Trồng tre chắn lũ, giữ làng ứng phó biến đổi khí hậu

Năm nào cũng vậy, cứ đến mùa mưa bão, nước sông Lam lại dâng cao cuồn cuộn, đe dọa cuốn trôi nhà cửa và hoa màu của người dân ven sông. Để bảo vệ đất đai, giữ vững làng mạc và ứng phó với thời tiết ngày càng cực đoan, người dân Nghệ An đã chọn cách trồng tre, mét dọc hai bên bờ sông.

Do đặc điểm địa lý nằm ven sông Lam, nhiều địa phương của Nghệ An thường xuyên phải hứng chịu thiên tai. Không chỉ chịu tác động của mưa bão, dòng chảy sông còn bị biến dạng bởi sự vận hành của nhiều nhà máy thủy điện, khiến nguy cơ sạt lở, xói mòn ngày càng nghiêm trọng. Điều này tạo nên áp lực lớn đối với đời sống người dân, đặc biệt là những hộ sống gần bờ sông, khe suối và khu vực hồ đập.

Trong bối cảnh đó, kế hoạch trồng tre, mét do Hội Nông dân tỉnh Nghệ An phát động đã nhanh chóng lan tỏa, nhận được sự ủng hộ của chính quyền và người dân. Chương trình không chỉ nâng cao nhận thức về vai trò của việc “trồng cây gây rừng” gắn với phát triển kinh tế – xã hội, mà còn góp phần tạo dựng vùng sinh thái bền vững, giảm nhẹ thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Từ lâu, tre đã gắn liền với hình ảnh làng quê Việt Nam, biểu tượng cho sự bền bỉ và kiên cường trước bão gió. Qua bao thăng trầm, tre vẫn giữ vị trí quan trọng: trong thời bình là nét đẹp mộc mạc của nông thôn, trong thời chiến là tấm lá chắn “giữ làng, giữ nước”.

Kế thừa truyền thống ấy, hội viên nông dân tại nhiều địa phương ven sông Lam đã chủ động trồng tre để củng cố hệ thống bờ đê, hạn chế sạt lở ở những vị trí nguy hiểm; đây được xem là giải pháp phù hợp trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế của Nhà nước.

Tiêu biểu là xã Yên Xuân nơi hằng năm phải đối mặt với nguy cơ mất đất sản xuất và cả đất ở do dòng nước “ăn mòn” từng ngày. Sau mỗi trận mưa lớn, người dân sống gần bờ sông lại nặng trĩu lo âu khi từng mảng đất bị nước cuốn đi, ruộng vườn thu hẹp dần mà không biết làm cách nào khắc phục.

Từ định hướng của chính quyền và Hội Nông dân tỉnh, người dân Yên Xuân đã đồng loạt trồng tre, mét dọc hai bờ sông để ngăn lũ. Việc làm tưởng đơn giản nhưng lại mang đến hiệu quả đáng kể. Chỉ sau thời gian ngắn, những bụi tre, bụi mét bén rễ chắc chắn, hình thành một vòng đai xanh kiên cố giúp giảm sóng, giữ đất. Nhờ vậy, bà con phần nào yên tâm hơn mỗi khi mưa lũ kéo về.

Nông dân Trần Văn Xuân chia sẻ thẳng thắn: Mỗi đợt mưa lớn kéo dài đều gây sạt lở nghiêm trọng, có nhiều nơi sập cả mảng đất lớn, nước đục ngầu cuồn cuộn khiến nhà cửa, ao đầm nuôi trồng thủy sản bị cuốn trôi. Dù một số đoạn kè đã được xây dựng, nhưng vẫn chưa xử lý được tận gốc.

Giờ đây, tình trạng ấy đã giảm đáng kể. Ông Xuân khẳng định: “Trong cái khó ló cái khôn”, nhờ phát huy nội lực của chính người dân mà nhiều xã dọc sông Lam đã mạnh dạn trồng tre, mét bảo vệ từng tấc đất, khoảnh ruộng. Đến nay, những bụi tre xanh tốt đang từng ngày bén rễ sâu, trở thành hàng rào tự nhiên vững chắc, góp phần giữ đất, giữ làng cho hiện tại và tương lai.

Trong hai năm qua, Hội Nông dân tỉnh đã trồng được 34.415 cây tre nhằm chống sạt lở bờ sông, một con số thể hiện rõ quyết tâm và nỗ lực bảo vệ môi trường sinh thái. Song song với đó, Hội còn xây dựng 1.010 mô hình bảo vệ môi trường thích ứng với biến đổi khí hậu, góp phần nâng cao ý thức cộng đồng và tạo nên những không gian sống xanh, sạch, an toàn hơn. Đặc biệt, phong trào trồng 1.076 “Hàng cây nông dân ơn Bác” với tổng số 285.961 cây đã tạo dấu ấn sâu sắc, lan tỏa tinh thần tri ân, đoàn kết và gìn giữ cảnh quan của các cấp Hội.

Theo đánh giá, tre là một trong những giải pháp phù hợp nhất trong bối cảnh hiện nay. Chi phí trồng tre thấp, kỹ thuật đơn giản, nhưng hiệu quả mang lại lại vô cùng thiết thực. Không chỉ làm tốt nhiệm vụ phòng chống thiên tai, khi tre phát triển mạnh sẽ tạo sinh kế cho người dân, giúp bà con tăng thêm thu nhập trong tương lai. Đây chính là điểm then chốt khiến cây tre trở thành lựa chọn tối ưu trong các chương trình phục hồi và bảo vệ hệ thống bờ sông.

Thực tế cho thấy, tre là sản phẩm đa hệ. Tre cung cấp măng nguồn thực phẩm quen thuộc trong bữa ăn hằng ngày, đồng thời là nguyên liệu làm vật liệu xây dựng, đồ thủ công mỹ nghệ, hay các sản phẩm mây tre đan truyền thống vốn có giá trị kinh tế cao. Với những ưu điểm vượt trội đó, chủ trương phát triển rừng tre, mét dọc sông Lam được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều lợi ích lớn lao: vừa bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, vừa mở ra hướng phát triển sinh kế bền vững cho người dân.