Trong bối cảnh tài nguyên nước đang trở thành một vấn đề thách thức to lớn do biến đổi khí hậu và sự gia tăng nhu cầu sử dụng, Thanh Hóa đã và đang triển khai nhiều giải pháp quản lý hiệu quả. Nhân dịp trao đổi với ông Lê Hùng Cường, Trưởng phòng Tài nguyên nước, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Thanh Hóa, Tạp chí Tài nguyên và Môi trường đã ghi nhận những chia sẻ đáng chú ý về công tác quản lý tài nguyên nước tại địa phương.
.jpg)
Lấy mẫu nước để kiểm tra độ mặn tại Trạm đo triều - mặn Vạn Ninh, thuộc xã Hoằng Đạt (Hoằng Hóa)
Phóng viên (PV): Thanh Hóa được biết đến là một tỉnh giàu tiềm năng tài nguyên nước với hệ thống sông ngòi phong phú và nguồn nước ngầm đa dạng. Xin ông chia sẻ những kết quả nổi bật mà tỉnh đã đạt được trong công tác quản lý tài nguyên nước những năm qua?
Ông Lê Hùng Cường: Thanh Hóa sở hữu nguồn tài nguyên nước dồi dào với hệ thống sông ngòi chằng chịt và trữ lượng nước ngầm lớn. Để phát huy hiệu quả nguồn tài nguyên quý giá này, Sở TN&MT đã phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành liên quan, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp quản lý. Chúng tôi tập trung thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về tài nguyên nước đối với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn. Năm 2023, chúng tôi đã tiến hành thanh tra, kiểm tra tại 10 đơn vị. Trong 9 tháng đầu năm 2024, con số này đã tăng lên 44 đơn vị. Kết quả cho thấy, hầu hết các đơn vị đã chấp hành tốt quy định pháp luật và có ý thức khai thác, sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại như báo cáo định kỳ chưa bảo đảm, xả nước thải chưa đúng quy định... Chúng tôi đã nhắc nhở và gia hạn thời gian khắc phục, kịp thời xử lý nghiêm minh.
Công tác cắm mốc hành lang bảo vệ nguồn nước đã được triển khai mạnh mẽ từ năm 2019, với tỷ lệ hoàn thành đạt 98% trong tổng số hơn 1.600 mốc thuộc các đoạn sông, suối trong tỉnh. Việc này không chỉ ngăn chặn tình trạng lấn chiếm đất đai mà còn góp phần phòng ngừa ô nhiễm nguồn nước. Đến nay, sau 4 đợt triển khai, công tác này đã đạt được kết quả quan trọng trong việc bảo vệ nguồn nước. Cắm mốc hành lang giúp ngừng xây dựng các công trình trái phép trong khu vực này, bảo vệ sự ổn định của bờ, bảo vệ hệ sinh thái thủy sinh và phòng chống ô nhiễm nguồn nước. Đồng thời, các mốc này cũng tạo không gian cho các hoạt động văn hóa, thể thao, giải trí, phục vụ công tác quản lý Nhà nước và phát triển các giá trị văn hóa, lịch sử, du lịch trong tỉnh.
PV: Việc xâm nhập mặn đang gây ảnh hưởng như thế nào đến Thanh Hóa và đơn vị chức năng đã có những biện pháp gì để kiểm soát?
Ông Lê Hùng Cường: Việc xâm nhập mặn đang có ảnh hưởng nhất định đến các hệ thống sông của tỉnh. Để nắm bắt tình hình, công tác điều tra triều mặn được thực hiện thường xuyên, nhằm cung cấp dữ liệu chính xác phục vụ công tác nghiên cứu và phòng chống xâm nhập mặn. Tính đến hết tháng 3/2024, chúng tôi đã hoàn thành đợt 1 đo đạc tại 16 trạm trên các hệ thống sông Mã, sông Lạch Bạng và sông Yên. Kết quả ban đầu cho thấy độ mặn trong khu vực này cao hơn mức trung bình của nhiều năm trước và so với cùng kỳ năm 2023. Cụ thể, tại phường Quảng Châu (TP Sầm Sơn), độ mặn đỉnh triều dao động từ 16,70 - 22,10 ‰.
Ngoài ra, hằng năm, Phòng Tài nguyên nước luôn tham mưu triển khai các nhiệm vụ điều tra triều mặn trên hệ thống các sông Mã, sông Yên và sông Lạch Bạng để bổ sung chuỗi số liệu, phục vụ nghiên cứu và giúp người dân quản lý nguồn nước. Đặc biệt, trong năm 2024, theo kế hoạch, Đoàn Mỏ - Địa chất thuộc Sở TNN&MT đã hoàn thành đợt 1 đo đạc triều mặn tại 16 trạm. Qua số liệu thu thập, mức độ xâm nhập mặn trên các sông dao động ở mức cao hơn mức trung bình nhiều năm và so với cùng kỳ năm 2023. Ví dụ, trên dòng chính sông Mã tại phường Quảng Châu, độ mặn đỉnh triều dao động từ 16,70 - 22,10 ‰, còn độ mặn chân triều dao động từ 1,98 - 4,86 ‰. Tại phường Thiệu Khánh (TP Thanh Hóa), độ mặn đỉnh triều dao động từ 0,24 - 0,66 ‰, còn độ mặn chân triều dao động từ 0,00 - 0,11 ‰.
Hiện tại, chúng tôi đang tiếp tục thực hiện đợt 2 quan trắc vào năm 2024 trên hệ thống sông Mã (kênh De, sông Lạch Trường) để có thêm cơ sở dữ liệu, từ đó đưa ra các khuyến cáo về việc quản lý, sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên nước cho người dân và chính quyền địa phương.
PV: Nguồn tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh hiện đang được khai thác và sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau. Theo ông, việc quản lý và khai thác nguồn nước này hiện nay đang được thực hiện như thế nào, và có những khó khăn, thách thức nào trong việc đảm bảo chất lượng và trữ lượng nước?
Ông Lê Hùng Cường: Hiện nay, nguồn tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh đang được khai thác và sử dụng cho nhiều mục đích thiết yếu, như nuôi trồng thủy sản, tưới tiêu trong nông nghiệp, chăn nuôi, cấp nước cho sinh hoạt và công nghiệp, cũng như phục vụ giao thông vận tải thủy. Việc này đóng góp quan trọng vào mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Tuy nhiên, có những thời điểm và khu vực việc khai thác, quản lý nguồn nước chưa được thực hiện hiệu quả, điều này đã ảnh hưởng đến chất lượng và trữ lượng nước. Để cải thiện tình hình, phòng Tài nguyên nước đã thực hiện nhiều biện pháp giám sát, kiểm tra việc khai thác nguồn nước. Cùng với việc tuyên truyền và thực hiện chỉ đạo của tỉnh, phòng cũng tăng cường thanh tra, kiểm tra các tổ chức, cá nhân về việc chấp hành các quy định của Luật Tài nguyên nước. Đặc biệt, chúng tôi thực hiện nghiêm công tác cấp phép khai thác, sử dụng tài nguyên nước cho các tổ chức, cá nhân. Tính đến giữa tháng 9 năm 2024, chúng tôi đã thẩm định và trình UBND tỉnh cấp 46 giấy phép khai thác nước, 10 giấy phép thăm dò nước dưới đất và 8 quyết định thu hồi giấy phép, tăng so với cùng kỳ năm 2023.
Trong bối cảnh Luật Tài nguyên nước 2023 được thông qua, đã điều chỉnh nhiều quy định quan trọng, Thanh Hóa đã tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Tính đến nay, có hơn 20 đơn vị đã bị xử phạt với mức phạt trung bình từ 50 triệu đồng/trường hợp, cùng cam kết khắc phục trong khung thời gian quy định.
PV: Bên cạnh những giải pháp quản lý tài nguyên nước đã thực hiện, ông có thể chia sẻ thêm về định hướng và kế hoạch sắp tới để bảo vệ và khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên quý giá này?
Ông Lê Hùng Cường: Chúng tôi đang tập trung hoàn thiện các quy hoạch liên quan đến tài nguyên nước, đồng thời tăng cường quan trắc và dự báo để kịp thời đưa ra khuyến cáo, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang ngày càng ảnh hưởng sâu rộng.
Đặc biệt là sau khi cơn bão số 3 đi qua và chịu ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 4, mưa lớn xảy ra trên diện rộng, làm tăng lưu lượng nước trên các sông, hồ chứa và đập thủy điện. Trước tình hình này, công tác vận hành các hồ chứa và phòng chống sạt lở bờ sông đã được ngành chức năng và tỉnh chỉ đạo chặt chẽ, tuân thủ đúng quy trình và yêu cầu từ Trung ương và tỉnh, nhằm giảm thiểu thiệt hại do mưa lũ gây ra.
Với đặc thù là địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề từ các hiện tượng thời tiết cực đoan, công tác phòng chống tác hại do nước gây ra đã được triển khai tích cực. Dựa trên các quy định của Luật Tài nguyên nước hiện hành, ngành chức năng đã chủ động tham mưu cho tỉnh thực hiện hiệu quả các biện pháp phòng ngừa và khắc phục hậu quả do các hiện tượng như hạn hán, lũ lụt, ngập úng, xâm nhập mặn, sụt lún đất, và sạt lở bờ sông gây ra.
Ngoài ra, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ tài nguyên nước cũng là một trọng tâm, thông qua các chiến dịch tuyên truyền và chương trình giáo dục ở cơ sở. Chúng tôi hy vọng với sự chung tay của tất cả các bên, Thanh Hóa sẽ tiếp tục là địa phương điển hình về quản lý và phát triển bền vững tài nguyên nước.
PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!
Phong Sắc
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiếu nước và ô nhiễm gia tăng, việc quản lý tài nguyên nước đòi hỏi không chỉ là con người và chính sách, mà cần thêm một yếu tố quyết định: dữ liệu và công nghệ. Với quyết tâm chuyển đổi số toàn diện, Cục Quản lý tài nguyên nước đang xây dựng nền móng cho một nền quản trị thông minh, nơi mỗi quyết định về tài nguyên nước được hậu thuẫn bởi dữ liệu thời gian thực, hệ thống phân tích dự báo và nền tảng ra quyết định dựa trên công nghệ số.
Xây dựng thể chế hiện đại, cắt giảm thủ tục hành chính, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương là những nền tảng quan trọng để ngành tài nguyên nước bước vào giai đoạn quản trị mới, hiệu lực, hiệu quả và lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm.
Trong bối cảnh thời tiết cực đoan, khô hạn kéo dài, thách thức từ biến đổi khí hậu và nhu cầu sử dụng nước ngày một gia tăng, việc chủ động điều hòa, phân bổ nguồn nước không còn là giải pháp tình thế, mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết cho an ninh nguồn nước quốc gia. Sáu tháng đầu năm 2025, Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã triển khai hàng loạt giải pháp điều tiết linh hoạt, dựa trên dữ liệu thời gian thực, mang lại hiệu quả rõ rệt trong cấp nước hạ du, kiểm soát dòng chảy và quản lý tài nguyên bền vững.
Tài nguyên nước, một trong những yếu tố sống còn của sự sống trên Trái đất đang đứng trước những thách thức to lớn. Suy giảm chất lượng nước, cạn kiệt nguồn nước ngọt, khai thác quá mức, ô nhiễm do công nghiệp và sinh hoạt,… là những mối nguy hại ngày càng nghiêm trọng, không chỉ ở quy mô địa phương mà đã mang tính toàn cầu.
Hiện nay, hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải và sông Nhuệ mỗi ngày có hàng triệu m3 nước thải từ sinh hoạt, làng nghề, cơ sở sản xuất xả vào gây ô nhiễm nguồn nước.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, sử dụng hợp lý tài nguyên nước là yếu tố then chốt trong việc nâng cao hiệu quả nuôi trồng thủy sản.
