Việt Nam đã có nền tảng pháp lý quan trọng, luật hóa công tác ứng phó với biến đổi khí hậu thành một chương lớn trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020. Đây là căn cứ pháp lý quan trọng để Việt Nam thực hiện các cam kết về ứng phó biến đổi khí hậu với cộng đồng quốc tế. Đồng thời, là cơ sở để quản lý các hoạt động phát thải khí nhà kính, tiền đề phát triển thị trường các-bon; thực hiện các biện pháp quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn,… góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững đất nước.
Ảnh minh họa
Luật BVMT được Quốc hội khóa XIV thông qua tại kỳ họp thứ 10, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2022. Tiếp đó, các văn bản quan trọng khác cũng đã được ban hành, trong đó bao gồm nhiều quy định mới trong lĩnh vực BĐKH, như: Nghị định số 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định giảm nhẹ phát thải KNK và bảo vệ tầng ô-dôn; Quyết định số 01/2022/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải KNK phải thực hiện kiểm kê KNK và Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT quy định chi tiết thi hành Luật BVMT về ứng phó với BĐKH.
Một số quy định ứng phó biến đổi khí hậu trong Luật Bảo vệ Môi trường
Tại Điều 90 của Luật BVMT quy định thích ứng với BĐKH là các hoạt động nhằm tăng cường khả năng chống chịu của hệ thống tự nhiên và xã hội, giảm thiểu tác động tiêu cực của BĐKH và tận dụng cơ hội do BĐKH mang lại. Nội dung thích ứng với BĐKH bao gồm: Đánh giá tác động, tính dễ bị tổn thương, rủi ro, tổn thất và thiệt hại do BĐKH đối với các lĩnh vực, khu vực và cộng đồng dân cư trên cơ sở kịch bản BĐKH và dự báo phát triển KT-XH; triển khai hoạt động thích ứng với BĐKH, giảm nhẹ rủi ro thiên tai, mô hình thích ứng với BĐKH dựa vào cộng đồng và dựa vào hệ sinh thái; ứng phó với nước biển dâng và ngập lụt đô thị; xây dựng, triển khai hệ thống giám sát và đánh giá hoạt động thích ứng với BĐKH. Bộ TN&MT chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan ngang Bộ có trách nhiệm sau đây: Tổ chức thực hiện quy định tại điểm a và điểm c khoản 2 Điều này; trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch quốc gia thích ứng với BĐKH và định kỳ rà soát, cập nhật 5 năm một lần; hệ thống giám sát và đánh giá hoạt động thích ứng với BĐKH cấp quốc gia; tiêu chí xác định dự án đầu tư, nhiệm vụ thích ứng với BĐKH thuộc thẩm quyền phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ; tiêu chí đánh giá rủi ro khí hậu; hướng dẫn đánh giá tác động, tính dễ bị tổn thương, rủi ro, tổn thất và thiệt hại do BĐKH; xây dựng và tổ chức thực hiện Kế hoạch quốc gia thích ứng với BĐKH; xây dựng và tổ chức thực hiện hệ thống giám sát và đánh giá hoạt động thích ứng với BĐKH cấp quốc gia,…
Về giảm nhẹ phát thải KNK, tại Điều 91 của Luật quy định, các KNK chính là carbon dioxide (CO2), methane (CH4 ) và nitrous oxide (N2O). Các khí có hàm lượng thấp nhưng có tiềm năng cao gây hiệu ứng nhà kính là hydrofluorocarbons (HFCs), perfluorocarbons (PFCs), sulphur hexafluoride (SF6) và nitrogen trifluoride (NF3). Nội dung giảm nhẹ phát thải KNK, bao gồm: Tổ chức thực hiện hoạt động giảm nhẹ phát thải KNK và hấp thụ KNK theo lộ trình, phương thức giảm nhẹ phát thải KNK phù hợp với điều kiện của đất nước và cam kết quốc tế; kiểm kê KNK và đo đạc, báo cáo, thẩm định giảm nhẹ phát thải KNK cấp quốc gia, cấp ngành, lĩnh vực và cấp cơ sở có liên quan; kiểm tra việc tuân thủ quy định về kiểm kê KNK, giảm nhẹ phát thải KNK, việc thực hiện cơ chế, phương thức hợp tác về giảm nhẹ phát thải KNK; xây dựng và triển khai cơ chế, phương thức hợp tác về giảm nhẹ phát thải KNK phù hợp với quy định của pháp luật và điều ước quốc tế mà nước CHXHCN Việt Nam là thành viên; tổ chức và phát triển thị trường các-bon trong nước.
iều 92 của Luật BVMT cũng quy định Bảo vệ tầng ô-dôn là hoạt động ứng phó với BĐKH nhằm ngăn ngừa sự suy giảm tầng ô-dôn, hạn chế tác động có hại của bức xạ cực tím từ Mặt Trời. Nội dung bảo vệ bao gồm: Quản lý hoạt động sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu, tiêu thụ và loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát trong khuôn khổ điều ước quốc tế về bảo vệ tầng ô-dôn mà nước CHXHCN Việt Nam là thành viên. Thực hiện việc thu gom, tái chế, tái sử dụng hoặc tiêu hủy các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát thuộc điều ước quốc tế mà nước CHXHCN Việt Nam là thành viên về bảo vệ tầng ô-dôn trong thiết bị có các chất này khi không còn sử dụng; phát triển và ứng dụng công nghệ, thiết bị sử dụng các chất không làm suy giảm tầng ô-dôn, chất thân thiện khí hậu.
Bộ TN&MT có trách nhiệm chủ trì, phối hợp với Bộ, cơ quan ngang Bộ có liên quan trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch quốc gia quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát theo điều ước quốc tế về bảo vệ tầng ô-dôn mà nước CHXHCN Việt Nam là thành viên. Ban hành danh mục và hướng dẫn sử dụng các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát phù hợp với lộ trình thực hiện điều ước quốc tế về bảo vệ tầng ô-dôn mà nước CHXHCN Việt Nam là thành viên. Chủ trì, phối hợp với Bộ, cơ quan ngang Bộ, UBND cấp tỉnh quản lý, kiểm soát, giảm thiểu sử dụng và loại trừ các chất thuộc danh mục quy định tại điểm b khoản này; tổ chức thực hiện Kế hoạch quốc gia quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chất gây hiệu ứng nhà kính,…
Phổ biến các quy định pháp luật về ứng phó với biến đổi khí hậu
Phó Cục trưởng Cục BĐKH Mai Kim Liên cho biết, BĐKH đã trở thành xu thế không thể đảo ngược, thách thức lớn nhất đối với nhân loại đã và đang tác động đến mọi mặt: Kinh tế, chính trị, ngoại giao, an ninh toàn cầu. Mỗi quốc gia phải chủ động thích ứng nhằm hạn chế các tác động tiêu cực, đồng thời có trách nhiệm giảm phát thải khí nhà kính theo Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), thực hiện Thỏa thuận Paris về BĐKH kể từ năm 2021 trở đi, nhằm giữ cho mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở ngưỡng 1,50C vào cuối thế kỷ này. Đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 là mục tiêu phát triển tất yếu của thế giới, thực hiện chủ yếu thông qua chuyển đổi năng lượng mạnh mẽ, phát triển phát thải thấp. Đây cũng là “luật chơi” mới về thương mại, đầu tư toàn cầu đã được xác lập kể từ sau Hội nghị lần thứ 26 các Bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về BĐKH. Nhằm triển khai hiệu quả Luật BVMT và các văn bản thi hành Luật liên quan đến ứng phó BĐKH, Cục BĐKH đã tổ chức các hội nghị, hội thảo chuyên đề về ứng phó với BĐKH nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm và ý thức chấp hành pháp luật về BĐKH của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp.
Mới đây, Cục BĐKH đã chủ trì tổ chức Hội nghị Tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật về ứng phó với BĐKH trong Luật BVMT cho các cơ quan QLNN, các tổ chức chính trị-xã hội trên phạm vi toàn quốc. Lãnh đạo các đơn vị chuyên môn thuộc Cục đã chia sẻ các nội dung cụ thể về: Nỗ lực ứng phó với BĐKH và các quy định pháp luật đã được ban hành; các quy định về thích ứng BĐKH; các quy định về giảm phát thải KNK và bảo vệ tầng ô dôn; triển khai NDC; lộ trình quản lý các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chất gây hiệu ứng nhà kính và các quy định pháp luật cụ thể; phát triển thị trường các bon tại Việt Nam,... Trên cơ sở này, các đại biểu trao đổi, thảo luận nhằm tháo gỡ vướng mắc, khó khăn trong công tác quản lý, cũng như triển khai thực thi pháp luật về ứng phó với BĐKH tại địa phương. Đại diện các đơn vị đánh giá cao các nội dung tuyên truyền, hướng dẫn triển khai pháp luật về BĐKH. Đồng thời, đề xuất cần có thêm các hoạt động tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ giúp các đơn vị nâng cao năng lực thực hiện kiểm kê KNK, giảm phát thải KNK và thực hiện các hoạt động thích ứng phù hợp với các tác động của BĐKH đến địa phương.
Cục BĐKH tổ chức Hội thảo trao đổi, tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về ứng phó với BĐKH trong Luật BVMT cho các doanh nghiệp. Đại diện các đơn vị thuộc Cục BĐKH đã phổ biến thông tin về nỗ lực ứng phó với BĐKH của Việt Nam và các quy định pháp luật đã được ban hành; các quy định pháp luật về giảm nhẹ phát thải KNK và bảo vệ tầng ô-dôn; phát triển thị trường các-bon trên thế giới và các quy định pháp luật về phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam; hướng dẫn kiểm kê KNK và MRV đối với doanh nghiệp. Trên cơ sở này, các đại biểu đã trao đổi, thảo luận nhằm tháo gỡ vướng mắc, khó khăn trong việc thực thi pháp luật về ứng phó với BĐKH trong các hoạt động sản xuất, kinh doanh tại địa phương. Đại diện doanh nghiệp đưa ra đề xuất, cần có thêm các hoạt động tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ giúp các doanh nghiệp nâng cao năng lực thực hiện kiểm kê KNK, giảm phát thải KNK, trao đổi tín chỉ các-bon trong thời gian tới,…
NGUYỄN HOÀNG
Bộ Tài nguyên và Môi trường
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 11+12 năm 2023
Hai cơn bão số 10 và 11 đi qua, để lại những vết thương nặng nề cho miền núi phía Bắc và miền Trung. Nhưng trên mảnh đất ngập bùn, người dân vẫn kiên cường dựng lại mái nhà, khơi lại nguồn sống. Từ sự chỉ đạo sát sao của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đến sức mạnh đoàn kết của nhân dân, cả nước lại một lần nữa chứng minh: thiên tai có thể quật ngã đất, nhưng không thể quật ngã lòng người Việt Nam.
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) vừa ra mắt bộ tài liệu 'Các biện pháp kỹ thuật để thích ứng, giảm thiểu thiệt hại do các loại hình thiên tai đối với sản xuất nông nghiệp'.
Gen Xanh không chỉ là cuộc thi đơn thuần mà còn là có ý nghĩa quan trọng nhằm xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam tiên phong trong phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu.
Trong Kỳ 4, chúng ta đã phân tích vai trò của hợp tác quốc tế và tài chính khí hậu, chiếc “đòn bẩy” giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ hiện đại, nguồn vốn xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu. Tuy nhiên, dù chính sách có rõ ràng và quốc tế có đồng hành, mọi cam kết sẽ chỉ là con chữ nếu không có những người trực tiếp thực hiện. Và những người đó chính là cộng đồng và doanh nghiệp, những chủ thể ở tuyến đầu biến mục tiêu giảm phát thải mê-tan thành hành động cụ thể.
Sau ba kỳ đầu tiên, chúng ta đã lần lượt phân tích bức tranh toàn cầu và cam kết của Việt Nam, các giải pháp trong nông nghiệp - chất thải và mặt trận then chốt năng lượng. Tuy nhiên, để biến những cam kết này thành hiện thực, Việt Nam không thể chỉ dựa vào nguồn lực trong nước. Hợp tác quốc tế và huy động tài chính khí hậu sẽ là chìa khóa mở ra cánh cửa thực thi, giúp Việt Nam vượt qua rào cản công nghệ, tài chính và quản lý.
Trong Bài 2, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã đi sâu vào tiềm năng và giải pháp giảm phát thải mê-tan trong nông nghiệp và quản lý chất thải - 02 lĩnh vực chiếm hơn 70% tổng phát thải quốc gia. Nhưng để hiện thực hóa cam kết giảm ít nhất 30% lượng phát thải vào năm 2030, Việt Nam không thể bỏ qua một “mặt trận” khác: năng lượng, đặc biệt là khai thác than và dầu khí. Đây là khu vực tiềm ẩn nguy cơ phát thải cao, nhưng cũng chính là nơi có thể giảm mạnh nếu tận dụng tốt công nghệ và chính sách.
