Bài 3: Liên kết theo chuỗi giá trị - giải pháp đột phá trong giảm nghèo đa chiều

Từ những mô hình giảm nghèo đơn lẻ, đồng bào Quỳ Châu (Nghệ An) nay đã chuyển sang phát triển kinh tế theo chuỗi giá trị với sản phẩm vịt bầu quỳ thương phẩm. Sự thay đổi tư duy này không chỉ nâng cao thu nhập bền vững mà còn mở ra hướng làm nông nghiệp hiện đại, liên kết vùng hàng hóa rộng lớn.

Giữ hồn nghề cũ, mở lối thoát nghèo từ đàn vịt bầu

Được thành lập trên cơ sở sáp nhập ba xã Châu Hạnh, Châu Hội và Châu Nga theo Nghị quyết số 1678/NQ-UBTVQH15 ngày 16/6/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, xã Quỳ Châu (tỉnh Nghệ An) trở thành đơn vị hành chính mới của vùng cao xứ Nghệ. Vốn là xã thuần nông, đời sống người dân còn gặp nhiều khó khăn, phần lớn lao động làm nông nghiệp, trong đó chăn nuôi nhỏ lẻ lâu nay đang được xem là ngành sản xuất chủ lực. Vì thế, việc triển khai các mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị từ Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững được xem là hướng đi thiết thực trong phát triển kinh tế xã hội vùng sâu, vùng xa.

Giống vịt bầu Quỳ Châu đã có từ lâu đời, gắn liền với đời sống của đồng bào miền núi Nghệ An. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khách quan, giống vịt quý này đang dần bị mai một. Những năm qua, chính quyền huyện Quỳ Châu (cũ) đã có nhiều chính sách nhằm khôi phục và bảo tồn giống vịt truyền thống, xem đây là một phần trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa và sinh kế cho người dân.

Sau khi bộ máy hành chính mới, xã Quỳ Châu được kiện toàn, chủ trương bảo tồn và phát triển giống vịt bầu tiếp tục được lan tỏa mạnh mẽ. Đặc biệt, dự án hỗ trợ liên kết sản xuất mô hình vịt bầu quỳ thương phẩm theo chuỗi giá trị, thuộc Dự án 2 – Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững năm 2025, đã thổi một làn gió mới vào quá trình bảo tồn giống vật nuôi đặc sản này.

Thực hiện chủ trương của tỉnh Nghệ An, Sở Nông nghiệp và Môi trường giao Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn trực tiếp xây dựng và triển khai nội dung “Hỗ trợ liên kết phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị”. Dự án hướng đến mục tiêu đa dạng hóa sinh kế, nhân rộng mô hình giảm nghèo hiệu quả và phù hợp với định hướng phát triển của địa phương.

Trong quá trình triển khai, các cơ quan chuyên môn đã thường xuyên hướng dẫn, kiểm tra, giám sát để đảm bảo dự án được thực hiện đúng mục tiêu, đúng đối tượng, mang lại hiệu quả thiết thực.

Qua khảo sát, mô hình chăn nuôi vịt bầu quỳ thương phẩm được lựa chọn triển khai tại nhiều bản như: Bản Mưn, bản Pọong, bản Na Pùa (thuộc xã Châu Nga cũ); bản Khun, bản Tằn, bản Khứm, bản Hội 3, bản Hội Lim 1 (thuộc xã Châu Hội cũ); bản Đồng Minh, bản Na Xén, bản Tà Lạnh, bản Minh Tiến, bản Kẻ Nính, bản Kẻ Bọn (xã Châu Hạnh cũ) và Doanh nghiệp tư nhân Diệu Châu (xã Tiền Phong) là đơn vị liên kết, chịu trách nhiệm cung cấp con giống, thức ăn chăn nuôi và bao tiêu sản phẩm đầu ra cho người dân.

Giai đoạn đầu, mô hình có 75 hộ dân tham gia, được hỗ trợ tổng cộng 8.200 con giống (mỗi hộ nhận 110 con) cùng 5 tạ cám/hộ trong quá trình nuôi. Doanh nghiệp cam kết thu mua toàn bộ sản phẩm, với sản lượng dự kiến đạt 16.500 kg thịt vịt thương phẩm mỗi chu kỳ.

Việc triển khai mô hình không chỉ góp phần bảo tồn giống vịt bầu đặc sản trứ danh, mà còn mở ra hướng phát triển kinh tế mới, giúp người dân địa phương ổn định thu nhập, thoát nghèo bền vững, đồng thời khẳng định giá trị của nghề chăn nuôi truyền thống trong thời kỳ phát triển mới.

Hướng đến tư duy kinh tế hàng hóa cho đồng bào

Nhờ tham gia mô hình chăn nuôi vịt bầu quỳ thương phẩm, từ những hộ nghèo quanh năm trông chờ cơ chế hỗ trợ và thụ động trong sản xuất, giờ đây nhiều gia đình ở vùng cao xã Quỳ Châu đã có thể tự tin tính chuyện vươn lên thoát nghèo và làm giàu. Việc tham gia vào mô hình chăn nuôi liên kết theo chuỗi giá trị không chỉ đổi thay tư duy làm kinh tế cho người dân mà còn khơi dậy tinh thần tự lực, góp phần xây dựng diện mạo nông thôn mới khởi sắc hơn.

Nếu như trước đây, người dân chỉ quen trồng ngô, sắn, lúa nương và chăn nuôi nhỏ lẻ với năng suất bấp bênh, thì nay, đàn vịt bầu quỳ đã trở thành “của để dành” quý giá. Với đặc tính dễ nuôi, khả năng thích nghi tốt với điều kiện khí hậu miền núi và nguồn thức ăn sẵn có tại địa phương kết hợp với chương trình tập huấn chăn nuôi khoa học, mô hình này nhanh chóng được bà con hưởng ứng tham gia và nay sau thời gian nuôi, vịt bầu quỳ đã đạt trọng lượng rõ rệt.

Chị Mạc Thị Cương ở bản Kẻ Bọn là một trong những hộ tham gia Dự án hỗ trợ liên kết sản xuất mô hình chăn nuôi vịt bầu quỳ thương phẩm theo chuỗi giá trị. Nhìn đàn vịt phát triển tốt, chị không giấu được niềm vui và kỳ vọng vào sự đổi thay trong kinh tế gia đình nhờ mô hình chăn nuôi có cam kết bao tiêu và cung ứng đầu vào ổn định.

Trước đây, gia đình chị Cương cũng từng nuôi vịt, nhưng chỉ bán lẻ cho bà con trong bản hoặc mang ra chợ tiêu thụ, giá cả bấp bênh. Nay, khi tham gia dự án, chị được công ty cung cấp con giống, thức ăn và bao tiêu toàn bộ sản phẩm. Sau khi được tập huấn kỹ thuật chăn nuôi vịt thương phẩm, chị Cương yên tâm hơn “giờ tôi chỉ cần tập trung chăm sóc đàn vịt đạt trọng lượng chuẩn, mọi khâu còn lại đều có đơn vị hỗ trợ”, chị Cương chia sẻ.

Không riêng gì hộ gia đình chị Cương, chị Kim Thị Hương ở bản Minh Tiến mang theo kỳ vọng có của ăn của dư để lo cho 2 bố mẹ già yếu, bệnh tật nằm một chỗ lâu nay. Thu nhập ít ỏi từ nương rẫy không đủ tiền thuốc men, bao năm cái nghèo cái đói luôn quẩn quanh, chị Hương trăn trở vượt lên số phận bằng con đường làm kinh tế đủ đầy cho con cái ăn học và báo hiếu bố mẹ già cả ốm đau.

“Nhờ được hỗ trợ đàn vịt để phát triển kinh tế, gia đình tôi như vớ được phao cứu sinh. Từ số vịt ban đầu của chương trình, sau khi đàn vịt lớn và xuất bán, gia đình tôi tiếp tục dùng nguồn vốn thu được để tái đàn, duy trì mô hình chăn nuôi. Dù trong quá trình nuôi khó tránh khỏi dịch bệnh và hao hụt, nhưng nhờ giống vịt này có khả năng thích nghi tốt với điều kiện khí hậu ở đây nên cũng phần nào yên tâm. Hơn nữa, gia đình tôi vốn đã có kinh nghiệm chăn nuôi giống vịt này từ trước, nên khi tham gia dự án mọi việc thuận lợi hơn rất nhiều”, chị Hương chia sẻ.

Giống vịt bầu Quỳ thương phẩm có trọng lượng trung bình từ 1,8 – 2,2 kg/con, thời gian nuôi khoảng 4 – 5 tháng. Thịt vịt thơm, dai, chất lượng vượt trội so với nhiều giống khác nên rất được người tiêu dùng ưa chuộng và được bán với giá khá cao. Để thịt đạt độ ngon đặc trưng, người nuôi thường kéo dài thời gian chăm sóc đến 5 tháng.

Tại bản Minh Tiến, hiện có 702 khẩu với 157 hộ. Bản có 20 hộ cận nghèo và 17 hộ nghèo. Cuộc sống của người dân nơi đây chủ yếu dựa vào nương rẫy và sản xuất nhỏ lẻ. Địa hình miền núi nhưng thường xuyên bị ngập lụt khi mưa lớn, như đợt tháng 10 vừa rồi, nhiều hộ gia đình trong bản nước dâng tràn vào nhà, có những hộ nước ngập hơn 1m. Do đó, việc lựa chọn cây con trong phát triển kinh tế tại địa phương luôn được đặt lên hàng đầu.

Theo ông Lô Xuân Vân, Trưởng bản Minh Tiến cho hay: Từ trước tới nay Chương trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo được thực hiện ở bản chủ yếu là gà, vịt, lợn đen, cá, bò… nhưng sau quá trình triển khai do điều kiện khí hậu khắc nghiệt nên công cán chăm sóc, thu về chẳng đáng là bao. Chẳng hạn việc hỗ trợ nuôi cá ở đây phát triển rất tốt nhưng đến lúc cá sắp thu hoạch một trận lũ xuất hiện cuốn đi sạch, thành thử bà con vẫn cứ nghèo.