Dưới tác động của thời tiết khắc nghiệt, biến đổi khí hậu trở thành tác nhân hàng đầu gây ra sự thiếu hụt về lương thực, làm mất cân bằng hệ sinh thái, suy giảm đa dạng sinh học, cạn kiệt tài nguyên,…Ứng phó biến đổi khí hậu cần được đặt ở vị trí trung tâm, hướng tới thực hiện mục tiêu toàn cầu và thực hiện hiệu quả, thực chất và minh bạch. Những vấn đề này có trong dự thảo Chiến lược quốc gia về Biến đổi khí hậu đến năm 2050, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Bước chuyển về chất trong công tác ứng phó
Tại COP26, Việt Nam đã chủ động sánh vai với 150 quốc gia tham gia vào cam kết giảm phát thải lớn nhất thế giới, phát thải ròng bằng “0” đến năm 2050. Đồng thời, Việt Nam cũng cam kết giảm phát thải khí metan 30% vào năm 2030, cam kết chống suy thoái rừng và chuyển đổi năng lượng sạch. Áp lực đè nặng lên các bộ, ngành địa phương bởi trước đó, mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính (KNK) tối đa đến năm 2030 là 27%, với điều kiện có sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế (Theo Báo cáo đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) cập nhật). Dự thảo Chiến lược đưa ra mốc thời gian đến năm 2030, lượng phát thải KNK của Việt Nam phải giảm 43,5% so với kịch bản phát triển thông thường, đạt đỉnh vào năm 2035 để sau đó giảm nhanh. Đến năm 2050, bảo đảm tổng lượng phát thải KNK quốc gia đạt mức phát thải ròng bằng “0”.
.jpg)
ảnh minh họa
Theo Cục BĐKH, lộ trình để hiện thực hóa cam kết của Việt Nam tại COP26 cũng chính là lộ trình triển khai Chiến lược, đảm bảo Việt Nam có thể chủ động thích ứng hiệu quả, giảm mức độ dễ bị tổn thương, tổn thất và thiệt hại do BĐKH; giảm phát thải KNK, đóng góp tích cực và trách nhiệm với cộng đồng quốc tế trong bảo vệ hệ thống khí hậu trái đất. Bên cạnh đó, tận dụng cơ hội từ ứng phó BĐKH để chuyển dịch mô hình tăng trưởng, nâng cao sức chống chịu và cạnh tranh của nền kinh tế, hướng tới trở thành quốc gia phát triển, có thu nhập cao vào năm 2045. Yếu tố thuận lợi là Việt Nam đã có nền tảng pháp lý quan trọng, luật hóa công tác ứng phó với BĐKH thành một chương lớn trong Luật BVMT năm 2020. Luật Đầu tư năm 2020 cũng quy định những ngành, nghề liên quan đến ứng phó BĐKH và chuyển đổi năng lượng nằm trong nhóm hưởng ưu đãi đầu tư. Đặc biệt, phòng chống thiên tai và thích ứng với BĐKH là lĩnh vực được ưu tiên sử dụng vốn ODA.
Trợ lực quan trọng nữa đến từ quốc tế, từ sau khi diễn ra Hội nghị COP26 đến nay, các đối tác phát triển, tổ chức quốc tế thể hiện rõ thiện chí với Việt Nam bằng cách liên tục cử các đoàn công tác cấp khu vực đến gặp gỡ, thảo luận cùng lãnh đạo cấp Chính phủ, cấp bộ về nhu cầu hỗ trợ trong bảo vệ môi trường, ứng phó BĐKH. Các cơ quan cũng tích cực, chủ động làm việc với các tổ chức quốc tế, các đối tác phát triển để tranh thủ hợp tác về tài chính, công nghệ, tăng cường năng lực, ước tính giá trị lên tới hàng trăm tỷ đô la. Mới đây, trong khuôn khổ chuyến công du của Thủ tướng Phạm Minh Chính đến Hoa Kỳ, Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà đã có nhiều cuộc tiếp xúc, hội đàm cùng lãnh đạo nhiều tổ chức quốc tế nhằm chia sẻ về định hướng công tác ứng phó BĐKH tại Việt Nam, thúc đẩy các hoạt động hợp tác cụ thể và đã nhận được sự ủng hộ tích cực.
Trước đó, cuối tháng 4/2022, tại Hội thảo tham vấn Dự thảo Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050 do Bộ TN&MT tổ chức, Thứ trưởng Lê Công Thành cho biết: Dự thảo Chiến lược quốc gia về BĐKH giai đoạn đến năm 2050 phản ánh sự chuyển đổi về chất trong công tác ứng phó với BĐKH của Việt Nam; đồng thời thể hiện lộ trình để hiện thực hoá cam kết của Việt Nam tại COP26, các nhiệm vụ, giải pháp đề ra nhằm đạt mục tiêu đưa mức phát thải ròng về “0” vào năm 2050”. Cũng tại Hội thảo này, các đại biểu quốc tế đều đánh giá cao và bày tỏ sự ủng hộ với việc xây dựng dự thảo Chiến lược, đồng thời, khẳng định sẽ đồng hành cùng Việt Nam trong quá trình triển khai Chiến lược sau này. Đây có thể xem như chính sách đầu tiên của Việt Nam vạch ra lộ trình về cách thức đạt được sự trung hòa về khí hậu vào giữa thế kỷ này, đặt BĐKH là trung tâm trong tất cả các quyết định phát triển. Bà Caitlin Wiesen, đại diện Thường trú UNDP, quyền Điều phối viên Liên hợp quốc tại Việt Nam nhận định, Dự thảo Chiến lược quan trọng này sẽ tạo nền tảng vững chắc cho các kế hoạch và chính sách về khí hậu và năng lượng quan trọng khác, chẳng hạn như Quy hoạch điện 8 và Kế hoạch tổng thể cho phát triển năng lượng, cập nhật NDC, Kế hoạch Thích ứng Quốc gia (NAP) và Chiến lược Tăng trưởng Xanh. Chiến lược này, được thông qua, giúp huy động toàn bộ hệ thống chính phủ và toàn xã hội tham gia hành động có trách nhiệm với khí hậu vì một quá trình chuyển đổi công bằng, công bằng và phát triển bền vững của Việt Nam.
Trong quá trình xây dựng dự thảo Chiến lược, Bộ TN&MT đã nhận được sự hỗ trợ của Cơ quan Phát triển Pháp (AFD), Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ), Bộ Môi trường Nhật Bản. Đồng thời, ban soạn thảo, tổ biên tập cũng đã tham khảo các chiến lược dài hạn về BĐKH của nhiều quốc gia trên thế giới.
Dự thảo Chiến lược đã được xin ý kiến các bộ, ngành, cơ quan Trung ương và các địa phương, các nhà khoa học. Dự thảo Chiến lược quốc gia về BĐKH giai đoạn đến năm 2050 đã đề ra các mục tiêu: chủ động thích ứng hiệu quả, giảm mức độ dễ bị tổn thương, tổn thất và thiệt hại do BĐKH; giảm phát thải KNK theo mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050; tận dụng cơ hội từ ứng phó BĐKH để chuyển dịch mô hình tăng trưởng, nâng cao sức chống chịu và cạnh tranh của nền kinh tế; đóng góp tích cực, trách nhiệm với cộng đồng quốc tế trong bảo vệ hệ thống khí hậu trái đất. Theo ông Phạm Văn Tấn, Phó Cục trưởng Cục BĐKH, về thích ứng BĐKH, dự thảo chiến lược đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao khả năng chống chịu và năng lực thích ứng của hệ thống tự nhiên, KT-XH, đảm bảo sinh kế bền vững; giảm thiểu thiệt hại do thiên tai và khí hậu cực đoan. Các vấn đề trọng tâm bao gồm: Ngăn chặn tình trạng suy giảm, suy thoái, phục hồi các nguồn tài nguyên; nông nghiệp và an ninh lương thực; rừng và các hệ sinh thái, phát triển hạ tầng thích ứng với BĐKH; y tế và sức khỏe; bảo đảm an sinh xã hội và bình đẳng giới. Về giảm phát thải KNK, dự thảo Chiến lược đã tính toán chi tiết các phương án giảm phát thải cho các lĩnh vực năng lượng; nông nghiệp, lâm nghiệp, sử dụng đất; chất thải; các quá trình công nghiệp và sử dụng sản phẩm công nghiệp đến 2050. Việc lựa chọn giải pháp giảm phát thải ưu tiên các công nghê tiên tiến nhất tại Việt Nam và chuyển giao, ứng dụng công nghệ trên thế giới.
Huy động tổng lực, ứng phó là trách nhiệm của toàn hệ thống chính trị
Lãnh đạo Cục BĐKH cho biết, dự kiến, Chính phủ sẽ thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia để chỉ đạo triển khai thực hiện Chiến lược quốc gia về BĐKH giai đoạn đến năm 2050. Bộ TN&MT chịu trách nhiệm chính tổ chức thực hiện Chiến lược trên phạm vi cả nước.Bên cạnh những nhiệm vụ cụ thể cho các bộ, ngành, dự thảo Chiến lược thể hiện quan điểm: Ứng phó với BĐKH là trách nhiệm của toàn hệ thống chính trị và toàn xã hội. Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, dẫn dắt, người dân và doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm và là chủ thể thực hiện. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, cộng đồng doanh nghiệp phải chủ động tham gia vào các hoạt động ứng phó với BĐKH; tích cực phối hợp với các bộ, ngành, địa phương triển khai thực hiện, giám sát và đánh giá quá trình thực hiện Chiến lược. Nhà nước khuyến khích sự tham gia của các bên liên quan, bao gồm cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức xã hội, tổ chức phi chính phủ, các tổ chức trong nước và quốc tế trong đề xuất các sáng kiến thúc đẩy thích ứng với BĐKH, giảm phát thải KNK, giám sát và đánh giá thực hiện Chiến lược. Nguồn lực thực hiện bao gồm nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước, vốn của tổ chức, cá nhân, tài trợ quốc tế và các nguồn vốn huy động hợp pháp khác theo quy định của pháp luật.
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư triển khai các dự án ứng phó với BĐKH, phát triển năng lượng tái tạo. Hiện nay, các bộ, ngành, địa phương đang tập trung rà soát, tháo gỡ vướng mắc trong cơ chế, chính sách; Rà soát, điều chỉnh các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch có liên quan phù hợp với mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050; Rà soát, hoàn thiện Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn 2045 phù hợp với mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050; Xây dựng kế hoạch triển khai Tuyên bố toàn cầu về chuyển đổi điện than sang năng lượng sạch; kế hoạch thực hiện giảm 30% khí metan; đẩy mạnh huy động đầu tư hạ tầng thích ứng với BĐKH,… Các hành động này được kỳ vọng sẽ tạo đột phá trong thể chế, chính sách về đầu tư ứng phó BĐKH và chuyển đổi năng lượng, góp phần thúc đẩy triển khai Chiến lược trong thời gian tới.
Nguyễn Linh
Gen Xanh không chỉ là cuộc thi đơn thuần mà còn là có ý nghĩa quan trọng nhằm xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam tiên phong trong phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu.
Trong Kỳ 4, chúng ta đã phân tích vai trò của hợp tác quốc tế và tài chính khí hậu, chiếc “đòn bẩy” giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ hiện đại, nguồn vốn xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu. Tuy nhiên, dù chính sách có rõ ràng và quốc tế có đồng hành, mọi cam kết sẽ chỉ là con chữ nếu không có những người trực tiếp thực hiện. Và những người đó chính là cộng đồng và doanh nghiệp, những chủ thể ở tuyến đầu biến mục tiêu giảm phát thải mê-tan thành hành động cụ thể.
Sau ba kỳ đầu tiên, chúng ta đã lần lượt phân tích bức tranh toàn cầu và cam kết của Việt Nam, các giải pháp trong nông nghiệp - chất thải và mặt trận then chốt năng lượng. Tuy nhiên, để biến những cam kết này thành hiện thực, Việt Nam không thể chỉ dựa vào nguồn lực trong nước. Hợp tác quốc tế và huy động tài chính khí hậu sẽ là chìa khóa mở ra cánh cửa thực thi, giúp Việt Nam vượt qua rào cản công nghệ, tài chính và quản lý.
Trong Bài 2, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã đi sâu vào tiềm năng và giải pháp giảm phát thải mê-tan trong nông nghiệp và quản lý chất thải - 02 lĩnh vực chiếm hơn 70% tổng phát thải quốc gia. Nhưng để hiện thực hóa cam kết giảm ít nhất 30% lượng phát thải vào năm 2030, Việt Nam không thể bỏ qua một “mặt trận” khác: năng lượng, đặc biệt là khai thác than và dầu khí. Đây là khu vực tiềm ẩn nguy cơ phát thải cao, nhưng cũng chính là nơi có thể giảm mạnh nếu tận dụng tốt công nghệ và chính sách.
Trong Kỳ 1 của loạt bài, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã phác họa bức tranh toàn cầu về khí mê-tan - loại khí có sức nóng gấp 28 lần CO₂ trong chu kỳ 100 năm và tới 80 lần trong 20 năm cũng như cam kết mạnh mẽ của Việt Nam khi tham gia Global Methane Pledge, đặt mục tiêu giảm ít nhất 30% phát thải vào năm 2030 so với 2020. Bước sang Kỳ 2, bài viết đi sâu vào hai lĩnh vực phát thải lớn nhất của Việt Nam: nông nghiệp và quản lý chất thải, nơi chiếm hơn 70% tổng lượng mê-tan quốc gia. Đây không chỉ là thách thức, mà còn là cơ hội vàng để Việt Nam hiện thực hóa cam kết toàn cầu, đồng thời đem lại lợi ích thiết thực cho kinh tế và xã hội.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, khí mê-tan, loại khí nhà kính có sức nóng gấp 28 lần CO₂ - đang trở thành tâm điểm trong các nỗ lực toàn cầu. Việt Nam, cùng hơn 150 quốc gia, đã tham gia Cam kết giảm phát thải mê-tan toàn cầu (Global Methane Pledge) với mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% vào năm 2030 so với mức năm 2020. Bên lề Hội thảo “Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về giảm phát thải khí mê-tan” tổ chức ngày 25/9/2025 tại Hà Nội, nhiều chuyên gia và nhà quản lý đã chia sẻ về lộ trình hành động, những thách thức cũng như cơ hội để Việt Nam thực hiện thành công cam kết này.
