Ông Ngô Trí Thịnh, Tổng giám đốc Tổng công ty Điện lực – TKV

Phóng viên: Xin ông đánh giá về hiện trạng các bãi chứa tro, xỉ của các nhà máy nhiệt điện thuộc Tổng công ty hiện nay?

Ông Ngô Trí Thịnh: Tổng công ty Điện lực - TKV hiện đang quản lý, vận hành 06 nhà máy nhiệt điện với tổng công suất 1.586,2 MW. Cụ thể, Nhà máy nhiệt điện Na Duơng công suất 2 x 55,6 MW; Nhà máy nhiệt điện Cao Ngạn, công suất 2 x 57,5 MW; Nhà máy nhiệt điện Sơn Động, công suất 2 x 110 MW; Nhà máy nhiệt điện Cẩm Phả, công suất 670 MW; Nhà máy nhiệt điện Đông Triều, công xuất 2 x 220 MW; Nhà máy nhiệt điện Nông Sơn, công xuất 30 MW.
Hiện nay tro xỉ các nhà máy nhiệt điện đang được tập kết tại các bãi chứa theo đúng quy định tại báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Nhà máy Nhiệt điện Na Dương thuộc Tổng công ty

Công tác tiêu thụ tro, xỉ của các nhà máy nhiệt điện trong Tổng công ty bước đầu đã đạt được kết quả nhất định, trước năm 2020 việc xử lý, tiêu thụ tro xỉ là một vấn đề nhức nhối của các nhà máy nhiệt điện nói chung cũng như Tổng công ty nói riêng do nhu cầu sử dụng tro xỉ còn hạn chế. Nguyên nhân chính do một phần do cơ chế chính sách chưa phù hợp, một phần do thị trường chưa thực sự tin tưởng vào sản phẩm có sử dụng tro xỉ. Tuy nhiên từ năm 2020 trở lại đây, tình hình tiêu thụ tro, xỉ có khả quan hơn. Cụ thể, năm 2020, Tổng công ty đã tiêu thụ 1.850.719 tấn/2.742.787 tấn phát sinh, đạt 67%; Năm 2021, tiêu thụ 3.477.177 tấn/2.923.341 tấn phát sinh, đạt 119%.; Năm 2022, tiêu thụ 9 tháng 1.314.386 tấn/1.776.421 tấn phát sinh, đạt 74%. Khối lượng tro, xỉ tồn trữ tại bãi chứa đến hết tháng 9/2022 khoảng 9 triệu tấn.
Phóng viên: Nhằm đẩy mạnh xử lý, tiêu thụ tro xỉ theo Chỉ thị số 08/CT-TTg ngày 26/03/2021 và Quyết định số 452/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Tổng công ty đã có những giải pháp như thế nào?
Ông Ngô Trí Thịnh: Thực hiện Quyết định số 452/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Tổng công ty đã chủ động thực hiện đề tài nghiên cứu đánh giá khả năng sử dụng tro, xỉ thải của các nhà máy nhiệt điện trực thuộc TKV làm vật liệu xây dựng và vật liệu chèn lò phục vụ khai thác mỏ. Đề tài do Tổng công ty Điện lực - TKV thực hiện đã được Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam công nhận kết quả thực hiện tại Quyết định số 370/QĐ-TKV ngày 08/03/2018. Kết quả nghiên cứu cho thấy tro, xỉ than có thể dùng làm phụ gia khoáng cho bê tông đầm lăn; cấp phối đất gia cố xi măng, tro bay làm móng đường, đường cấp phối; vật liệu san lấp; thay thế cát trong vữa và bê tông. 
Tuy nhiên, thời điểm Chính phủ ban hành Quyết định số 452/QĐ-TTg thì các Bộ, ngành vẫn chưa ban hành các bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn hướng dẫn việc sử dụng tro, xỉ của nhà máy nhiệt điện. Do đó quá trình xử lý, tiêu thụ gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.
Các đơn vị trong Tổng công ty đã ban hành Quyết định đề án xử lý, tiêu thụ tro xỉ của đơn vị theo Quyết định số 2056/QĐ-BCT ngày 14/6/2018 của Bộ Công thương. Tổng công ty cũng đã ban hành quy định quản lý, chuyển giao tro xỉ tại các Nhà máy nhiệt điện trong Tổng công ty để thống nhất quản lý, thực hiện.
Sau khi nhà nước ban hành các Tiêu chuẩn, Quy chuẩn về sử dụng tro, xỉ, Tổng công ty cũng đã chỉ đạo các đơn vị tổ chức đánh giá chứng nhận hợp quy, hợp chuẩn tro, xỉ của nhà máy phù hợp với các quy chuẩn, tiêu chuẩn đã được ban hành. Hiện nay, tro, xỉ của các đơn vị đều đã được Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng (Bộ Xây dựng) cấp Giấy chứng nhận hợp chuẩn làm vật liệu san lấp theo TCVN 12249:2018 và phụ gia khoáng cho xi măng theo TCVN 6882:2016 (trừ Công ty CP Than - Điện Nông Sơn - TKV do than có tính đặc thù). Theo đó, các đơn vị trong Tổng công ty đều đã thông báo đến chính quyền địa phương để được hỗ trợ, giúp đỡ trong việc sử dụng tro, xỉ của đơn vị. Đồng thời bám sát tình hình ở địa phương và các đối tác, sẵn sàng cung cấp khi có nhu cầu.

Bãi chứa tro, xỉ thải của Nhà máy Nhiệt điện Na Dương thuộc Tổng công ty

Từ năm 2020 tình hình tiêu thụ tro xỉ có khả quan hơn, được đưa vào sản xuất gạch không nung, vật liệu san lấp, làm phụ gia xi măng, tuy nhiên do thị trường chưa thực sự tin tưởng vào sản phẩm có sử dụng tro xỉ nên mức độ tiêu thụ còn hạn chế. Mặt khác công tác xử lý, tiêu thụ tại một số nhà máy cũng gặp nhiều khó khăn như tại Nhà máy nhiệt điện Na Dương với chất lượng than sử dụng cho nhà máy có hàm lượng lưu huỳnh cao, phải sử dụng khối lượng lớn đá vôi để xử lý hàm lượng lưu huỳnh dẫn tới tro, xỉ phát sinh có khối lượng lớn, tính chất xỉ thải mang tính đặc thù có thành phần vôi tự do trong tro, xỉ rất cao khó tìm phụ gia liên kết để sản xuất vật liệu xây dựng. Mặt khác địa bàn của nhà máy nằm xa trung tâm và các khu công nghiệp do đó việc vận chuyển thực hiện dự án, đề tài xử lý, tiêu thụ tro xỉ gặp nhiều khó khăn.
Còn tại Nhà máy nhiệt điện Nông Sơn, do tính chất đặc thù của nguồn than sử dụng có yếu tố phóng xạ với hàm lượng nhỏ nên hiện tại tiếp tục xử lý tro xỉ bằng biện pháp chôn lấp lâu dài theo công văn số 4076/UBND-KTN ngày 21/7/2020 của UBND tỉnh Quảng Nam.
Triển khai Chỉ thị số 08/CT-TTg ngày 26/03/2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, hóa chất, phân bón làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và trong công trình xây dựng, Tổng công ty đã có văn bản số 620/ĐLTKV-AT ngày 05/4/2021, văn bản số 1340/ĐLTKV-AT ngày 22/7/2021 chỉ đạo các đơn vị thực hiện. Lượng tro, xỉ tiêu thụ toàn Tổng công ty năm 2021 khoảng 3.477.177 tấn/2.923.341 tấn (tro xỉ phát sinh), đạt 119%. Tỷ lệ tro, xỉ tiêu thụ được trong năm 2021 tăng rất nhiều so với các năm trước do các đơn vị tích cực tìm kiếm các đơn vị có nhu cầu tiêu thụ tro xỉ và sự hỗ trợ của địa phương, nhà nước đã ban hành tương đối đầy đủ các Tiêu chuẩn, Quy chuẩn về sử dụng tro, xỉ. Đến nay, các nhà máy đã tiêu thụ được gần như toàn bộ lượng tro xỉ phát sinh và một phần khối lượng tồn trữ trên bãi chứa (trừ Nhà máy nhiệt điện Nông Sơn và Na Dương như đã phân tích nêu trên).
Phóng viên: Đâu là những khó khăn, vướng mắc trong việc xử lý, tiêu thụ tro xỉ theo Chỉ thị số 08/CT-Tg ngày 26/03/2021 và Quyết định số 452/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ thưa ông?
Ông Ngô Trí Thịnh: Các đơn vị sản xuất xi măng, sản xuất vật liệu xây dựng sau khi tiến hành thử nghiệm thành công còn vướng mắc trong việc đưa tro xỉ trở thành nguyên, nhiên liệu đầu vào theo đúng quy định trong báo cáo ĐTM.
Vật liệu không nung tiêu thụ còn hạn chế do thị trường vẫn đang tồn tại nhiều vật liệu xây dựng truyền thống như gạch đất sét nung.
Về vấn đề tiêu thụ bước đầu đã đạt được kết quả nhất định, cụ thể trước năm 2020 việc xử lý, tiêu thụ tro xỉ là một vấn đề nhức nhối của các nhà máy nhiệt điện nói chung cũng như Tổng công ty nói riêng nhu cầu sử dụng tro xỉ còn hạn chế nguyên nhân chính do một phần do cơ chế chính sách chưa phù hợp, một phần do thị trường chưa thực sự tin tưởng vào sản phẩm có sử dụng tro xỉ. Từ năm 2020 tình hình tiêu thụ có khả quan hơn, tuy nhiên vẫn chưa đạt mục tiêu của Chính phủ là đảm bảo bãi thải đến năm 2020 không quá 2 năm sản xuất theo công suất thiết kế do một số nguyên nhân nêu trên. Do đó cần phải có thời gian thực hiện, Nhà nước tiếp tục có cơ chế chính sách phù hợp để việc sử dụng tro xỉ, thạch cao làm vật liệu xây dựng, san lấp công trình hay làm đường giao thông sẽ mang lại hiệu quả cao.
Phóng viên: Ông có kiến nghị, đề xuất gì đối với các cơ quan chức năng để sử dụng hiệu quả nguồn tro, xỉ phát sinh từ các nhà máy nhiệt điện?
Ông Ngô Trí Thịnh: Tổng công ty kiến nghị các ban ngành, cơ quan truyền thông tiếp tục tuyên truyền, tháo gỡ về mặt cơ chế, có chính sách chế độ hỗ trợ tiêu thụ tro, xỉ, đặc biệt là các nhà máy nằm xa khu vực trung tâm.
Các cơ quan quản lý nhà nước cần có cơ chế chính sách phù hợp hơn, chính sách hỗ trợ về giá đối với vật liệu không nung để việc sử dụng tro xỉ làm vật liệu xây dựng, san lấp công trình hay làm đường giao thông sẽ mang lại hiệu quả cao. Đặc biệt các công trình sử dụng vốn nhà nước trên địa bàn của tỉnh phải ưu tiên sử dụng tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện hoặc các sản phẩm vật liệu xây dựng có tro, xỉ.
Phóng viên: Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!
Đỗ Hùng thực hiện.