Thành phố Hồ Chí Minh nằm trên vùng đất lầy và thấp, bao gồm sông Sài Gòn, Nhà Bè, Đồng Nai,… hình thành hệ thống sông ngòi và kênh rạch dày đặc với gần 8.000 km chiều dài, bao phủ 16% diện tích. Hiện nay, đáng báo động là tình trạng lượng mưa lớn, trái mùa, nắng nóng, triều cường gây ngập lụt kéo dài, năm sau cao hơn năm trước; sự phát triển công nghiệp, đô thị nhanh chóng gây phát thải khí nhà kính,…
Ngăn triều cường, chống ngập, xử lý nước thải
Theo thống kê của Sở TN&MT TP. Hồ Chí Minh, trên địa bàn hiện có 154/333 phường, xã thường xuyên bị ngập úng và dự báo con số này sẽ là 177 phường, xã vào năm 2050. Thực tế cho thấy, 10 năm trở lại đây, tình trạng ngập úng do triều cường diễn ra ngày một trầm trọng. Nhiều khu vực của Thành phố không chỉ ngập úng trong mùa mưa mà còn xảy ra quanh năm, nhất là mỗi khi triều cường. Nếu mưa và thủy triều lên cùng một lúc thì tình trạng còn nghiêm trọng hơn. Sự phát triển đô thị đã làm giảm tính thẩm thấu và gây ra ngập cục bộ; hiệu ứng đảo nhiệt đang làm biến đổi khí hậu và việc đô thị hóa đã góp phần quan trọng làm tăng nhiệt độ, lượng mưa, và ngập trong 2 thập kỷ vừa qua. Quá trình đô thị hóa mạnh mẽ hiện nay làm cho dân số đô thị tăng nhanh, cùng với đó là việc xây dựng các công trình nhà cửa, giao thông, công nghiệp, hoạt động của các phương tiện giao thông, các hoạt động phục vụ cuộc sống, văn hóa, làm việc, giải trí của người dân dẫn tới tiêu thụ nhiều năng lượng, thải ra nhiều khí CO2 và các chất khí độc hại khác, gây ô nhiễm môi trường (ONMT) không khí.
Để ứng phó với các tác động của thiên tai, Phó Giám đốc Sở TN&MT TP. HCM Nguyễn Thị Thanh Mỹ cho biết, thời gian qua Thành phố đã thực hiện nhiều chương trình, dự án nhằm ứng phó với BĐKH, BVMT. Cụ thể, Thành phố đã bảo đảm lắp đặt hệ thống quan trắc nước thải tự động, đến nay tổng công suất các nhà máy, trạm xử lý nước thải sinh hoạt là 200.200 m3/ngày. Bên cạnh đó, Nhà máy Bình Hưng giai đoạn 2 đã hoàn thành. Thành phố đang xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Nhiêu Lộc - Thị Nghè với công suất 480.000 m3/ngày. Sau khi nhà máy này hoàn tất, tỉ lệ nước thải đô thị được xử lý sẽ đạt 71,25%. Thành phố đã triển khai quan trắc thường xuyên các chỉ tiêu về chất lượng không khí liên quan đến hoạt động giao thông tại 19 nút giao thông. Các giải pháp đồng bộ triển khai gắn liền với chương trình đột phá về giảm ùn tắc giao thông góp phần làm giảm lượng phát thải các chất ô nhiễm.
Thành phố đang tập trung thực hiện các dự án ngăn triều để chống ngập, cải tạo, nâng cấp nhiều tuyến kênh rạch, trong đó có dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm. Đây là dự án mà nhiều năm nay Thành phố vẫn chưa thực hiện được do gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Thành phố đã nỗ lực duyệt dự án cải tạo, nâng cấp rạch Xuyên Tâm, đây là tuyến rạch nhiều năm nay Thành phố đặt mục tiêu cải tạo với số vốn gần 10.000 tỉ đồng, vừa qua, Thành phố đã cân đối được nguồn vốn.
.jpg)
Net zero, gia tăng ý thức cộng đồng, doanh nghiệp với tăng trưởng xanh
Thực hiện net zero vào năm 2050, cam kết này của Việt Nam tại trụ sở Liên hợp quốc đã trở thành một dấu mốc lịch sử, tạo tiền đề xây dựng một nền kinh tế xanh, bền vững. Cuộc đua hướng tới net zero vừa là trách nhiệm, vừa là cơ hội cho các doanh nghiệp. Quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế giảm phát thải sẽ đòi hỏi sự chuyển mình của tất cả các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và người dân. Sự chủ động tham gia của cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là khối tư nhân và cả người tiêu dùng, được kỳ vọng sẽ tạo một nền tảng bền vững cho tăng trưởng xanh. Vì vậy, Chính phủ và các địa phương cần có những chính sách mang tính đổi mới và sáng tạo, để khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, gia tăng ý thức cộng đồng với tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.
Thành phố đang rà soát chiến lược quy hoạch, đặc biệt ban hành các hệ thống chính sách hướng tới chuyển đổi xanh và phát triển bền vững. Các chính sách phải tập trung hỗ trợ và thúc đẩy chuyển đổi năng lượng, công nghệ, mô hình sản xuất, tiêu dùng và ở đó doanh nghiệp là trung tâm và được tiếp cận chính sách này và doanh nghiệp là người đi đầu trong việc thực hiện chuyển đổi.
Chủ tịch UBND TP. Phan Văn Mãi cho biết, Việt Nam cam kết hành động mạnh mẽ để thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng “0” đến năm 2050. Đây là mục tiêu đầy tham vọng. Thành phố là trung tâm lớn của cả nước, cam kết tiên phong trong thực hiện mục tiêu này và sẽ là một bên quan trọng cùng với các bên để hành động thực hiện mục tiêu. Thành phố xác định chuyển đổi xanh, phát triển bền vững sẽ là xu hướng chủ đạo trong thời gian tới. Trên thực tế, Thành phố đã xây dựng và ban hành các ý tưởng, kế hoạch về phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi năng lượng, phát triển đô thị bền vững,...
Theo Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi, cuối năm 2022, Thành phố chọn huyện Cần Giờ để xây dựng thí điểm trước và đang khẩn trương xây dựng kế hoạch “Cần Giờ không phát thải đến năm 2030”, tập trung vào chuyển đổi các phương tiện thủy bộ trên địa bàn sử dụng nhiên liệu thân thiện, tập trung vào sử dụng năng lượng sạch, tập trung xử lý rác thải, chất thải với công nghệ tiên tiến; tập trung đánh giá và thí điểm giao dịch tín chỉ Carbon trên địa bàn Cần Giờ. Đây là việc mới rất thách thức và đầy tham vọng, nên Thành phố mong muốn có sự hợp tác của các tổ chức quốc tế giúp trong chuyển đổi chung. Thành phố chọn ngành, địa bàn để đi trước, từ đó có những bài học thành công để triển khai; đồng thời sẽ dành những nguồn lực tương xứng cho quá trình chuyển đổi xanh, phát triển bền vững để tham gia cùng với nỗ lực quốc gia, thực hiện đạt mục tiêu đến năm 2050 net zero.
Nhiệm vụ và giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu thời gian tới
Thành phố chủ động, tăng cường, thúc đẩy triển khai nhiệm vụ trọng tâm trong cả 8 ngành và lĩnh vực đã được ban hành tại Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH giai đoạn 2021- 2030, tầm nhìn đến 2050 trên địa bàn. Đối với nhóm nhiệm vụ giảm nhẹ phát thải KNK của Kế hoạch Paris tiếp tục triển khai 15 nhiệm vụ hiện có, trong đó có những dự án có tiềm năng giảm phát thải lớn như các dự án tuyến đường sắt đô thị, nghiên cứu giải pháp thay thế nhiên liệu sạch cho các phương tiện giao thông tại Thành phố, nghiên cứu các giải pháp hạn chế sử dụng phương tiện giao thông cá nhân; thu hồi khí bãi chôn lấp để phát điện, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong sản xuất hàng hóa.
Thành phố tiếp tục thực hiện các giải pháp về tăng cường năng lực và thể chế chính sách đặc biệt là công tác nâng cao nhận thức trong công tác ứng phó với BĐKH. Chủ động triển khai các hoạt động nâng cao nhận thức và cung cấp thông tin cho các cơ quan báo chí. Tiếp tục thực hiện các giải pháp huy động nguồn lực tài chính và hợp tác quốc tế, đặc biệt là tận dụng các hỗ trợ quốc tế để triển khai hiệu quả Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH giai đoạn 2021- 2030, tầm nhìn đến 2050 trên địa bàn Thành phố. Tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế nhằm tiếp nhận kiến thức, kinh nghiệm, nâng cao năng lực cán bộ như Chương trình phát triển phát thải các-bon thấp với TP. Osaka, Nhật Bản; Nhóm công tác chung Ngân hàng Thế giới nghiên cứu một số giải pháp giảm phát thải các-bon, thị trường tín chỉ các-bon; Chương trình hướng đến phát thải net zero với USAID.
Để nâng cao hiệu quả việc ban hành và thực hiện chính sách, pháp luật về ứng phó với BĐKH trong thời gian tới, UBND Thành phố kiến nghị Bộ TN&MT đề xuất xây dựng Dự án Luật BĐKH để đưa vào Chương trình xây dựng Luật giai đoạn 2021-2025 của Quốc hội để bảo đảm công cụ pháp lý mạnh mẽ thực hiện mục tiêu thích ứng với BĐKH cũng như tăng cường thực hiện giảm nhẹ phát thải KNK trong bối cảnh tình hình mới; có những hướng dẫn triển khai cụ thể, đặc biệt đối với các quy định pháp luật mới về giảm phát thải KNK, kiểm kê KNK cấp cơ sở, thị trường tín chỉ các-bon,…
Thành phố kiến nghị các bộ, ngành tăng cường các hoạt động nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý ngành tại địa phương, đặc biệt đối với những kiến thức QLNN mới trong lĩnh vực giảm nhẹ phát thải KNK, ứng phó với BĐKH; các bộ quản lý lĩnh vực sớm ban hành Thông tư quy định kỹ thuật đo đạc, báo cáo, thẩm định giảm nhẹ phát thải KNK và kiểm kê KNK đối với các lĩnh vực năng lượng, giao thông vận tải, xây dựng, các quá trình công nghiệp, nông nghiệp, lâm nghiệp và sử dụng đất. Trong thời gian qua, các cơ quan, đơn vị của Thành phố đã chủ động thực hiện các nhiệm vụ và lồng ghép nội dung ứng phó với BĐKH vào các chương trình, đề án, kế hoạch và nhiệm vụ chuyên môn, đề xuất các điều chỉnh trong quá trình triển khai công tác để báo cáo UBND Thành phố kịp thời.
NGỌC QUANG
Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 19 (Kỳ 1 tháng 10) năm 2023
Hai cơn bão số 10 và 11 đi qua, để lại những vết thương nặng nề cho miền núi phía Bắc và miền Trung. Nhưng trên mảnh đất ngập bùn, người dân vẫn kiên cường dựng lại mái nhà, khơi lại nguồn sống. Từ sự chỉ đạo sát sao của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đến sức mạnh đoàn kết của nhân dân, cả nước lại một lần nữa chứng minh: thiên tai có thể quật ngã đất, nhưng không thể quật ngã lòng người Việt Nam.
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) vừa ra mắt bộ tài liệu 'Các biện pháp kỹ thuật để thích ứng, giảm thiểu thiệt hại do các loại hình thiên tai đối với sản xuất nông nghiệp'.
Gen Xanh không chỉ là cuộc thi đơn thuần mà còn là có ý nghĩa quan trọng nhằm xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam tiên phong trong phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu.
Trong Kỳ 4, chúng ta đã phân tích vai trò của hợp tác quốc tế và tài chính khí hậu, chiếc “đòn bẩy” giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ hiện đại, nguồn vốn xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu. Tuy nhiên, dù chính sách có rõ ràng và quốc tế có đồng hành, mọi cam kết sẽ chỉ là con chữ nếu không có những người trực tiếp thực hiện. Và những người đó chính là cộng đồng và doanh nghiệp, những chủ thể ở tuyến đầu biến mục tiêu giảm phát thải mê-tan thành hành động cụ thể.
Sau ba kỳ đầu tiên, chúng ta đã lần lượt phân tích bức tranh toàn cầu và cam kết của Việt Nam, các giải pháp trong nông nghiệp - chất thải và mặt trận then chốt năng lượng. Tuy nhiên, để biến những cam kết này thành hiện thực, Việt Nam không thể chỉ dựa vào nguồn lực trong nước. Hợp tác quốc tế và huy động tài chính khí hậu sẽ là chìa khóa mở ra cánh cửa thực thi, giúp Việt Nam vượt qua rào cản công nghệ, tài chính và quản lý.
Trong Bài 2, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã đi sâu vào tiềm năng và giải pháp giảm phát thải mê-tan trong nông nghiệp và quản lý chất thải - 02 lĩnh vực chiếm hơn 70% tổng phát thải quốc gia. Nhưng để hiện thực hóa cam kết giảm ít nhất 30% lượng phát thải vào năm 2030, Việt Nam không thể bỏ qua một “mặt trận” khác: năng lượng, đặc biệt là khai thác than và dầu khí. Đây là khu vực tiềm ẩn nguy cơ phát thải cao, nhưng cũng chính là nơi có thể giảm mạnh nếu tận dụng tốt công nghệ và chính sách.
