Tết trong ký ức 

Hàng nghìn năm qua, Tết Nguyên đán cổ truyền vẫn luôn được gìn giữ, bảo tồn và mang trong nó nét đẹp văn hóa nguồn cội của người Việt. Nhắc tới ngày Tết, là người ta nói tới Tết cổ truyền chứ không phải là ngày đầu của năm dương lịch. 

Thời bao cấp, người Hà Nội tất tả ngược xuôi, chắt chiu từng đồng để dành đến tháng một, Chạp sắm Tết. Đàn ông lo mua sắm đồ, sửa sang nhà cửa, mua tranh, treo ảnh, câu đối...; phụ nữ mua đồ biếu ông, bà, cha mẹ, may quần áo mới cho lũ trẻ, rồi đến những đồ làm cỗ Tết như: Miến, măng, gạo nếp, lá dong để gói bánh chưng,... 

Tết cổ truyền cũng là dịp con cháu dòng họ tề tựu đông đủ đi chạp mộ. Tùy phong tục từng nơi, nhưng đa số đều đi trước Tết để mời ông bà tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu. Đây cũng là dịp để các bậc cao niên, trưởng tộc giáo huấn thế hệ sau về truyền thống của dòng họ, đồng thời nhắc nhở, động viên tinh thần đoàn kết giữa các thành viên và bàn những việc chung của dòng họ. 

Một sinh hoạt nữa trong cộng đồng cư dân làng xóm trong dịp Tết ấy là đụng lợn. Thời bao cấp vào cuối tháng Chạp, ở nông thôn, các đội sản xuất bao giờ cũng dự trữ vài con lợn để mổ thịt, chia cho các hộ xã viên tính theo nhân khẩu. Sân kho của hợp tác xã ngày ấy vui như hội. Tấm cót dùng quây thóc thường ngày được trải ra, từng phần thịt chia theo hộ gia đình đủ đầy tất cả các bộ phận của con lợn: từ thịt mông, vai, thăn, ba chỉ đến bộ lòng lợn. Không chỉ lấy thịt, ai đến cũng mang một âu men sứ để xin thêm chút nước luộc lòng, cải thiện bữa trưa. Vui, ấm áp và đậm đặc nét quê, tình người. 

Nhắc lại những phong tục xưa cũng là để thấy rằng Tết cổ truyền không chỉ là nét văn hóa có ý nghĩa đặc biệt mà còn rất thiêng liêng với người dân Việt. Bởi nó không chỉ đơn thuần là ngày nghỉ lễ mà gắn liền với văn hóa, tín ngưỡng thờ tổ tiên, hội làng…

Những năm đổi mới, cuộc sống được cải thiện, người dân cũng bớt nhọc nhằn mỗi khi Tết đến, xuân về. Chợ hoa Tết đã nhiều hơn, đông hơn, đường phố cũng được trang hoàng lộng lẫy hơn, các tụ điểm vui chơi công cộng cũng rộn ràng các chương trình vui xuân mới. Xu hướng chơi Tết ngày càng phát triển. Người ta ít còn thăm hỏi nhau ngày Tết, thay vào đó là những chuyến du xuân. Nhiều gia đình ở thành phố đóng cửa về quê ăn Tết, hoặc đi du lịch,… Nói vậy, nhưng, đó cũng chỉ là với bạn bè, đồng nghiệp, còn với gia đình thì mọi người vẫn dành thời gian để đi chúc Tết nội, ngoại, ba bề, bốn bên…Hay như ban thờ vẫn bày mâm ngũ quả, rồi bánh chưng xanh, hộp mứt Tết, hoa đào…

Xuân đã về. Trên nhiều ngõ phố của Thủ đô, lộc xuân biếc trên những thân gỗ xù xì. Tự như những bà mẹ tảo tần hôm sớm với đôi bàn tay chai sạn, với nếp nhăn in hằn trên má để cho những đứa con mập mạp tinh khôi. Xuân đã về. Dẫu cuộc sống còn nhiều gian khó, nhưng hi vọng vẫn ngời trong mắt xuân. Cũng như người Hà Nội, dẫu có những biến động, song văn hóa, truyền thống văn hiến thì chẳng thể nào mai một. Vì Hà Nội muôn đời là đất đế vương - nơi hội tụ, kết tinh để lan tỏa, trường tồn mặc cho đổi thay vần vũ.

BẢO CHÂU
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 1+2 năm 2024