Năm 2021 là năm đánh dấu mốc Việt Nam chủ động tích cực đóng góp chung vào xu thế toàn cầu, cam kết hành động mạnh mẽ tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước Khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu. Đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Hội nghị do Thủ tướng Chính phủ dẫn đầu cùng với những cam kết hành động mạnh mẽ về ứng phó với biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng, mở ra nhiều cơ hội chuyển dịch mô hình tăng trưởng, tiếp cận tri thức, công nghệ, tài chính. Việt Nam quyết tâm đạt mục tiêu trung hòa các-bon vào năm 2050 với nguồn lực trong nước và hỗ trợ quốc tế, cắt giảm 30% khí mê-tan vào năm 2030, tham gia tuyên bố chuyển đổi chuyển đổi năng lượng, rừng và sử dụng đất, hành động thích ứng toàn cầu.
Xu thế phát triển tất yếu
Năm 2021, biến đổi khí hậu (BĐKH) tiếp tục cho thấy sự gia tăng về tính cực đoan. Điển hình là việc các nước châu Âu như Đức, Bỉ, vốn ít phải chịu thiên tai, đã chứng kiến đợt mưa lũ lịch sử cướp đi sinh mạng của hơn 200 người. Nhiều quốc gia khác cũng đã phải gánh chịu tác động nặng nề của thiên tai do BĐKH như Trung Quốc (mưa lũ), Hoa Kỳ (nắng nóng, cháy rừng),…
Một lần nữa, giới khoa học lại lên tiếng về việc khí thải nhà kính từ các hoạt động của con người là nguyên nhân làm cho thế giới đứng trước bờ vực của cuộc khủng hoảng khí hậu.
Đứng trước yêu cầu của thời đại, Hội nghị Liên hợp quốc về BĐKH (COP26) đã đưa ra khẩu hiệu “Cùng hành động ứng phó với BĐKH”. Giảm phát thải để đưa mức phát thải ròng về “0” vào giữa thế kỷ đã trở thành xu thế tất yếu, không thể đảo ngược của thế giới kèm theo các tuyên bố chuyển đổi năng lượng mạnh mẽ, phát triển phát thải thấp, hướng tới đạt mục tiêu giữ cho mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở ngưỡng 1,5oC vào cuối thế kỷ. Đây là lần đầu tiên thế giới đưa ra được lộ trình cắt giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ. Gần 150 quốc gia đã đưa ra cam kết mức phát thải ròng về “0” vào giữa thế kỷ; hơn 100 quốc gia đã tham gia Cam kết giảm phát thải mê-tan toàn cầu vào năm 2030; 140 quốc gia tham gia Tuyên bố Glasgow của các nhà lãnh đạo về rừng và sử dụng đất.
Vấn đề chuyển đổi sang năng lượng sạch và nhanh chóng chấm dứt sử dụng than được thúc đẩy mạnh mẽ. Gần 50 quốc gia đã tuyên bố tham gia Tuyên bố toàn cầu về chuyển đổi điện than sang năng lượng sạch. Các nguồn tài chính quốc tế cho phát triển điện than sẽ sớm chấm dứt và chuyển sang tập trung hỗ trợ phát triển năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn, duy trì và phát triển rừng, bảo vệ các hệ sinh thái. Các nước phát triển chưa đạt được cam kết loại bỏ hoàn toàn điện than, sớm thoát khỏi các nguồn nhiên liệu hoá thạch khác như dầu và khí, đồng thời phải tăng đóng góp tài chính trong khi phải phục hồi nền kinh tế sau đại dịch Covid.
Chủ động tham gia xu thế toàn cầu
Đảng và Nhà nước với tầm nhìn chiến lược, nhãn quan nhạy bén đã xác định ứng phó với BĐKH là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng. Ứng phó với BĐKH đã trở thành một trong những chủ đề được Lãnh đạo Đảng, Nhà nước thảo luận với các tổ chức, đối tác quốc tế trong cả năm 2021. Đặc biệt, với việc bám sát, phân tích kỹ lưỡng diễn biến tình hình BĐKH toàn cầu, dự báo sát xu thế của thời đại, Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, đặc biệt là Thủ tướng Chính phủ, đã có những chỉ đạo hết sức kịp thời về nội dung Việt Nam tham gia tại Hội nghị COP26. Phát biểu trước các nguyên thủ quốc gia của gần 130 quốc gia, Thủ tướng Chính phủ đã sử dụng lời kêu gọi “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết, thành công, thành công, đại thành công” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, danh nhân văn hóa thế giới để kêu gọi thế giới đoàn kết chống lại thảm họa khí hậu.
Nhiều nội dung, cam kết hành động được Thủ tướng Chính phủ đưa ra tại Hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP26, bao gồm đưa mức phát thải ròng về “0” vào năm 2050; tham gia Cam kết giảm phát thải khí mê-tan; tham gia Tuyên bố toàn cầu chuyển đổi từ điện than sang năng lượng sạch, Tuyến bố Glasgow của các lãnh đạo về rừng và sử dụng đất,... là những minh chứng cho thấy sự nhạy bén, tầm nhìn mang tầm thời đại của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Những cam kết này đã được cộng đồng quốc tế đánh giá cao bởi các cam kết của Việt Nam hoàn toàn phù hợp với xu thế chung của nhân loại để lựa chọn mô hình phát triển không gây tổn hại cho thế hệ hôm nay và mai sau.
Vì vậy, Tổng thư ký Liên hợp quốc đã liên tục nhắc đến “Việt Nam” tại các Hội nghị của tổ chức này như một điển hình về quốc gia đang phát triển nhưng rất có trách nhiệm tham gia vào việc giải quyết những thách thức toàn cầu.
Nhiều cơ hội hợp tác mới
Các cam kết mạnh mẽ và những ý kiến đóng góp có trách nhiệm của Việt Nam tại Hội nghị được cộng đồng quốc tế đánh giá cao, mở ra nhiều cơ hội hợp tác về tăng trưởng ít phát thải, thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn, thích ứng với BĐKH. Nhiều đối tác phát triển trong và ngoài nước đã thể hiện mong muốn và cam kết hợp tác với Việt Nam để triển khai thực hiện các cam kết sau Hội nghị.
Việc cam kết đưa phát thải ròng về “0” và tham gia cam kết giảm phát thải mê-tan đã phát đi tín hiệu mạnh mẽ đến cộng đồng quốc tế về quyết tâm cao trong ứng phó với BĐKH, mở ra cơ hội tận dụng sự dịch chuyển của nguồn tài chính toàn cầu cho phát triển ít phát thải vào Việt Nam, đồng thời mở ra nhiều cơ hội hợp tác về tăng trưởng ít phát thải, thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn, thích ứng với BĐKH. Nhiều tổ chức quốc tế, đối tác phát triển, tập đoàn lớn; đặc biệt là các định chế tài chính, tập đoàn lớn về năng lượng tái tạo đã cam kết, ký kết hợp tác với Việt Nam.
Ngay sau Hội nghị COP26, các tổ chức quốc tế, và các đối tác quốc tế đã có Thư gửi Thủ tướng Chính phủ, cam kết đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam trong thực hiện cam kết tại COP26. Đồng thời, thông báo hơn 450 ngân hàng, công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư và các công ty tài chính (quản lý vốn tới 130.000 tỷ USD) đã cam kết sử dụng quỹ của họ để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Ngay sau Hội nghị COP26, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành thực hiện ngay các nhiệm vụ cấp bách mang tính đột phá nhằm triển khai kết quả COP26, đã thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia do Thủ tướng Chính phủ đứng đầu để đề xuất cơ chế, chính sách, pháp luật, quy hoạch, thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường thuận lợi và tận dụng các cơ hội huy động nguồn lực trong và ngoài nước cho phát triển hạ tầng BĐKH và phát triển năng lượng tái tạo. Để triển khai thực hiện cam kết, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo xây dựng và ban hành trong năm 2022: Chiến lược quốc gia về BĐKH giai đoạn đến năm 2050, Kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030, Kế hoạch thực hiện Tuyên bố Glasgow của các nhà lãnh đạo về rừng và sử dụng đất, Lộ trình thực hiện Tuyên bố về chuyển đổi điện than sang năng lượng sạch và Kế hoạch hành động của các bộ, ngành thực hiện mục tiêu trung hòa các-bon vào năm 2050. Năm 2021 cũng là năm Việt Nam đã ký kết và triển khai nhiều chương trình hợp tác về ứng phó với BĐKH, phát triển các-bon thấp với nhiều quốc gia trên thế giới nhằm thực hiện các mục tiêu cam kết.
Hội nghị COP26 đã định hình, để thực hiện lộ trình này, đòi hỏi tất cả các quốc gia, trong đó có Việt Nam phải chuyển đổi mạnh mẽ sang phát triển phát thải thấp; đồng thời sẽ tác động mạnh mẽ đến mọi mặt về chính trị, ngoại giao, kinh tế và thương mại toàn cầu trong thời gian tới.
Ứng phó với BĐKH trên toàn cầu và ở nước ta đã chuyển sang một giai đoạn mới, đòi hỏi Việt Nam phải tham gia sâu và thực chất vào nỗ lực chung của toàn cầu; đổi mô hình phát triển gắn với xu thế phát triển toàn cầu, tăng cường hợp tác giữa các quốc gia, huy động sự tham gia của các tổ chức quốc tế, các định chế tài chính, doanh nghiệp trong và ngoài nước, tạo sự gắn kết và tham gia của toàn dân trong ứng phó với BĐKH.
TS. TĂNG THẾ CƯỜNG
Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu
Gen Xanh không chỉ là cuộc thi đơn thuần mà còn là có ý nghĩa quan trọng nhằm xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam tiên phong trong phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu.
Trong Kỳ 4, chúng ta đã phân tích vai trò của hợp tác quốc tế và tài chính khí hậu, chiếc “đòn bẩy” giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ hiện đại, nguồn vốn xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu. Tuy nhiên, dù chính sách có rõ ràng và quốc tế có đồng hành, mọi cam kết sẽ chỉ là con chữ nếu không có những người trực tiếp thực hiện. Và những người đó chính là cộng đồng và doanh nghiệp, những chủ thể ở tuyến đầu biến mục tiêu giảm phát thải mê-tan thành hành động cụ thể.
Sau ba kỳ đầu tiên, chúng ta đã lần lượt phân tích bức tranh toàn cầu và cam kết của Việt Nam, các giải pháp trong nông nghiệp - chất thải và mặt trận then chốt năng lượng. Tuy nhiên, để biến những cam kết này thành hiện thực, Việt Nam không thể chỉ dựa vào nguồn lực trong nước. Hợp tác quốc tế và huy động tài chính khí hậu sẽ là chìa khóa mở ra cánh cửa thực thi, giúp Việt Nam vượt qua rào cản công nghệ, tài chính và quản lý.
Trong Bài 2, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã đi sâu vào tiềm năng và giải pháp giảm phát thải mê-tan trong nông nghiệp và quản lý chất thải - 02 lĩnh vực chiếm hơn 70% tổng phát thải quốc gia. Nhưng để hiện thực hóa cam kết giảm ít nhất 30% lượng phát thải vào năm 2030, Việt Nam không thể bỏ qua một “mặt trận” khác: năng lượng, đặc biệt là khai thác than và dầu khí. Đây là khu vực tiềm ẩn nguy cơ phát thải cao, nhưng cũng chính là nơi có thể giảm mạnh nếu tận dụng tốt công nghệ và chính sách.
Trong Kỳ 1 của loạt bài, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã phác họa bức tranh toàn cầu về khí mê-tan - loại khí có sức nóng gấp 28 lần CO₂ trong chu kỳ 100 năm và tới 80 lần trong 20 năm cũng như cam kết mạnh mẽ của Việt Nam khi tham gia Global Methane Pledge, đặt mục tiêu giảm ít nhất 30% phát thải vào năm 2030 so với 2020. Bước sang Kỳ 2, bài viết đi sâu vào hai lĩnh vực phát thải lớn nhất của Việt Nam: nông nghiệp và quản lý chất thải, nơi chiếm hơn 70% tổng lượng mê-tan quốc gia. Đây không chỉ là thách thức, mà còn là cơ hội vàng để Việt Nam hiện thực hóa cam kết toàn cầu, đồng thời đem lại lợi ích thiết thực cho kinh tế và xã hội.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, khí mê-tan, loại khí nhà kính có sức nóng gấp 28 lần CO₂ - đang trở thành tâm điểm trong các nỗ lực toàn cầu. Việt Nam, cùng hơn 150 quốc gia, đã tham gia Cam kết giảm phát thải mê-tan toàn cầu (Global Methane Pledge) với mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% vào năm 2030 so với mức năm 2020. Bên lề Hội thảo “Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về giảm phát thải khí mê-tan” tổ chức ngày 25/9/2025 tại Hà Nội, nhiều chuyên gia và nhà quản lý đã chia sẻ về lộ trình hành động, những thách thức cũng như cơ hội để Việt Nam thực hiện thành công cam kết này.
