Tổng cục Môi trường chặng đường xây dựng, phát triển đóng góp cho công tác bảo vệ môi trường và phát triển bền vững của đất nước

Tổng cục Môi trường được thành lập vào năm 2008 trên cơ sở kiện toàn bộ máy, nhân sự của 3 đơn vị là Cục Bảo vệ môi trường, Vụ Môi trường, Vụ Thẩm định và Đánh giá tác động môi trường. Qua 2 lần kiện toàn, đến năm 2018, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 15/2018/QĐ-TTg quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Tổng cục Môi trường trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường; thực hiện chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước và tổ chức thực thi pháp luật về bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học trong phạm vi cả nước; quản lý và tổ chức thực hiện các hoạt động dịch vụ công thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Tổng cục theo quy định của pháp luật.

Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường Nguyễn Văn Tài (trái) và ông Arnoud Van Den Berg - Tổng Giám đốc Công ty  FrieslandCampina Việt Nam ký kết thỏa thuận hợp tác Chương trình “Vì Môi trường Việt Nam xanh”. 

Trong chặng đường xây dựng và phát triển, mặc dù phải đối diện với rất nhiều khó khăn, thách thức, song Tổng cục Môi trường vẫn luôn nỗ lực hết mình để hoàn thành xuất sắc nhiều nhiệm vụ được giao, góp phần vào thành công chung của ngành TN&MT cũng như PTBV của đất nước. Một số kết quả nổi bật chính như sau:

Thiết lập hành lang pháp lý đồng bộ trong BVMT và bảo tồn thiên nhiên và ĐDSH góp phần thúc đẩy mạnh mẽ công tác BVMT trên phạm vi cả nước. Trong giai đoạn 2008 - 2022, Tổng cục Môi trường đã xây dựng, tham mưu, trình các cấp có thẩm quyền ban hành: 3 luật (Luật BVMT năm 2014, Luật BVMT năm 2020, Luật ĐDSH 2008); 22 nghị định; 31 quyết định, chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ; 105 thông tư; 13 văn bản liên tịch; trong đó nổi bật là trình Quốc hội thông qua Luật BVMT năm 2020 (với tỷ lệ 91,91%) với nhiều nội dung đổi mới mang tính đột phá, thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước, đặc biệt là Kết luận số 56-KL/TW ngày 23/8/2019 của Bộ Chính trị; cải cách thể chế môi trường của Việt Nam tiệm cận hài hòa với CSPL BVMT trên thế giới, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế; cải thiện chất lượng môi trường, bảo vệ sức khỏe người dân, cân bằng sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển kinh tế bền vững.

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác chỉ đạo điều hành; đặc biệt tập trung thực hiện tốt chủ trương xây dựng Chính phủ điện tử; xây dựng, hoàn thiện dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 - 4 đối với 30 TTHC trong lĩnh vực BVMT. Triển khai đồng bộ, hiệu quả các công cụ quản lý, giải pháp chính sách nhằm tăng cường năng lực phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường, đặc biệt đã chú trọng nâng cao chất lượng công tác đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường. Trung bình hàng năm đã có hàng nghìn dự án được thẩm định, đánh giá các yêu cầu BVMT; trong đó, hầu hết các dự án được yêu cầu chỉnh sửa, bổ sung các biện pháp giảm thiểu tác động có hại đến môi trường; đề xuất không cấp phép đầu tư nhiều dự án vì không đáp ứng các yêu cầu về môi trường.

Hình thành được phương thức phối kết hợp giữa trung ương, địa phương trong kiểm soát, giám sát, giải quyết các cơ sở gây ô nhiễm môi trường, các vấn đề môi trường phát sinh; đã chuyển từ bị động, lúng túng sang chủ động phòng ngừa, ứng phó giải quyết các vấn đề môi trường phát sinh; giám sát các tổ hợp dự án, cơ sở sản xuất kinh doanh công nghiệp quy mô lớn, nguy cơ ô nhiễm môi trường cao, đáp ứng đủ điều kiện đi vào vận hành chính thức, có đóng góp quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội. Qua đó, đã tập trung quản lý tốt 20 - 30% cơ sở có nguồn thải lớn, nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao nhưng gây ra 70 - 80% các vấn đề môi trường để khoanh vùng, áp dụng các biện pháp phòng ngừa sự cố, giám sát chặt chẽ việc xả thải, kiên quyết xử lý các đối tượng vi phạm, đảm bảo các đối tượng này thực hiện tốt công tác BVMT.

Đặc biệt từ năm 2017, các hoạt động thanh tra được tập trung vào các cơ sở có nguồn thải lớn, cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao và xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm, đặc biệt là vi phạm xả thải gây ô nhiễm môi trường. Bước đầu đã tạo được dư luận tốt trong cộng đồng, đồng thời, buộc các doanh nghiệp phải quan tâm, đầu tư cho môi trường. Kết quả thanh tra, kiểm tra của Bộ TN&MT cho thấy, tỷ lệ các cơ sở vi phạm pháp luật về BVMT có xu hướng giảm đáng kể, đến năm 2021 giảm 2,2 lần so với năm 2015, giảm 3 lần so với năm 2008,... Các điểm nóng môi trường, dự án tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường được theo dõi thường xuyên, liên tục thông qua hệ thống đường dây nóng từ trung ương đến địa phương với hơn 2.500 thông tin phản ánh đã được tiếp nhận và xử lý; 12 Tổ giám sát thường xuyên và hệ thống quan trắc, cảnh báo môi trường được xây dựng và phát triển đồng bộ với 1.234 trạm quan trắc (gồm 276 trạm quan trắc môi trường xung quanh và 959 trạm quan trắc phát thải tự động, liên tục) đã truyền số liệu quan trắc tự động về Bộ TN&MT.

Tập trung quản lý có hiệu quả các khu vực tập trung nhiều nguồn thải như khu, cụm công nghiệp, làng nghề, lưu vực sông,... Đến nay, 91% các khu công nghiệp đã có hệ thống xử lý nước thải tập trung; thu gom, xử lý 96,28% chất thải rắn khu vực đô thị, 90% chất thải nguy hại; tỷ lệ chất thải được tái chế liên tục tăng; 60 điểm ô nhiễm tồn lưu do hóa chất bảo vệ thực vật được xử lý hoàn toàn; hơn 400 khu vực môi trường bị ô nhiễm do hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu được phát hiện mới và kiểm soát chặt chẽ; 262 bệnh viện tuyến tỉnh, huyện, 53 bãi rác, 21 kho thuốc bảo vệ thực vật gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng được xử lý; 85,52% cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng theo Quyết định số 1788/QĐ-TTg hoàn thành các biện pháp xử lý ô nhiễm triệt để; hiện trạng tồn lưu dioxin tại các vùng đất bị ảnh hưởng nặng nề cơ bản đều đã về ngưỡng an toàn.

Thực hiện tốt hoạt động quan trắc môi trường định kỳ tại 635 điểm với tần suất từ 2 đến 6 đợt/năm, tập trung trọng tâm vào các đô thị, lưu vực sông chính, vùng kinh tế trọng điểm, khu công nghiệp. Các số liệu quan trắc môi trường đã được đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng, cung cấp kịp thời các thông tin cần thiết cho công tác giáo dục truyền thông, xây dựng báo cáo hiện trạng môi trường, xây dựng các chương trình, dự án khắc phục ô nhiễm và cải thiện chất lượng môi trường.

Triển khai đồng bộ các cơ chế, chính sách nhằm bảo tồn ĐDSH của Việt Nam. Đã hạn chế được số lượng lớn những vụ buôn bán và tiêu thụ bất hợp pháp, góp phần bảo tồn các nguồn gen quý; phòng, chống các loài ngoại lai xâm hại. Bên cạnh đó, phối hợp xây dựng thành công hồ sơ đề cử cho 4 khu bảo tồn đất ngập nước, 3 hành lang ĐDSH, 6 vườn di sản ASEAN, 2 khu dữ trữ thiên nhiên, 2 khu dự trữ sinh quyển thế giới.

Chủ động, tích cực tham gia sâu rộng vào các hoạt động hợp tác quốc tế về BVMT; trực tiếp là đầu mối quốc gia của 9 điều ước quốc tế, 3 thoả thuận quốc tế; hàng trăm dự án hợp tác với các quốc gia, tổ chức quốc tế. Nỗ lực tổ chức thành công nhiều sự kiện về môi trường lớn ở trong nước và quốc tế; thực hiện xuất sắc vai trò đầu mối hợp tác ASEAN về môi trường với nhiều sự kiện quốc tế về môi trường được giao đăng cai tổ chức, tạo được ấn tượng tốt đẹp trong lòng bè bạn quốc tế như Hội nghị lần thứ 21 của Nhóm công tác ASEAN về môi trường biển và đới bờ theo hình thức trực tuyến; Phiên họp lần thứ 5 Đại hội đồng môi trường Liên hợp quốc - UNEA-5. Thông qua đó, đã ứng phó, giải quyết tốt nhiều vấn đề môi trường toàn cầu, tác động môi trường xuyên biên giới.

Triển khai tích cực các hoạt động thiết thực, hiệu quả nhằm tuyên truyền, phổ biến giáo dục công tác BVMT, đổi mới cả hình thức và nội dung tổ chức các sự kiện môi trường, tạo sức lan tỏa ra xã hội và cộng đồng như phối hợp tổ chức lễ phát động quốc gia “Tháng hành động vì môi trường” và các sự kiện có liên quan hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới, Ngày Quốc tế ĐDSH; chuỗi các hoạt động hưởng ứng Chiến dịch làm cho thế giới sạch hơn,…

Nhìn chung, dưới sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, của Bộ TN&MT, sự đoàn kết, nỗ lực vượt qua khó khăn, thách thức, Tổng cục Môi trường đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, góp phần vào sự phát triển ngành TN&MT nói riêng và sự phát triển KT-XH của đất nước nói chung. Xu hướng suy giảm nhanh chất lượng môi trường được kiềm chế so với các năm trước đây; nhiều khu vực ô nhiễm tồn lưu được xử lý, cải tạo kiểm soát, đặc biệt các điểm ô nhiễm tồn lưu hóa chất bảo vệ thực vật; các nguồn ô nhiễm, các dự án lớn tiềm ẩn nguy cơ cao gây ô nhiễm, sự cố môi trường được kiểm soát chặt chẽ, hoạt động an toàn, vận hành ổn định; xuất hiện nhiều mô hình đô thị, nông thôn, KCN, làng nghề, cơ sở sản xuất sinh thái, thân thiện với môi trường. Các chỉ số về BVMT đã đóng góp quan trọng đưa chỉ số PTBV của Việt Nam ở vị trí 51/165 quốc gia và vùng lãnh thổ tăng 37 bậc so với năm 2016 (vị trí 88). Nhiều chỉ tiêu môi trường có kết quả tích cực. Qua đó, chỉ số hài lòng của người dân đối với công tác QLNN về BVMT tăng dần qua từng năm, so với năm 2016, môi trường từ vấn đề mà người dân lo lắng thứ 2 đã giảm xuống thứ 10 vào năm 2021; tỷ lệ người dân quan ngại về môi trường giảm từ 12,53% xuống còn 8,85%.

Với những nỗ lực và thành tích đạt được, Tổng cục Môi trường đã vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhì, Thủ tướng Chính phủ trao tặng Cờ Thi đua cho đơn vị có thành tích xuất sắc trong công tác BVMT, nhiều Bằng khen của Bộ trưởng Bộ TN&MT. Ngoài ra, các tập thể, cá nhân trực thuộc Tổng cục cũng vinh dự được Đảng, Nhà nước trao tặng những danh hiệu cao quý.