Các nhà khoa học thế giới khẳng định: Cách duy nhất để hạn chế tác hại của biến đổi khí hậu là thế giới phải “đồng lòng” tiến hành các biện pháp cắt giảm khí thải nhà kính, “bằng mọi giá và ngay lập tức”.
Khi mưa bão, lũ lụt, nắng nóng, hạn hán và hỏa hoạn xảy ra thường xuyên, đột ngột và gây tổn thất nhiều hơn, thế giới bắt đầu nhìn nhận biến đổi khí hậu đang hiện hữu một cách đầy đe dọa.
Thời tiết ngày càng khắc nghiệt
Tại Âu - Mỹ, người dân đã phải hứng chịu những thảm họa về thời tiết, nắng nóng khắc nghiệt hành hoành, giờ đây họ phải thích ứng với bình thường mới.
Biến đổi khí hậu đang bất thường và hành hoành trên khắp thế giới
Tại châu Âu, nhiều quốc gia đang đối mặt nắng nóng kỷ lục. Chính phủ Ý đã ban hành báo động đỏ (cảnh báo nguy cơ tử vong) đối với 16 thành phố, bao gồm thủ đô Rome, những nơi ghi nhận nhiệt độ đều vượt quá 41oC nhiều ngày liền. Hy Lạp, Tây Ban Nha và nhiều quốc gia khác cũng đang chịu đựng nhiệt độ rất cao, kể cả khi đêm xuống. Bên cạnh đó, nắng nóng và nhiệt độ cao đã kích hoạt một loại thảm họa thiên nhiên khác, đó là: cháy rừng.
Tại Mỹ, biến đổi khí hậu (BÐKH) không chỉ làm cho thiên tai trở nên tồi tệ hơn mà còn khiến chúng xảy ra cả ở những nơi hiếm thấy như lũ lụt kinh hoàng ở Thung lũng Hudson (bang New York); “hiệu ứng” vòm nhiệt bao trùm Phoenix (bang Arizona) - nơi trải qua cái nóng trên 42oC hơn 20 ngày liên tiếp; một trận đại hồng thủy bất ngờ gây ngập lụt ở bang Vermont; một cơn lốc xoáy hiếm gặp ở Delaware và nhiệt độ đại dương tăng lên tới 32,2oC ngoài khơi bờ biển Miami (bang Florida).
Biến đổi khí hậu đã thúc đẩy các kiểu thời tiết khắc nghiệt hơn - Thống đốc bang New York - Kathy Hochul - gọi nó là điều bình thường mới mà thế giới phải thích ứng.
Cháy rừng ở California
Tại Canada, có 906 đám cháy đã từng xảy ra, trong đó, 570 đám cháy ngoài tầm kiểm soát của con người.
Còn tại Châu Á, các nước cũng đang quay cuồng trong khủng hoảng của BĐKH. Theo CNN, ở các thành phố lớn gồm thủ đô Manila (Philippines) và Phnom Penh (Campuchia), ngập lụt khiến cuộc sống người dân đảo lộn và giao thông tê liệt, trong khi ở miền Bắc Ấn Ðộ, mưa lớn kỷ lục đã cướp đi sinh mạng của hàng chục người, nhiều trường học phải đóng cửa và đẩy hàng ngàn người vào cảnh màn trời chiếu đất.
Tại Hàn Quốc, nhiều đã chết hoặc mất tích sau trận mưa lớn kéo dài vừa qua gây ngập lụt khắp khu vực miền Trung và miền Nam nước này. Thảm họa trên cũng làm hư hại hơn 628 công trình công cộng và 317 tài sản tư nhân, hàng chục hộ gia đình mất điện và hơn 10.500 người phải đi sơ tán. Trước sự tàn phá của thiên tai, Tổng thống Yoon Suk Yeol cảnh báo rằng cuộc khủng hoảng khí hậu đã khiến thời tiết khắc nghiệt trở thành một thực tế cuộc sống.
Siêu bão Hinnamnor "nuốt chửng" đường phố Hàn Quốc
Nhật Bản, lượng mưa kỷ lục ở phía Tây Nam nước này đã dẫn đến lũ lụt tàn khốc, khiến ít nhất nhiều người thiệt mạng và nhiều người khác mất tích. Tại Trung Quốc, nhiều tỉnh thành đang chật vật khắc phục hậu quả sau những trận mưa lớn kinh hoàng, kéo theo lũ quét và sạt lở đất, khiến hàng chục ngàn người bị ảnh hưởng, hàng chục người chết.
Tình trạng nắng nóng gay gắt và kéo dài trên khắp cả nước đã khiến hàng ngàn người bị sốc nhiệt, như tại Tokyo - nơi ghi nhận nhiệt độ lên hơn 35oC, trong vòng một tuần đã có trên 3.900 trường hợp nhập viện. Tại Trung Quốc, có hơn 5 trạm khí tượng đã ghi nhận nhiệt độ cao hơn 50oC - mức nóng nhất trong lịch sử. Trước đó, nhiều khu vực, bao gồm thủ đô Bắc Kinh, được xác nhận đang trải qua một mùa hè nóng kỷ lục, với nhiệt độ trên 40oC, khiến các nhà chức trách phải đưa ra báo động đỏ trong 2 tuần.
Tháng 8 vừa qua, Liên Hợp quốc đã cảnh báo rằng tình trạng nóng lên toàn cầu có nguy cơ sớm nằm ngoài tầm kiểm soát dẫn đến khủng hoảng khí hậu trong nhiều thập kỷ tới. Việc các nước cam kết cắt giảm khí thải theo Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu cho đến nay là chưa đủ để kiềm chế mức tăng nhiệt độ Trái Đất ở mức dưới 2oC so với thời kỳ tiền công nghiệp, chưa tính đến mức khuyến nghị lý tưởng là 1,5 độ C. Theo nghiên cứu, nếu nhiệt độ toàn cầu tăng ở mức 1,5oC so với thời kỳ tiền công nghiệp, số đợt nắng nóng mà trẻ em có nguy cơ đối mặt trong tương lai có thể giảm 45%, hạn hán và lũ lụt giảm gần 40% so với mức dự báo hiện nay.
Phụ nữ và trẻ em chịu ảnh hưởng nhiều nhất
Theo báo cáo của Tổ chức Cứu trợ trẻ em, trung bình, trẻ em sẽ phải hứng chịu số đợt nắng nóng gấp 7 lần và các đợt hạn hán, lũ lụt cũng như mất mùa gấp gần 3 lần do tình trạng biến đổi khí hậu đang diễn ra nhanh chóng. Đặc biệt, trẻ em ở những nước thu nhập thấp hoặc trung bình có nguy cơ phải hứng chịu tác động nặng nề hơn. Cụ thể, trẻ em ở Afghanistan có thể sẽ phải trải qua số đợt nắng nóng cao hơn 18 lần so với thế hệ ông bà của họ, trong khi trẻ em ở Mali có khả năng phải đối mặt với tình trạng mất mùa gấp 10 lần.
Cảnh khô hạn tại Bojonegoro, Đông Java, Indonesia
Một cậu bé đang phải uống nước bẩn, hậu quả của thiếu nước trong khu vực do nạn phá rừng gây ra
(Ảnh: Dharshie Wissah)
Việt Nam là quốc gia xếp thứ sáu chịu ảnh hưởng nặng nề do biến đổi khí hậu. Mỗi năm, các diễn biến thời tiết ngày càng phức tạp và không thể dự báo trước được gây ra tỷ lệ tử vong cũng như là thiệt hại cho cơ sở hạ tầng rất cao. Trường học và trung tâm y tế ở vùng sâu, vùng xa là một trong những nơi bị nhiều tác động xấu, có ảnh hưởng lớn đến sinh kế của người dân.
Thiên tai lũ lụt ở Việt Nam
Trẻ em khó khăn tại các vùng sâu, vùng xa bị ảnh hưởng nặng nề bởi những thảm họa thiên nhiên này. Tiếp cận với thực phẩm, nước sạch, giáo dục và chăm sóc sức khỏe đang bị đe dọa và áp lực lên cộng đồng. Do mất nguồn thu nhập và tài sản - điều này làm tăng sự tiếp xúc của trẻ với bạo lực, bóc lột và lạm dụng. Phụ nữ cũng có xu hướng bị ảnh hưởng không nhỏ, làm tăng thêm các tác động tiêu cực đối với trẻ em, vì các em sẽ ít được cung cấp đủ dinh dưỡng hoặc chăm sóc cẩn thận.
Theo tổ chức Unicef: “Hơn 1 tỷ trẻ em trên thế giới đang đối mặt với những đe dọa nghiêm trọng. Đã đến lúc cần thực hiện các chương trình trẻ em để thích ứng và giảm thiểu biến đổi khí hậu. Thế giới không thể tiếp tục bỏ qua trẻ em khi phải vật lộn với mối đe dọa hiện hữu của biến đổi khí hậu và suy thoái môi trường. Đã đến lúc đặt con em của chúng ta vào trung tâm hành động vì khí hậu”.
Kêu gọi các quốc gia không ngừng hành động
Cắt giảm khí thải: Trước hết và luôn luôn, chính phủ các nước cần thực hiện các mục tiêu cắt giảm khí thải đầy tham vọng. Đây vẫn là giải pháp dài hạn duy nhất vì khả năng thích ứng với khí hậu có hạn. Tuy nhiên, chúng ta cần phải hành động và ngay bây giờ để giúp những trẻ em dễ bị tổn thương nhất, sống ở các quốc gia có lượng phát thải bình quân đầu người thấp nhất, thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu, để các em có thể tồn tại và phát triển trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng.
Kế hoạch thích ứng: Chuẩn bị cho các quốc gia và cộng đồng thông qua phát triển thích ứng với khí hậu, lấy khả năng thích ứng làm trọng tâm chính là cách hiệu quả nhất để bảo vệ cuộc sống của trẻ em dễ bị tổn thương và sinh kế của gia đình. Hiệu quả giảm thiểu nguy cơ khí hậu đối với trẻ em của biện pháp này đã được chứng minh. Nó nâng cao khả năng chống chịu trước những cú sốc khí hậu có thể xảy ra trong tương lai, đồng thời mang lại lợi ích kinh tế thiết thực.
Tuy nhiên, nhiều quốc gia đang lúng túng trong thích ứng bởi thiếu kế hoạch, hoặc có kế hoạch nhưng kế hoạch đó không bảo vệ hay giải quyết được nhu cầu cụ thể và cấp bách của đất nước. Điều này cũng có nghĩa là hầu hết trẻ em vẫn chưa được bảo vệ và chuẩn bị trước những tác động ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu.
Việt Nam đang nỗ lực tích cực, chủ động tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực ứng phó với biến đổi khí hậu. Đồng thời hợp tác, học tập kinh nghiệm của các nước trong các vấn đề cụ thể như ứng phó với nước biển dâng; vấn đề quy hoạch, tái cấu trúc nền kinh tế và các ngành sản xuất hướng tới giảm phát khí thải; vấn đề phát triển thị trường mua bán khí thải carbon mà một số nước đã thực hiện. Tăng cường hợp tác chia sẻ, sử dụng các dữ liệu quan trắc môi trường, tài nguyên nước sông Hồng, sông Mekong với các quốc gia liên quan. Đặc biệt, Việt Nam đang tích cực tham gia các diễn đàn, hội nghị quốc tế về biến đổi khí hậu, tăng cường hợp tác trong các khuôn khổ song phương và đa phương, qua đó tranh thủ các nguồn lực quốc tế để phục vụ công tác ứng phó với biến đổi khí hậu.
Lời kêu gọi của Unicef: “UNICEF kêu gọi mọi quốc gia cam kết đảm bảo thích ứng lấy trẻ em làm trung tâm là sợi chỉ xuyên suốt tất cả các kế hoạch vì khí hậu và là vấn đề cần được ưu tiên hàng đầu.
Trẻ em và phụ nữ phải chịu tổn thưởng, ảnh hưởng nhiều nhất bởi BĐKH
Để làm được điều này, kế hoạch thích ứng lấy trẻ em làm trung tâm và biện pháp tăng cường khả năng chống chịu cần phải kết hợp đa lĩnh vực, trong đó có các lĩnh vực trọng yếu hỗ trợ sự sống còn và phát triển lành mạnh của trẻ em, bao gồm nước sạch vệ sinh; sức khỏe, dinh dưỡng và giáo dục; chính sách xã hội và bảo trợ trẻ em. Các kế hoạch và biện pháp cũng cần tập trung nguồn lực và sự quan tâm vào việc tiếp cận những trẻ em chịu thiệt thòi và dễ bị tổn thương nhất sống trong các cộng đồng nghèo nhất. Một điểm quan trọng không kém là phải khuyến khích người trẻ tuổi tham gia xây dựng và triển khai các kế hoạch, biện pháp - đảm bảo tiếng nói của họ được lắng nghe và nhu cầu của họ được phản ánh trong các quyết định. Cuối cùng, cần khẩn trương huy động nguồn vốn và nguồn lực phù hợp để hỗ trợ các kế hoạch và biện pháp đó.
Theo Báo cáo “Biến đổi khí hậu ở Việt Nam: Tác động và thích ứng”, với kịch bản nhiệt độ tăng lên và nước biển dâng thêm 1m, Việt Nam sẽ có thể bị mất 5% diện tích đất liền tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Cũng theo nghiên cứu này, khi nhiệt độ toàn cầu tăng lên 1,5ºC và 2ºC thì thiệt hại trực tiếp đối với GDP của Việt Nam sẽ tương ứng là 4,5% và 6,7%. Mực nước biển dâng cũng dẫn tới sự sụt giảm diện tích trồng lúa gạo, như mực nước biển dâng là 60cm có thể dẫn đến sự sụt giảm diện tích trồng lúa lên tới hơn 50% tại một số địa phương của Việt Nam, đe dọa an ninh lương thực của đất nước. Biến đổi khí hậu thực sự là một thách thức to lớn, nghiêm trọng đối với cộng đồng quốc tế nói chung và Việt Nam nói riêng.
Ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, thực hiện đúng các cam kết quốc tế không chỉ bảo đảm cho sự phát triển bền vững của đất nước, mà còn là đóng góp của Việt Nam đối với sự phát triển chung của nhân loại, vì cuộc sống tốt đẹp của chúng ta và các thế hệ mai sau.
Phúc Trường
Hai cơn bão số 10 và 11 đi qua, để lại những vết thương nặng nề cho miền núi phía Bắc và miền Trung. Nhưng trên mảnh đất ngập bùn, người dân vẫn kiên cường dựng lại mái nhà, khơi lại nguồn sống. Từ sự chỉ đạo sát sao của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đến sức mạnh đoàn kết của nhân dân, cả nước lại một lần nữa chứng minh: thiên tai có thể quật ngã đất, nhưng không thể quật ngã lòng người Việt Nam.
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) vừa ra mắt bộ tài liệu 'Các biện pháp kỹ thuật để thích ứng, giảm thiểu thiệt hại do các loại hình thiên tai đối với sản xuất nông nghiệp'.
Gen Xanh không chỉ là cuộc thi đơn thuần mà còn là có ý nghĩa quan trọng nhằm xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam tiên phong trong phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu.
Trong Kỳ 4, chúng ta đã phân tích vai trò của hợp tác quốc tế và tài chính khí hậu, chiếc “đòn bẩy” giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ hiện đại, nguồn vốn xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu. Tuy nhiên, dù chính sách có rõ ràng và quốc tế có đồng hành, mọi cam kết sẽ chỉ là con chữ nếu không có những người trực tiếp thực hiện. Và những người đó chính là cộng đồng và doanh nghiệp, những chủ thể ở tuyến đầu biến mục tiêu giảm phát thải mê-tan thành hành động cụ thể.
Sau ba kỳ đầu tiên, chúng ta đã lần lượt phân tích bức tranh toàn cầu và cam kết của Việt Nam, các giải pháp trong nông nghiệp - chất thải và mặt trận then chốt năng lượng. Tuy nhiên, để biến những cam kết này thành hiện thực, Việt Nam không thể chỉ dựa vào nguồn lực trong nước. Hợp tác quốc tế và huy động tài chính khí hậu sẽ là chìa khóa mở ra cánh cửa thực thi, giúp Việt Nam vượt qua rào cản công nghệ, tài chính và quản lý.
Trong Bài 2, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã đi sâu vào tiềm năng và giải pháp giảm phát thải mê-tan trong nông nghiệp và quản lý chất thải - 02 lĩnh vực chiếm hơn 70% tổng phát thải quốc gia. Nhưng để hiện thực hóa cam kết giảm ít nhất 30% lượng phát thải vào năm 2030, Việt Nam không thể bỏ qua một “mặt trận” khác: năng lượng, đặc biệt là khai thác than và dầu khí. Đây là khu vực tiềm ẩn nguy cơ phát thải cao, nhưng cũng chính là nơi có thể giảm mạnh nếu tận dụng tốt công nghệ và chính sách.
