Cây nghệ mở hướng làm giàu cho đồng bào Tam Thái

Từ chỗ loay hoay trong vòng luẩn quẩn của đói nghèo, người dân xã Tam Thái (Nghệ An) nay đã tìm thấy hướng đi mới nhờ cây nghệ.

Nhìn lại chặng đường cây nghệ bén duyên với đồng bào Tam Thái (trước khi sáp nhập là xã Tam Hợp) phải kể đến hành trình về xây dựng và phát triển cùng những kế hoạch, định hướng bài bản của Tổng đội thanh niên xung phong 9 (TNXP). Năm 2013, Tổng đội bắt đầu hình thành và cắm chốt nơi điểm cuối và tiếp giáp với vùng biên nước Lào của xã Tam Thái. Vùng đất được nhìn nhận là “rừng sâu nước độc”.

Do đó, có một thời gian dài người dân bản địa vẫn duy trì thói quen di cư sang Lào khi thấy “khó ở”, trước đây họ vẫn đốt nương làm rẫy, quỹ đất canh tác hạn chế lại không được tận dụng triệt để thành thử đói nghèo đeo đẳng. Từ định hướng của Tổng đội nay mọi thứ đã khác hẳn. Được học hành, lĩnh hội kiến thức, kỹ năng cơ bản, nhiều hộ đã mạnh dạn làm kinh tế với mong muốn đổi thay cuộc sống khấm khá hơn.

Trong số nhiều mô hình thử nghiệm trên vùng đất Tam Thái, bén duyên tươi tốt vẫn là cây nghệ. Từ đây đồng bào Tam Thái và đặc biệt là 2 bản Phá Lõm và Huồi Sơn tự tin tính chuyện làm giàu, vươn lên làm chủ cuộc sống nhờ cây nghệ.

Ông Vương Trung Úy, Tổng đội trưởng, Tổng đội TNXP 9 đóng tại địa bàn xã Tam Thái cho biết: Tam Thái là xã biên giới đặc biệt khó khăn, nằm ở điểm cuối của xã, giao thông chẳng mấy thuận lợi. Người dân nơi đây phần lớn là đồng bào Mông, Thái, Tày Poọng. Những năm qua, Tổng đội TNXP 9 đã tuyên truyền, vận động người dân thay đổi cách thức sản xuất, thử nghiệm các mô hình cây trồng, vật nuôi phù hợp với đất đai, khí hậu miền núi. Tổng đội cũng đã tổ chức cho người dân trồng chè Shan Tuyết, cây nghệ đỏ, sắn, chanh leo…

Ngoài ra, các đội viên của tổng đội còn hướng dẫn cho người dân xây dựng các mô hình chăn nuôi gia súc, gia cầm như lợn, gà,… và sắp tới tổng đội tiếp tục thử nghiệm nuôi ngựa bạch để tạo sinh kế cho đồng bào ở đây.

Mặc dù xây dựng nhiều mô hình về cây trồng nhưng cây nghệ vẫn là loại cây phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng ở đây nhất và phù hợp với tập quán canh tác của đồng bào. Năm 2016, Tổng đội TNXP 9 thử nghiệm 6 tạ giống nghệ thấy hiệu quả và bắt đầu xây dựng kế hoạch triển khai trồng loại cây này trên địa bàn. Từ năm 2018 có khoảng 40 hộ tham gia, quy mô lúc đó chừng 2 ha, bước sang năm 2024 có đến 140 hộ tham gia trồng nghệ với diện tích tăng lên 20 ha, bình quân 450 đến 600 tấn/năm. Cây giống F1 được nhập ở Đắk Lắk, sau quá trình chọn lọc kỹ lượng mới tìm ra bộ giống chất lượng nhất.

Nhờ thích nghi trên vùng đất giáp biên, bình quân mỗi ha cây nghệ cho thu hoạch khoảng 35 tấn, mỗi kg nghệ được Tổng đội TNXP 9 thu mua tại ruộng với giá 5.000 đồng đến 5.500 đồng chưa kể chi phí bốc vác và vận chuyển.

Ông Vừ Tòng Và ở bản Huồi Sơn có 5 người con nhưng có đến 4 người đều trồng nghệ. Vì thế, cây nghệ được xem là cây chủ lực để nuôi sống gia đình. Riêng đối với ông Và, mỗi năm thu hoạch hơn 10 tấn nghệ củ mang lại nguồn thu cho gia đình ông xấp xỉ 60 triệu đồng. Đây là con số khá lớn đối với đồng bào nơi còn nhiều khó khăn này.

Điều đặc biệt ở đây là cây nghệ được canh tác theo hướng hữu cơ, không dùng đến thuốc bảo vệ thực vật. Do đó, chất lượng sản phẩm càng được ưa chuộng và tin dùng. Một trong những sản phẩm sau chế biến là tinh bột nghệ được phân phối rộng lớn, năm 2025 Tổng đội sản xuất 18 tấn tinh bột và đã bán hết, hiện tại không có nguồn cung cho dịp tết nguyên đán 2026.

Có thể khẳng định, nhờ mô hình trồng nghệ nhiều hộ dân ở Tam Thái đã có cơ hội thoát nghèo, từng bước xây dựng cuộc sống ổn định ngay trên mảnh đất vùng biên còn nhiều khó khăn. Sự chuyển mình trong tư duy sản xuất, cùng với hiệu quả kinh tế rõ rệt của cây nghệ, không chỉ cải thiện thu nhập cho bà con mà còn góp phần củng cố thế trận lòng dân, giữ vững ổn định chính trị và an ninh địa phương. Thành công này là minh chứng rõ nét cho hướng đi đúng đắn của việc phát triển kinh tế gắn với xây dựng nông thôn mới, mở ra kỳ vọng về một Tam Thái ngày càng khởi sắc và bền vững.