Ông Phan Viết Đại, Trường Đại học Lâm nghiệp Việt Nam chỉ ra phương pháp sử dụng vòng năm sinh trưởng kết hợp khoan tăng trưởng để xác định tuổi và lịch sử phát triển của các cây chè Shan Tuyết, cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho bảo tồn và nâng cao giá trị vùng chè đặc sản.
Tại Hội thảo "Phát triển và nâng tầm giá trị Trà Shan Tuyết", ông Phan Viết Đại, Trường Đại học Lâm Nghiệp Việt Nam cho biết, chè Shan Tuyết được trồng trên vùng đồi cao, khí hậu mát mẻ, sương mù bao phủ quanh năm, tạo nên hương vị đặc trưng và gìn giữ nhiều nguồn gen quý. Đây cũng là khu vực có điều kiện tự nhiên đặc biệt thuận lợi để phát triển cây chè, với độ cao trên 1.000 m, nhiệt độ ổn định 18-25 độ C, cùng hệ thống sông suối và nguồn nước ngầm phong phú, giúp cây chè sinh trưởng tốt.
Ông Phan Viết Đại nhấn mạnh, nhóm nghiên cứu đã sử dụng phương pháp vòng năm sinh trưởng để xác định tuổi cây chè Shan tuyết mà không gây hại cho cây. Mỗi vòng năm gồm hai phần: vòng gỗ sáng hình thành trong thời kỳ sinh trưởng mạnh và vòng gỗ tối khi cây phát triển chậm. Mỗi cặp vòng sáng - tối tương ứng một năm tuổi. Độ dày các vòng biến đổi theo khí hậu, sức khỏe cây và sự cạnh tranh sinh trưởng, qua đó phản ánh lịch sử phát triển của cây trong từng giai đoạn khác nhau.
Để lấy mẫu phục vụ việc đo đếm, nhóm nghiên cứu sử dụng khoan tăng trưởng, thiết bị chuyên dụng cho phép lấy lõi gỗ một cách nhẹ nhàng, ít xâm lấn nhưng vẫn đảm bảo độ chính xác cao.
Quy trình được thực hiện qua bốn bước liên tiếp. Trước hết, khoan tăng trưởng được đặt vào thân cây và khoan sâu đến khoảng 75% đường kính để lấy mẫu lõi. Tiếp đó, ống rút mẫu được sử dụng, quay ngược chiều kim đồng hồ để kéo phần lõi gỗ ra khỏi thân cây. Mẫu lõi sau khi lấy ra sẽ cho thấy các vòng gỗ đồng tâm, giúp xác định vị trí tâm thân cây. Cuối cùng, các nhà nghiên cứu đếm số vòng tối màu từ tâm đến vỏ, có thể hỗ trợ bằng kính lúp để tăng độ chính xác và kết hợp thêm dữ liệu về đường kính, chiều cao cây nhằm hoàn thiện kết quả xác định tuổi.
Thông qua phân tích mẫu lõi gỗ, nhóm nghiên cứu có thể xác định tuổi và quá trình sinh trưởng của từng cây chè Shan tuyết cổ thụ tại Suối Giàng. Các kết quả này là cơ sở quan trọng nhằm bảo tồn nguồn gen chè quý, đồng thời phục vụ công tác nghiên cứu và định hướng phát triển bền vững cho vùng chè đặc sản.
Những kết quả nghiên cứu được trình bày tại Hội thảo cho thấy việc xác định chính xác tuổi thọ và lịch sử sinh trưởng của cây chè Shan Tuyết không chỉ mang giá trị khoa học mà còn có ý nghĩa thiết thực đối với công tác bảo tồn và phát triển vùng chè đặc sản Suối Giàng. Đây là nền tảng quan trọng để nâng tầm giá trị Trà Shan Tuyết, góp phần xây dựng thương hiệu và thúc đẩy phát triển bền vững cho vùng chè đặc hữu của Việt Nam.
Theo nhà Sử học Dương Trung Quốc, với cơ sở lịch sử, khoa học và văn hóa ẩm thực, trà Shan Tuyết xứng đáng trở thành “thương hiệu trà đại diện quốc gia”. Ông nhấn mạnh việc bảo tồn các cây cổ thụ, mở rộng diện tích trồng, nâng cao chất lượng sản phẩm và gắn phát triển trà với du lịch sinh thái là bước cần thiết để khẳng định vị thế cho trà Shan Tuyết Việt Nam.
Theo ông Lê Huy Cường, Trưởng ban Kỹ thuật, Hội Cây Di sản Việt Nam, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam nhấn mạnh, để phát triển và nâng tầm chè Shan Tuyết, cần xây dựng chiến lược bảo tồn, quy hoạch vùng chè, bố trí hạ tầng du lịch, thành lập bộ phận quản lý di sản.
Xã Tà Xùa (tỉnh Sơn La) nằm ở độ cao hơn 1.500 mét, nơi mây mù như tấm voan trắng quàng lên những sườn núi, tạo nên vẻ đẹp hoang sơ mà quyến rũ đến lạ. Giữa biển mây cuồn cuộn ấy, vùng đất được ví như “cô gái đẹp đang ngủ say” vẫn âm thầm nuôi dưỡng những giá trị riêng: có khí hậu lạnh quanh năm, sương mù dày đặc, tất cả hội tụ để hình thành nên những sản vật đặc hữu. Từ sơn tra, dược liệu cho đến những cây chè cổ thụ tạo nên dòng Shan tuyết danh tiếng, Tà Xùa không chỉ có cảnh sắc mê hoặc mà còn là nơi sinh ra những nông sản quý hiếm bậc nhất miền núi phía Bắc. Những sản phẩm ấy đã trở thành sinh kế chủ lực cho người dân, đồng thời mở ra hướng phát triển kinh tế bền vững gắn với bảo tồn hệ sinh thái. Nhằm làm rõ định hướng phát triển trong thời gian tới, phóng viên Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trao đổi với ông Đỗ Văn Xiêm, Chủ tịch UBND xã Tà Xùa để hiểu rõ hơn hành trình khai thác và phát huy giá trị nông nghiệp đặc sản của vùng đất giữa mây trời này.
Việt Nam, đất nước được thiên nhiên ưu đãi với những đồi chè xanh mướt, đã và đang khẳng định vị thế là một trong những cường quốc xuất khẩu chè trên thế giới. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và yêu cầu ngày càng khắt khe về chất lượng của thị trường quốc tế, ngành chè Việt Nam đứng trước một thách thức lớn: làm thế nào để nâng cao giá trị sản phẩm, thoát khỏi vị thế xuất khẩu nguyên liệu thô? Câu trả lời nằm ở hai trụ cột chiến lược: Đổi mới công nghệ chế biến và Tiêu chuẩn hóa sản phẩm, đặc biệt là đối với loại chè đặc sắc, quý hiếm như Shan tuyết cổ thụ. Đây chính là con đường để chè Việt Nam không chỉ "có mặt" mà còn "có giá" trên bản đồ thương mại quốc tế.
Ông Hoàng Vĩnh Long, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam nhấn mạnh, chè Shan tuyết Suối Giàng là tổng hòa giá trị tự nhiên, kinh tế và văn hóa, hội tụ đủ yếu tố để trở thành thương hiệu chè đặc sản quốc gia. Để đạt được điều này, cần chiến lược phát triển thương hiệu bền vững, đặt trọng tâm vào bản sắc văn hóa và bảo tồn sinh thái, tích hợp khoa học - công nghệ và marketing hiện đại.
