Ưu tiên hàng đầu của các cơ quan khí tượng thủy văn trên toàn thế giới là cải thiện hệ thống cảnh báo sớm; đây là vấn đề then chốt trong công tác thích ứng, giảm nhẹ rủi ro thiên tai. Đồng thời, công tác dự báo dựa trên tác động có thể giúp các cấp lãnh đạo, cơ quan quản lý ra quyết định bảo vệ cộng đồng tốt hơn.
Cơ quan KTTV quốc gia đóng vai trò sống còn trong công tác giảm nhẹ rủi ro thiên tai, ứng phó BĐKH và phát triển bền vững, phải đảm bảo rằng những kiến thức, kinh nghiệm của các cơ quan KTTV quốc gia được đưa vào trong các chính sách cấp cao về ứng phó biển đổi khí hậu. Cho đến nay, nhiều quốc gia vẫn chưa có đủ khả năng để cung cấp những thông tin cảnh báo sớm nhằm bảo vệ người dân. Thế giới đặt mục tiêu đến cuối năm 2027, tất cả người dân trên Trái đất đều có thể tiếp cận với thông tin dự báo, cảnh báo sớm một cách chính xác, kịp thời nhằm giảm thiểu thiệt hại về sinh mạng do thiên tai gây ra,…
TS. Hoàng Đức Cường, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV cho biết, cảnh báo sớm để hành động sớm đã trở thành phương châm hành động của ngành KTTV từ trước đến nay, không chỉ trong các tình huống thiên tai cụ thể mà xuyên suốt tất cả các ngày trong năm. Điều này có ý nghĩa quan trọng để phòng ngừa, sẵn sàng và ứng phó với thời tiết, khí hậu đồng thời góp phần bảo vệ cuộc sống, sinh kế bền vững cho người dân. Ngoài các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai, Tổng cục KTTV đã thực hiện các bản tin dự báo, cảnh báo KTTV phục vụ nông nghiệp hỗ trợ cho các cơ quan quản lý, người dân trong chỉ đạo và sản xuất nông nghiệp nhằm giảm thiểu tối đa các tác động của thời tiết, tăng năng suất và hiệu quả.
Cơ quan khí tượng là cơ quan chuyên môn về dự báo thời tiết, thiên tai KTTV hiểu rõ bản chất của từng loại hình thiên tai tác động đến điều kiện kinh tế xã hội nên về bản chất sẽ cung cấp thông tin diễn giải thiên tai chính xác hơn. Hiện nay, dự báo dựa trên tác động đặc biệt hữu ích đối với các chính quyền địa phương, các nhà quản lý rủi ro thiên tai, nhất là ở những khu vực chịu ảnh hưởng của thiên tai như bão, lũ, triều cường. Bằng cách cung cấp thông tin chi tiết, cụ thể hơn về các rủi ro tiềm ẩn mà thiên tai đó mang lại cho địa phương, cho các lĩnh vực kinh tế - xã hội hay cho chính người dân trên địa bàn dự báo sẽ có thiên tai ảnh hưởng. Từ đó thúc đẩy các hành động ứng phó sớm, giúp giảm thiệt hại do thiên tai gây ra. Dự báo dựa trên tác động có thể giúp các cấp lãnh đạo, những người ra quyết định bảo vệ công cộng tốt hơn, như: có thể đưa ra các khuyến nghị về sơ tán, đóng cửa trường học và các biện pháp bảo vệ khác để giảm thiệt hại về người, về cơ sở hạ tầng và giảm nhẹ thiệt hại kinh tế.
Theo TS. Hoàng Đức Cường, dự báo dựa trên tác động là một công cụ quan trọng cho các nhà quản lý tình trạng khẩn cấp, các nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan khác tham gia vào việc chuẩn bị, lên kế hoạch, quản lý rủi ro thiên tai và hành động ứng phó khi tình huống thiên tai xảy ra. Việt Nam đã áp dụng được các bài học kinh nghiệm và thực tế tại các nước trong khu vực và trên thế giới về dự báo dựa trên tác động. Cụ thể, Tổng cục KTTV đã ban hành các Quyết định về loại, thời hạn và nội dung bản tin cho các đơn vị thuộc Hệ thống dự báo quốc gia, trong đó nhấn mạnh tất cả các loại bản tin phải cung cấp các thông tin về khả năng tác động của các hiện tượng thời tiết, thủy văn, hải văn và thiên tai đối với môi trường, điều kiện sống, cơ sở hạ tầng và các hoạt động kinh tế - xã hội. Qua đánh giá bước đầu, khi thêm các thông tin về khả năng tác động vào các bản tin dự báo các hiện tượng hoặc thiên tai KTTV ở các thời hạn dự báo khác nhau, từ dự báo mùa tới dự báo tháng, dự báo 10 ngày và dự báo hạn ngắn 1-3 ngày đã đã các cơ quan chỉ đạo phòng tránh thiên tai các cấp chủ động hơn trong công tác lập và xây dựng kế hoạch phòng chống, cũng như triển khai phương án phòng ngừa, ứng phó thiên tai; thông tin cảnh báo khả năng tác động cũng giúp các cấp chính quyền địa phương khoanh vùng (không gian, đối tượng) có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi thiên tai, rà soát các điểm xung yếu tập trung nguồn lực vào các khu vực, các đối tượng chịu rủi ro cao giúp công tác ứng phó hiệu quả hơn.
Hiện nay, ngành KTTV đang tiến tới dự báo dựa trên tác động, bằng cách cung cấp thông tin chi tiết, cụ thể hơn về các rủi ro tiềm ẩn mà thiên tai đó ảnh hưởng cho các lĩnh vực kinh tế - xã hội hay cho chính người dân trên địa bàn dự báo sẽ có thiên tai ảnh hưởng. Từ đó, thúc đẩy các hành động ứng phó sớm, giúp giảm thiệt hại do thiên tai gây ra. Để thực hiện được dự báo dựa trên tác động, các bộ, ngành, địa phương cần phối hợp chia sẻ những thông tin về các khu vực, các lĩnh vực hoạt động nhạy cảm, dễ bị tác động bởi thiên tai như: Các khu vực nuôi trồng thủy sản, khu vực hầm mỏ khai thác khoáng sản, các công trường xây dựng,… cho các cơ quan dự báo KTTV, để góp phần hỗ trợ hoạt động dự báo, cảnh báo và truyền tin thiên tai có hiệu quả.
Để thực hiện hiệu quả công tác dự báo, ngành KTTV đặt mục tiêu đến năm 2030 hướng đến đạt trình độ khoa học công nghệ tiên tiến của khu vực châu Á; đủ năng lực cung cấp thông tin, dữ liệu KTTV đầy đủ, tin cậy, kịp thời đáp ứng các yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, phòng chống thiên tai, thích ứng với BĐKH, bảo đảm quốc phòng, an ninh quốc gia; hình thành và phát triển được thị trường dịch vụ, công nghệ KTTV phục vụ đa mục tiêu, đa lĩnh vực. Đến năm 2030, ngành sẽ nâng tổng số trạm quan trắc tự động trên toàn mạng lưới đạt 95% đối với các trạm khí tượng, đo mực nước, đo mưa, đo gió trên cao và tối thiểu 40% đối với các trạm đo lưu lượng nước. Nghiên cứu áp dụng công nghệ quan trắc từ xa bằng vệ tinh, camera, viễn thám, vạn vật kết nối (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động quan trắc phục vụ giám sát, dự báo trên diện rộng.
Thiên tai khốc liệt, cực đoan, bất thường, dự báo xu thế thiên tai này còn tiếp tục trong thời gian tới theo hướng cực đoan và bất thường hơn. Thực tế này đòi hỏi ngành KTTV phải không ngừng đầu tư trang thiết bị hiện đại, nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo thiên tai. Với nhu cầu của xã hội đối với thông tin KTTV ngày càng chi tiết-định lượng hơn, Ngành KTTV Việt Nam đã từng bước hiện đại hóa để nâng cao chất lượng dự báo, đặc biệt trong vấn đề dự báo thời tiết nguy hiểm, mang tính cực đoan gồm mưa lớn, mưa cực trị, tác động của bão.
Từ các hệ thống quan trắc nặng tính thủ công đã chuyển sang các hệ thống quan trắc tự động, tính đến nay đã bổ sung được thông tin quan trắc từ hơn 2000 trạm tự động gần như thời gian thực (đo đạc 10 phút một lần). Đến nay, tổng số trạm đo mưa tự động đã được đầu tư xã hội hóa là gần 1.400 trạm; cần quan tâm phát triển hình thức này để tăng thêm nguồn lực cho hệ thống quan trắc đủ dày phục vụ cho việc phát triển các mô hình dự báo dành riêng cho Việt Nam. Cùng với đó, các hệ thống quan trắc radar thế hệ cũ đã được thay thế một cách đồng bộ bằng các radar thế hệ mới của Nhật Bản, Phần Lan, cùng với đó là trang bị các radar với khả năng di động để phục vụ việc bổ khuyết các điểm thiếu hụt quan trắc và di chuyển đến các điểm có khả năng xảy ra thời tiết cực đoan như khu vực bão đổ bộ. Bên cạnh đó, các loại quan trắc thám sát mới đã được ứng dụng trong công tác cảnh báo thời tiết nguy hiểm tức thời từ hệ thống định vị sét toàn cầu từ vệ tinh và hệ thống định vị dông sét mặt đất hiện đại của Phần Lan. Đối với việc ứng dụng công nghệ dự báo số, từ cuối năm 2018, với việc triển khai một cách đồng bộ từ việc nâng cấp tính toán (hệ thống siêu máy tính CrayXC40) cùng việc đan dầy-đa dạng hóa công nghệ quan trắc đã bước đầu cho phép thử nghiệm công nghệ đồng hóa số liệu song song với công nghệ mô hình dự báo số chi tiết-phân giải cao vào trong nghiệp vụ dự báo thời tiết tại Tổng cục KTTV.
Ngành KTTV nước ta đã, đang chú trọng phát triển mạng lưới trạm KTTV quốc gia từng bước hiện đại, đồng bộ, đạt trình độ ngang bằng với các nước phát triển trong khu vực châu Á và thế giới; có khả năng tích hợp, lồng ghép, kết nối, chia sẻ với mạng lưới quan trắc TN&MT quốc gia và mạng lưới trạm KTTV toàn cầu, hệ thống quan trắc chuyên dùng của các ngành, đáp ứng nhu cầu thông tin, dữ liệu, nâng cao chất lượng công tác dự báo, cảnh báo KTTV bảo đảm tính kịp thời, tin cậy. Ngành KTTV tập trung phát triển, nâng cấp, tự động hóa, hiện đại hóa và bổ sung yếu tố quan trắc, tăng dầy mật độ trạm, nhất là tại khu vực thường xuyên xảy ra thiên tai, vùng trống số liệu, vùng chịu tác động lớn của BĐKH, khu vực ven biển, đảo, quần đảo thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền của Việt Nam; đảm bảo phân bố mạng lưới trạm hợp lý giữa các vùng không đồng nhất về điều kiện khí tượng, thủy văn và địa hình. Nâng cấp hạ tầng thông tin, cơ sở dữ liệu theo hướng tập trung, hiện đại, đồng bộ, tăng cường ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý, kiểm tra, giám sát, chia sẻ và khai thác dữ liệu quan trắc KTTV. Hoàn thiện hệ thống pháp luật, quy định kỹ thuật, định mức kinh tế - kỹ thuật, bộ máy tổ chức, sắp xếp, bố trí lại nhân lực, nguồn lực để phù hợp với tiến trình tự động hóa, xã hội hóa.
TRỌNG HIẾU
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 20 (Kỳ 2 tháng 10) năm 2024
Khi tấm bản đồ hành chính mới của Việt Nam chính thức được công bố, với 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, nhiều người dân không khỏi xúc động. Những tên gọi quen thuộc giờ đây mang thêm một phần mới. Có nơi hợp nhất sau hàng trăm năm tách biệt, có chốn nối liền đôi bờ lịch sử, cũng có địa phương lần đầu tiên “thay áo” từ mô hình tổ chức đến định danh trên bản đồ quốc gia.
Giữ gìn môi trường, ổn định bộ máy là hai nhiệm vụ lớn, song hành đặt ra đối với huyện Phú Xuyên (Hà Nội) trong giai đoạn hiện nay. Không chỉ là vùng đất giàu truyền thống với nhiều làng nghề thủ công nổi tiếng, Phú Xuyên còn là địa phương đang có những chuyển động rõ nét trong công tác bảo vệ môi trường, nhất là khi đang bước vào quá trình sắp xếp lại đơn vị hành chính. Trong cuộc trao đổi với phóng viên Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường, ông Vũ Văn Hữu, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Phú Xuyên đã chia sẻ những cách làm cụ thể, những điểm nhấn nổi bật trong thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt, rác thải làng nghề, đồng thời nêu rõ vai trò của hệ thống chính quyền cơ sở trong việc duy trì nếp sống xanh, sạch, văn minh trong thời kỳ mới.
Trong bối cảnh toàn cầu đang hướng tới tăng trưởng xanh, giảm phát thải và phát triển bền vững, kinh tế biển đã nổi lên như một trong những trụ cột chiến lược của nhiều quốc gia. Đặc biệt, các ngành kinh tế biển xanh, không phát thải, đang thu hút sự quan tâm lớn của các nhà đầu tư. Để hiểu rõ hơn về bức tranh toàn cầu và những cơ hội, thách thức đối với Việt Nam, phóng viên Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trao đổi với TS. Dư Văn Toán - chuyên gia về môi trường, biển và hải đảo, Viện Khoa học Môi trường, Biển và Hải đảo (Bộ Nông nghiệp và Môi trường).
Du lịch sinh thái từng được coi là lựa chọn lý tưởng, là biểu tượng của sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Nhưng trong cuộc đua lợi nhuận và sự vô ý thức của một bộ phận du khách, nhiều khu sinh thái giờ đây chỉ còn xanh trên giấy tờ. Thiên nhiên đang oằn mình gánh chịu, và câu hỏi đặt ra là: liệu chúng ta có đang tiếp tay cho sự phá hủy dưới vỏ bọc bảo tồn?
Đồng bằng sông Cửu Long, vựa lúa của cả nước, đang đối mặt với nhiều thách thức từ biến đổi khí hậu và những vấn đề phát sinh trong sản xuất nông nghiệp truyền thống. Giữa bối cảnh đó, Abavina nổi lên như một điểm sáng với triết lý "nông nghiệp thuận thiên", không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn hướng tới sự hài hòa với tự nhiên và phát triển cộng đồng. Để hiểu rõ hơn về hành trình này, phóng viên đã có buổi trò chuyện cùng Thạc sĩ Nguyễn Thị Kim Thoa, người đại diện của Abavina.
