Xanh từ nhận thức đến hành động: Đôi điều ghi nhận ở Ninh Bình

Theo đánh giá chung của Chương trình phát triển Liên hiệp quốc tại Việt Nam và Hiệp hội Du lịch Việt Nam, Ninh Bình là một trong hai địa phương của cả nước làm tốt công tác giảm thiểu rác thải nhựa trong lĩnh vực du lịch. Đây là địa phương đã và đang trở thành điểm đến không thể bỏ qua của du khách trong và ngoài nước bởi cách làm du lịch bài bản với chiến lược xuyên suốt là phát triển du lịch xanh, bền vững; du lịch dựa vào cộng đồng, tôn trọng giá trị tự nhiên, giá trị lịch sử văn hóa của địa phương một cách tối đa.

Xanh từ nhận thức đến hành động

Từ các cấp lãnh đạo đến từng địa phương, mỗi người dân Ninh Bình đều xác định du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn, phát triển "du lịch xanh", bền vững để làm bệ đỡ cho các ngành, các lĩnh vực tăng trưởng “Xanh”.

Các địa phương trong tỉnh nỗ lực phấn đấu đạt và giữ vững danh hiệu nông thôn mới

Sự chuyên nghiệp từ trang phục, thái độ phục vụ và ý thức bảo vệ môi trường của mỗi người dân tại các vùng du lịch là một trong những minh chứng cho đất và người Ninh Bình hôm nay đã thực sự thay đổi, sẵn sàng đồng hành cùng hành trình phát triển kinh tế nói chung và du lịch sinh thái bền vững nói riêng của tỉnh nhà.

Mùa vàng Tam Cốc, Hoa Lư

Mới đây, Hiệp hội Du lịch Việt Nam phối hợp với Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường và Chương trình phát triển Liên hiệp quốc (UNDP) tại Việt Nam đã tổ chức lễ khởi động dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa trong lĩnh vực du lịch Việt Nam”. Trong dự án này, UNDP đã chọn Ninh Bình và Quảng Nam là hai địa phương thí điểm áp dụng các giải pháp, sáng kiến giảm thiểu rác thải nhựa. Không phải ngẫu nhiên Ninh Bình được lựa chọn để thí điểm dự án này bởi những quyết sách bài bản, đúng hướng và bền vững của chính quyền địa phương và hành động đúng đắn của người dân địa phương sở tại.

Trong mỗi giai đoạn phát triển, tỉnh Ninh Bình có những điều chỉnh chính sách, chiến lược phát triển phù hợp với điều kiện thực tế và nguồn lực đã có, trong đó du lịch thân thiện với môi trường luôn được xác định là lĩnh vực ưu tiên. Theo đó, ngay từ năm 2001, Tỉnh ủy Ninh Bình đã ban hành Nghị quyết số 03 về phát triển du lịch - Đây được coi là nghị quyết chuyên đề đầu tiên của tỉnh Ninh Bình về phát triển du lịch, trong đó xác định chuyển hướng chiến lược phát triển kinh tế từ “nâu” sang “xanh”, chuyển từ công nghiệp vật liệu xây dựng sang phát triển du lịch.

Phát triển du lịch nhưng vẫn chú trọng bảo tồn hệ sinh thái

Từ đó đến nay, Ninh Bình luôn chú trọng bảo tồn cảnh quan thiên nhiên, di tích lịch sử một cách tối đa để phục vụ cho du lịch. Du lịch “Xanh” gắn khai thác với bảo tồn tính đa dạng của hệ sinh thái tự nhiên và các giá trị, di sản văn hóa vật thể, phi vật thể.

Nghị quyết số 15-NQ/TU, ngày 13/7/2009, của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Ninh Bình, về phát triển du lịch đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, là cơ sở quan trọng cho sự phát triển của du lịch Ninh Bình; là động lực quan trọng để du lịch Ninh Bình phát triển vượt bậc trong hơn 10 năm qua. Cùng với việc ban hành Nghị quyết số 15 của Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 07/KH-UBND, triển khai chi tiết nội dung của Nghị quyết để ngành du lịch Ninh Bình từng bước trở thành một ngành công nghiệp không khói, phát triển bền vững gắn với “xanh hóa” trong khai thác và sử dụng tài nguyên du lịch, từ đó tạo ra các giá trị kinh tế mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương.

Trong giai đoạn gần đây, Ninh Bình đã ban hành nhiều nghị quyết, quyết định, chương trình phát triển du lịch. Đặc biệt, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XXII (nhiệm kỳ 2020-2025) xác định: Đầu tư hạ tầng phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn là một trong 3 khâu đột phá chiến lược, tạo hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế mạnh mẽ; chuyển công nghiệp khai thác vật liệu xây dựng sang phát triển du lịch, tạo mô hình tăng trưởng "Xanh".

Đến nay, các địa phương trên địa bàn tỉnh Ninh Bình luôn quan tâm, chú trọng và tích cực bảo tồn cảnh quan thiên nhiên, di tích lịch sử; khoanh vùng cấm khai thác đá vôi, khai thác rừng đặc dụng trên núi đá, không cho phép khai thác khoáng sản trái phép, ảnh hưởng đến đời sống người dân địa phương.

Theo hướng đó, Ninh Bình đã thu hút được nhiều nhà đầu tư phát triển các khu, điểm du lịch thành điểm đến "an toàn - thân thiện - hấp dẫn" như: Khu du lịch sinh thái Tràng An, Khu du lịch sinh thái Tam Cốc - Bích Động; Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long; Vườn quốc gia Cúc Phương, vườn chim Thung Nham, chùa Bái Đính,…

Nhiều năm nay, tỉnh Ninh Bình luôn nằm trong top các địa phương có điểm sáng về an ninh, an toàn, bảo đảm vệ sinh môi trường. Thường xuyên tổ chức các đoàn kiểm tra liên ngành để phát hiện chấn chỉnh, xử lý hoặc kịp thời các sai phạm trong kinh doanh du lịch.

Theo báo cáo của Sở Du lịch Ninh Bình, chiến lược xuyên suốt của Ninh Bình là phát triển du lịch xanh, phát triển du lịch bền vững và dựa vào cộng đồng. Để thực hiện được mục tiêu này Ninh Bình dựa vào 3 trụ cột chính là: Người dân, doanh nghiệp và nhà nước. Theo đó, Sở Du lịch Ninh Bình cùng với Sở Tài nguyên và Môi trường Ninh Bình kết hợp chỉ đạo phát triển kinh tế phải đi đôi với BVMT, tôn trọng giá trị tự nhiên, tôn trọng giá trị lịch sử văn hóa, cảnh quan môi trường.

Hiện Ninh Bình đang đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp trong việc giữ gìn bảo vệ môi trường. Người dân được coi là trung tâm để phát triển du lịch xanh, phát triển bền vững. Tại tất cả các điểm du lịch ở Ninh Bình, việc giữ gìn, bảo vệ môi trường xanh, sạch, đẹp đều do người dân thực hiện. Song song với đó là doanh nghiệp khi đầu tư tôn tạo các điểm du lịch hay các di tích lịch sử văn hóa đều phải tôn trọng tối đa yếu tố tự nhiên, yếu tố lịch sử văn hóa để phục dựng lại cũng như phát triển các sản phẩm dịch vụ phù hợp với điều kiện tự nhiên và bảo vệ tài nguyên môi trường ở từng địa điểm đó.

Mỗi người dân là một tuyên truyền viên về bảo vệ môi trường

Để phát huy được tiềm năng, thế mạnh hiện có, tỉnh đã thiết lập một mô hình hợp tác hiệu quả, chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Trong đó, đặc biệt coi trọng sự đồng thuận và tham gia tích cực, trách nhiệm của người dân địa phương, vì họ vừa là di sản sống, vừa trực tiếp bảo vệ, giữ gìn di sản và tài nguyên du lịch.

nhân rộng nhiều mô hình do đoàn thanh niên khởi xướng

Sự bài bản trong quyết sách và định hướng đã tạo nên sự đồng thuận, hài hòa giữa chính quyền, doanh nghiệp và nhân dân nên đi đến đâu khách du lịch cũng cảm nhận được không khí và môi trường trong lành, không rác thải. Không chỉ ở mỗi điểm du lịch mà đâu đâu chúng ta đều có thể bắt gặp người dân địa phương như một hướng dẫn viên du lịch thực thụ, như một tuyên truyền viên tích cực giới thiệu về lịch sử, vẻ đẹp của Ninh Bình kết hợp với gìn giữ bảo vệ môi trường. Vì vậy, Ninh Bình luôn được các chuyên trang du lịch quốc tế bình chọn là điểm đến du lịch hấp dẫn, nằm trong nhóm 10 tỉnh, thành phố đón nhiều khách du lịch nhất cả nước.

Điển hình như tại khu du lịch Tràng An, Quần thể danh thắng Tràng An đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới năm 2014, trong suốt chuyến hành trình trải nghiệm Tràng An, thực tế quan sát của phóng viên, chúng tôi không bắt gặp rác thải trên sông hay ở bất kỳ điểm dừng chân nào bởi trên mỗi con đò, người lái đò đều chuẩn bị rỏ đựng rác và đều tuyên truyền cho khách du lịch cùng chung tay với người dân địa phương bảo vệ môi trường. Cách mỗi đoạn sông lại có những thuyền đi vớt rong rêu trôi nổi để bảo đảm môi trường, cảnh quan luôn sạch đẹp.

Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long ở huyện Gia Viễn là khu bảo tồn thiên nhiên rất quan trọng vì có có hơn 700 loài động vật bậc cao và loài thực vật thủy sinh, đặc biệt có 8 loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam nên việc bảo vệ môi trường Vân Long luôn được cấp chính quyền quan tâm.

Từ việc không được phá vỡ kết cấu hạ tầng, chỉnh trang sao cho phải bảo đảm giữa môi trường, giữa tự nhiên và du lịch; xây dựng Bộ quy tắc ứng xử văn minh, thanh lịch huyện đã có những chiến dịch phát động tạo ra những tuần lễ du lịch xanh để tạo môi trường xanh, sạch, đẹp.

Huyện Gia Viễn đã có mô hình mỗi người lái đò là một tuyên truyền viên tích cực nhất; mô hình tặng giỏ rác để "Chở xanh, thở lành" nghĩa là du khách xuống thuyền được hướng dẫn khi có rác bỏ vào giỏ, đem lên đưa về nơi tập kết.

Sự chuyên nghiệp từ trang phục, thái độ phục vụ và ý thức bảo vệ môi trường của mỗi người dân là thế mạnh để Ninh Bình làm giàu từ phát triển du lịch xanh

Để bảo vệ tính đa dạng của khu bảo tồn, cơ quan chức năng đã triển khai các biện pháp trong đó lấy chính người dân làm hạt nhân nòng cốt để thực hiện mục tiêu bảo tồn bền vững. Cùng với tuyên truyền vận động người dân chính quyền địa phương cũng tăng cường công tác quản lý, bảo đảm phát triển du lịch không mâu thuẫn với công tác bảo tồn tự nhiên.

Người dân luôn trách nhiệm làm sạch môi trường 

Bà Vũ Thị Dược, Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Viễn cho biết, sau những năm bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, người dân địa phương rất quan tâm đến sức khỏe và khi huyện thực hiện công tác truyền thông về giảm thiểu rác thải nhựa hoặc sử dụng những sản phẩm thân thiện với môi trường thì người dân được tiếp cận với kiến thức khoa học như túi nilon rất tác hại, sử dụng đồ xốp hằng ngày dễ dẫn đến các căn bệnh nguy hiểm. Thay vào đó, huyện hướng dần đến các sản phẩm thân thiện môi trường. Ví dụ như việc sử dụng mo cau để tái chế thành những sản phẩm du lịch, đưa vào sử dụng quảng bá ở những điểm du lịch nổi tiếng trên địa bàn huyện. Du khách được trải nghiệm vẽ, viết thư pháp trên mo cau tại mảnh đất nổi tiếng về cau tiến vua. Thay vì cho các cháu tô tượng, ở đây sẽ được thực hiện trên mo cau. Viết thư pháp, vẽ trên mo cau và những sản phẩm thay thế hộp xốp được dùng bằng nguyên liệu mo cau sẽ tạo ra nét đặc trưng riêng của vùng đất nổi tiếng với loại cây cau tiến vua.

Song hành với văn hóa, ẩm thực, là kế thừa những vị thuốc của cụ thánh Nguyễn Minh Không - cụ tổ của ngành đông y tại Gia Viễn để làm nên những sản phẩm bằng thuốc từ thảo dược thiên nhiên như xà bông được chiết xuất mướp đắng, từ cây cỏ thiên nhiên và những vị thuốc nam của cụ truyền lại sẽ tạo nên sản phẩm thân thiện.

Những sản phẩm truyền thống, thân thiện với môi trường được du khách trong, ngoài nước ưa chuộng

Ninh Bình đã nhân rộng mô hình "Hộp quà xanh biết nói" để các bạn học sinh sẽ dùng tiền lãi của các sản phẩm đó hỗ trợ các bạn nhỏ bị ung thư. Những mô hình không sử dụng túi nilon, sử dụng những sản phẩm bằng giấy như hộp giấy, ống hút giấy cũng được tuyên truyền, nhân rộng. Đặc biệt với những sản phẩm truyền thống sẽ hướng bà con vừa sản xuất vừa phục vụ du lịch chuyên nghiệp hơn, thân thiện hơn.

Một trong những địa phương trong tỉnh là huyện Gia Viễn, Gia Viễn có những tuyến tour đưa du khách đến trải nghiệm cùng làm những sản phẩm bằng nhựa tái chế, qua đó vừa giúp người dân địa phương, các em học sinh được phát triển vốn tiếng Anh, vừa nâng cao nhận thức của du khách, người dân về bảo vệ môi trường.

Đây là giai đoạn tiên phong thực hiện được đông đảo người dân Gia Viễn phấn khởi, hào hứng tham gia vừa có ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường vừa giúp các em học sinh thêm yêu quê hương mình hơn, biết về nguồn cội lịch sử của quê hương.

Có thể nói, du lịch "xanh", du lịch trải nghiệm ở Ninh Bình sẽ giúp du khách hiểu được cuộc sống, sinh hoạt, lao động sản xuất của người dân bản địa. Đó là cơ sở để Ninh Bình khơi dậy các làng nghề truyền thống như: Nghề dệt chiếu ở huyện Kim Sơn, làng thêu Văn Lâm, làng đá mỹ nghệ Ninh Vân ở huyện Hoa Lư.

Ninh Bình còn tập trung thu hút đầu tư công nghiệp sạch, công nghệ cao; công nghiệp hỗ trợ để gia tăng giá trị sản xuất, giải quyết việc làm cho người lao động; thúc đẩy nông nghiệp sạch theo hướng đặc sản, đặc hữu để gia tăng giá trị canh tác, phục vụ sản phẩm cho du lịch.

Sở Du lịch Ninh Bình cho biết, năm 2023 ngành du lịch Ninh Bình dự kiến đón hơn 5,3 triệu lượt khách, doanh thu ước đạt 5.100 tỷ đồng. Đến năm 2025, ngành du lịch phục hồi hoàn toàn như trước đại dịch, Ninh Bình trở thành điểm đến hấp dẫn, an toàn; phấn đấu đón 8 triệu lượt khách, tăng gấp 3 lần so với năm 2020, trong đó khách quốc tế ước đạt 1,0 triệu lượt, khách nội địa ước đạt 7,0 triệu lượt khách; tổng thu du lịch ước đạt 8.000 tỷ đồng, tăng gấp 5,2 lần so với năm 2020; giải quyết việc làm cho khoảng 23.000 lao động.

Để đạt được mục tiêu trên ngành du lịch sẽ tập trung đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật đồng bộ, chất lượng cao; khuyến khích đa dạng hóa sản phẩm du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách du lịch; nghiên cứu phát triển các sản phẩm du lịch; xây dựng các sản phẩm văn hóa nhằm phát huy giá trị văn hóa, lịch sử phục vụ phát triển du lịch; tạo ra sản phẩm có tính độc đáo, hấp dẫn và đặc trưng, mang dấu ấn riêng của một vùng đất địa linh nhân kiệt, toàn diện trong phát triển kinh tế song hành với giữ gìn thiên nhiên, bảo vệ môi trường.

Nguyễn Thị Yến

Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Trường Yên, Hoa Lư, Ninh Bình