiều tử vong hơn, nguy cơ bùng phát dịch bệnh là không thể tránh khỏi, nhất là các sự bùng phát dịch bệnh liên quan đến nước sạch và vệ sinh môi trường như: Tiêu chảy, sốt xuất huyết, đau mắt…; ngập lụt trong thời gian dài, các loại phân bón, thuốc trừ sâu, chất thải từ các nhà vệ sinh, chuồng trại chăn nuôi, các chất thải khác,… bị rửa trôi, xuống hồ ao, sông suối trôi nổi khắp nơi gây ô nhiễm môi trường. Các công trình cấp nước sạch tập trung bị hư hỏng hoặc do nguồn nước cấp bị ô nhiễm gây khó khăn cho việc xử lý nước, cung cấp nước sạch cho nhân dân.
Biến đổi khí hậu đã gây ra nhiều bệnh tật do hậu quả của thiên tai (nắng nóng, rét hại, hạn hán, lũ lụt…) dịch bệnh gia tăng (nhất là các bệnh truyền nhiễm như sốt rét, sốt xuất huyết, dịch tả, dịch cúm gia cầm…). Đây là những bệnh ảnh hưởng đến các vùng đông dân cư trên địa bàn tỉnh. Như một quy luật, sau thiên tai môi trường bị xáo trộn lớn, nguồn nước bị ô nhiễm nặng từ các nguồn gây ô nhiễm bị ngập là nguyên nhân bùng phát các dịch bệnh đường ruột và các bệnh lây lan theo nguồn nước khác, bao gồm cả các bệnh của động vật, bệnh có ổ dịch tự nhiên, bệnh từ nơi khác đến.
Mực nước biển dâng cao, mưa bão lớn hơn cùng với triều cường có thể sẽ gây ngập khoảng 114 km2 diện tích đất toàn tỉnh. Với diện tích này, Hà Tĩnh sẽ là tỉnh có diện tích bị ngập do nước biển dâng xếp thứ 4 trong cả nước sau khu vực ĐBSCL, đồng bằng Sông Hồng và Thừa Thiên - Huế. Điều này sẽ gây ngập lụt các tuyến đường giao thông, nhất là ở vùng nông thôn đặc biệt là các địa phương ven biển, phá huỷ cầu cống và hệ thống ống dẫn. Tại nhiều nơi, các công trình cơ sở hạ tầng như giao thông, đê ngăn mặn,… được xây dựng căn cứ vào các dữ liệu thời tiết lịch sử sẽ không còn phù hợp trong điều kiện khí hậu biến đổi, vì vậy nguy cơ tổn thất là rất lớn.
Một số giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu
Tăng cường công tác tuyên truyền và nâng cao nhận thức của cán bộ và của người dân về các phương thức và phương án giảm nhẹ thiên tai, tăng cường năng lực quản lý tổng hợp vùng bờ một cách có hiệu quả. Làm cho cộng đồng dân cư nhận thức đầy đủ về tính tất yếu phải ứng phó với BĐKH và tác động của nó đến tự nhiên, QP-AN, KT-XH; phối hợp giữa các cơ quan chức năng và các hội đoàn thể tổ chức các lớp nâng cao năng lực phòng chống bão cho ngư dân, nhân dân vùng ven biển.
Xây dựng và ban hành cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích phát triển các mô hình sản xuất sạch, các công nghệ thân thiện với môi trường từ sản xuất công nghiệp, nông nghiệp đến sinh hoạt nhằm giảm phát thải khí thải gây hiệu ứng nhà kính, ô nhiễm môi trường và tiết kiệm tài nguyên. Nâng cao hiệu quả quản lý và giải quyết các vấn đề tác động môi trường đến phát triển KT-XH, BVMT sinh thái và sức khỏe của nhân dân. Quan tâm đào tạo nguồn nhân lực, để đào tạo cán bộ kỹ thuật có khả năng phân tích dự báo, đề ra các giải pháp đối phó với BĐKH và nước biển dâng phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương.
Tập trung rà soát lại các quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH và quy hoạch ngành tại khu vực ven biển với các phương án phải đối mặt với lũ, lụt và nước biển dâng. Đẩy mạnh việc thực hiện chương trình bảo vệ và trồng rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ ven biển; đầu tư cải tạo vùng cát ven biển, chống hoang mạc hoá.
Quy hoạch, xây dựng các dự án ở những vùng ven biển, cửa sông đều phải tính tới yếu tố BĐKH và nước biển dâng; đầu tư củng cố, bảo vệ và nâng cấp hệ thống đê biển, đê sông theo kịch bản BĐKH để đủ sức chống chọi với hiện tượng nước dâng và nước dâng do bão. Xây dựng một số các công trình như Nhà trú ẩn đa năng kiên cố phục vụ cho việc di dân tránh bão lụt tại các cộng đồng dân cư trong khu vực và cho tàu thuyền trong mùa mưa bão.
Ngay đầu nhiệm kỳ 2020 - 2025, BTV Tỉnh ủy Hà Tĩnh đã ban hành Nghị quyết số 01-NQ/TU về tập trung lãnh đạo, chỉ đạo khắc phục hậu quả thiên tai năm 2020. Bên cạnh tập trung cao cho các nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm khắc phục thiệt hại, hồi phục sản xuất, ổn định đời sống nhân dân, Nghị quyết đề ra những kế hoạch PCTT theo các cấp độ rủi ro.
Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền, nâng cao trách nhiệm người đứng đầu, đẩy mạnh công tác quán triệt, phổ biến kiến thức về công tác PCTT cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, vừa cấp bách, vừa lâu dài của các cấp, các ngành và mỗi người dân. Thực hiện phương châm “4 tại chỗ” kịp thời, linh hoạt; chủ động quyết định những vấn đề lớn, hệ trọng, bất ngờ khi thiên tai xảy ra.
NGUYỄN TRỊ
Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Tĩnh
Trích: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 13 (Kỳ 1 tháng 7)
Hai cơn bão số 10 và 11 đi qua, để lại những vết thương nặng nề cho miền núi phía Bắc và miền Trung. Nhưng trên mảnh đất ngập bùn, người dân vẫn kiên cường dựng lại mái nhà, khơi lại nguồn sống. Từ sự chỉ đạo sát sao của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đến sức mạnh đoàn kết của nhân dân, cả nước lại một lần nữa chứng minh: thiên tai có thể quật ngã đất, nhưng không thể quật ngã lòng người Việt Nam.
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) vừa ra mắt bộ tài liệu 'Các biện pháp kỹ thuật để thích ứng, giảm thiểu thiệt hại do các loại hình thiên tai đối với sản xuất nông nghiệp'.
Gen Xanh không chỉ là cuộc thi đơn thuần mà còn là có ý nghĩa quan trọng nhằm xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam tiên phong trong phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu.
Trong Kỳ 4, chúng ta đã phân tích vai trò của hợp tác quốc tế và tài chính khí hậu, chiếc “đòn bẩy” giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ hiện đại, nguồn vốn xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu. Tuy nhiên, dù chính sách có rõ ràng và quốc tế có đồng hành, mọi cam kết sẽ chỉ là con chữ nếu không có những người trực tiếp thực hiện. Và những người đó chính là cộng đồng và doanh nghiệp, những chủ thể ở tuyến đầu biến mục tiêu giảm phát thải mê-tan thành hành động cụ thể.
Sau ba kỳ đầu tiên, chúng ta đã lần lượt phân tích bức tranh toàn cầu và cam kết của Việt Nam, các giải pháp trong nông nghiệp - chất thải và mặt trận then chốt năng lượng. Tuy nhiên, để biến những cam kết này thành hiện thực, Việt Nam không thể chỉ dựa vào nguồn lực trong nước. Hợp tác quốc tế và huy động tài chính khí hậu sẽ là chìa khóa mở ra cánh cửa thực thi, giúp Việt Nam vượt qua rào cản công nghệ, tài chính và quản lý.
Trong Bài 2, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã đi sâu vào tiềm năng và giải pháp giảm phát thải mê-tan trong nông nghiệp và quản lý chất thải - 02 lĩnh vực chiếm hơn 70% tổng phát thải quốc gia. Nhưng để hiện thực hóa cam kết giảm ít nhất 30% lượng phát thải vào năm 2030, Việt Nam không thể bỏ qua một “mặt trận” khác: năng lượng, đặc biệt là khai thác than và dầu khí. Đây là khu vực tiềm ẩn nguy cơ phát thải cao, nhưng cũng chính là nơi có thể giảm mạnh nếu tận dụng tốt công nghệ và chính sách.
