Ủy viên Thường trực của Quốc hội Phan Đức Hiếu nhấn mạnh về tinh thần của Luật Đất đai 2024

Bên lề một sự kiện lấy ý kiến về dự thảo Luật tại TP. Hồ Chí Minh, trao đổi với Phóng viên Tạp chí Tài nguyên và Môi trường về Luật Đất đai (sửa đổi) có hiệu lực ngày 1/8, ông Phan Đức Hiếu nhấn mạnh: Đối với “tinh thần của Luật Đất đai 2024” lần này xoay quanh hai nguyên tắc trọng tâm, đó là:

Thứ nhất, đề cao đến lợi ích hợp pháp của người dân, người sử dụng đất, trong đó việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp đối với công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài, đồng bào dân tộc thiểu số; bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; nâng cao hiệu quả sử dụng đất...

Trong đó, đề cao đến quyền và lợi ích của công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài và người gốc Việt Nam cư trú, sinh sống lâu dài ở nước ngoài (Luật quốc tịch); thực hiện chính sách hỗ trợ giao đất cho đồng bào dân tộc thiểu số, với việc hỗ trợ đất đai (lần đầu) cho cá nhân là người dân tộc thiểu số thuộc diện hộ nghèo, hộ cận nghèo tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, phù hợp với phong tục, tập quán, tín ngưỡng, bản sắc văn hóa và điều kiện thực tế của từng vùng.

Không chỉ vậy, Luật còn đề cập đến việc hỗ trợ đất đai để bảo đảm ổn định cuộc sống cho cá nhân là người dân tộc thiểu số đã được Nhà nước giao đất, cho thuê đất “lần đầu”, nhưng nay không còn đất hoặc thiếu đất.

Vấn đề bồi thường quyền sử dụng đất bị thu hồi đối với người có đất thu hồi nếu có nhu cầu và địa phương có điều kiện về quỹ đất, quỹ nhà ở thì được xem xét bồi thường bằng đất khác mục đích sử dụng với loại đất thu hồi hoặc bằng nhà ở; bồi thường về tài sản đối với nhà ở, công trình phục vụ đời sống gắn liền với đất mà phải tháo dỡ hoặc phá dỡ khi Nhà nước thu hồi đất thì chủ sở hữu nhà ở, công trình đó được bồi thường “bằng giá trị xây dựng mới” của nhà ở, công trình có tiêu chuẩn kỹ thuật tương đương theo quy định của pháp luật có liên quan.

Trường hợp nếu việc chậm chi trả tiền bồi thường đối với cơ quan, đơn vị, tổ chức thực hiện bồi thường chậm chi trả, thì người có đất thu hồi, chủ sở hữu tài sản còn được thanh toán thêm một khoản tiền bằng mức tiền chậm nộp theo quy định của Luật Quản lý thuế.

Riêng đối với quyền của người sử dụng đất trong thực hiện quy hoạch bồi thường, hỗ trợ, thực hiện quy hoạch, kế hoạch, nâng cao hiệu quả sử dụng đất… phải xét đến các yếu tố như diện tích đất phải thu hồi, chuyển mục đích sử dụng đất trong kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện, thì người sử dụng đất được tiếp tục thực hiện các quyền của người sử dụng đất, nhưng không được xây dựng mới nhà ở, công trình, trồng mới cây lâu năm; người sử dụng đất được xây dựng theo giấy phép xây dựng có thời hạn, cải tạo, sửa chữa nhà ở, công trình hiện có theo quy định của pháp luật về xây dựng và pháp luật có liên quan.

Trường hợp cơ quan có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện không điều chỉnh, hủy bỏ (sau 02 năm không thu hồi) hoặc có điều chỉnh, hủy bỏ nhưng không công bố công khai, thì người sử dụng đất không bị hạn chế về các quyền sử dụng đất đã được pháp luật quy định.

Đất sử dụng kết hợp đa mục đích (Điều 218) đối với đất nông nghiệp được sử dụng kết hợp với mục đích thương mại, dịch vụ, chăn nuôi, trồng cây dược liệu; đất sử dụng vào mục đích công cộng được kết hợp với mục đích thương mại, dịch vụ,... Bên cạnh đó, quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích, đối với diện tích đất chưa sử dụng vào các mục đích quy định tại Khoản 2, Điều này thì UBND cấp xã cho cá nhân tại địa phương thuê để sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản theo hình thức đấu giá. Thời hạn sử dụng đất đối với mỗi lần thuê không quá 10 năm.

Đặc biệt, thu hồi đất do không hoặc chậm triển khai dự án đối với trường hợp đất để thực hiện dự án đầu tư mà không được sử dụng trong thời hạn 12 tháng liên tục, kể từ khi nhận bàn giao đất trên thực địa hoặc tiến độ sử dụng đất chậm 24 tháng so với tiến độ ghi trong dự án đầu tư. Trong đó, việc thu hồi đất tại Điều 78, Điều 79, Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; cụ thể, chi tiết, rõ ràng, mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội...

Luật Đất đai 2024 thể hiện việc nâng cao mức độ bảo vệ quyền và lợi ích người sử dụng đất và thực hiện cải cách thể chế một cách mạnh mẻ

Thứ hai, thực hiện cải cách thể chế mạnh mẽ trong các hoạt động hành chính, thủ tục đơn giản, “tự động”; tư duy tổng thể kịp thời; đồng bộ rõ nét hệ thống pháp luật; cơ chế thị trường phân bổ đất; minh bạch, công khai, mục tiêu…

Thủ tục mang tính chất “tự động”, theo Khoản 1, Điều 172 về thời hạn giao đất, công nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp đối với cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp sử dụng đất trồng cây hằng năm, đất nuôi trồng thủy sản, đất làm muối, đất trồng cây lâu năm, đất rừng sản xuất là rừng trồng trong hạn mức quy định tại Điều 176 của Luật này là 50 năm. Khi hết thời hạn sử dụng đất, thì được tiếp tục sử dụng đất theo thời hạn quy định tại điểm này mà không phải làm thủ tục gia hạn.

Chuyển nhượng dự án bất động sản, tại Điều 117 về quyết định giao đất, cho thuê đất đối với đất đang có người quản lý, sử dụng cho người khác chỉ được thực hiện sau khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thu hồi đất và phải thực hiện xong việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy định của pháp luật, trừ trường hợp được chuyển nhượng dự án bất động sản theo quy định của pháp luật về kinh doanh bất động sản.

“Ưu tiên” thỏa thuận trong điều kiện không thuộc trường hợp thu hồi theo Điều 79; trường hợp thuộc Điều 79 có thể thực hiện thỏa thuận theo đề xuất của nhà đầu tư (không sử dụng vốn Ngân sách nhà nước); nhà đầu tư đang có quyền sử dụng đất thuộc trường hợp thu hồi, có thể chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư; diện tích đất có phần diện tích do Nhà nước quản lý mà không tách được thành dự án độc lập, nên Nhà nước thu hồi để giao, cho thuê. Đồng bộ trong định giá đất và chính sách tài chính đất đai; chính sách miễn, giảm, ổn định tiền thuê đất, minh bạch, công khai, rõ ràng…

Thống kê, kiểm kê, điều tra, đánh giá, cơ sở dữ liệu quốc gia, đã bổ sung một mục về điều tra đánh giá đất đai; thống kê, kiểm kê đất đai; trách nhiệm của Bộ TN&MT trong việc tổ chức xây dựng hạ tầng kỹ thuật công nghệ thông tin tại Trung ương và xây dựng phần mềm hệ thống thông tin quốc gia về đất đai, bảo đảm đến năm 2025 đưa hệ thống thông tin Quốc gia về đất đai vào vận hành, khai thác.

Tất cả điều đó đều thể hiện việc nâng cao mức độ bảo vệ quyền và lợi ích người sử dụng đất, hiệu quả sử dụng đất, mục tiêu phát huy giá trị của đất, nhằm phục vụ kinh tế xã hội. Đồng thời, thực hiện cải cách thể chế một cách mạnh mẽ về thủ tục hành chính, phân bổ đất đai hợp lý, minh bạch, công khai, công bằng…

Nguyễn Kiên