Chè Shan Tuyết: "Lá vàng" giúp đồng bào Huồi Tụ thoát nghèo

Giữa đại ngàn rừng núi biên giới phía Tây xứ Nghệ, những tán chè Shan Tuyết cổ thụ nơi bản làng Huồi Tụ, tỉnh Nghệ An đang trở thành “lá vàng” quý giá, mở lối thoát nghèo cho đồng bào các dân tộc…

Cách TP. Vinh khoảng 250 km về phía Tây Bắc, xã Huồi Tụ nằm ở độ cao trên 1.200m so với mực nước biển. Với đặc điểm địa hình đồi núi cao và khí hậu mát mẻ quanh năm, mây mù bao phủ, nơi đây từng là một vùng đất nghèo khó, nơi cuộc sống của đồng bào dân tộc Mông gắn liền với nương rẫy và tập quán du canh du cư.

Thời gian trước, người dân Huồi Tụ sống chủ yếu nhờ trồng ngô, lúa nương bằng phương pháp đốt rừng làm rẫy. Tuy nhiên, năng suất thấp, đất đai bạc màu và khí hậu khắc nghiệt khiến cuộc sống người dân không khá lên được. Thiên tai dồn dập bủa vây, sản xuất gặp nhiều khó khăn thành thử cái nghèo cứ bám riết lấy họ.

Bước ngoặt bắt đầu kể từ khi Tổng đội Thanh niên xung phong 8 đưa giống chè Shan Tuyết từ Hà Giang về trồng thử nghiệm tại Huồi Tụ và Mường Lống. Ban đầu, sự hoài nghi bao trùm do cây chè Shan Tuyết còn quá mới mẻ với người dân địa phương. Thế nhưng, điều kiện tự nhiên đặc biệt của Huồi Tụ lại trở thành lợi thế. Khí hậu mát mẻ, độ ẩm cao giúp cây chè phát triển nhanh, cho búp to và chất lượng tốt. Dần dần, mô hình trồng chè Shan Tuyết lan rộng ra khắp các bản làng, biến những sườn đồi khô cằn thành đồi chè xanh mướt mắt.

Nhìn nhận rõ tiềm năng kinh tế lớn từ cây chè, xã Huồi Tụ đã xây dựng đề án phát triển cây trồng chủ lực theo hướng sản xuất hàng hóa gắn với chế biến và tiêu thụ theo tiêu chuẩn OCOP (Chương trình Mỗi xã một sản phẩm). Trong đó, cây chè Shan Tuyết giữ vai trò trung tâm.

Chè Shan Tuyết ở Huồi Tụ hiện được trồng chủ yếu theo hướng hữu cơ, với diện tích khoảng 280 ha. Bà con không sử dụng thuốc diệt cỏ, làm cỏ bằng tay, phòng bệnh bằng thuốc sinh học thân thiện với môi trường. Đây không chỉ là bước đi quan trọng trong bảo vệ hệ sinh thái mà còn góp phần nâng cao giá trị sản phẩm, tạo sinh kế bền vững cho người dân vùng cao.

Mặc dù là cây trồng quý nhưng trước đây do thiếu thương hiệu và đầu ra ổn định, loại chè quý này từng rơi vào tình trạng bị bỏ hoang, giá trị thấp, đời sống người trồng chè gặp nhiều khó khăn. Thực tế này đã được thay đổi khi có sự vào cuộc của các doanh nghiệp, đặc biệt là Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Dược thảo An Nam.

Hiện nay, Công ty Dược thảo An Nam là đơn vị trực tiếp thu mua và đồng hành cùng người dân trong toàn bộ chuỗi sản xuất từ canh tác, thu hái, đến chế biến chè Shan Tuyết theo quy chuẩn hữu cơ. Sự hợp tác này không chỉ giúp ổn định đầu ra, mà còn góp phần nâng tầm giá trị của sản phẩm chè Shan Tuyết trên thị trường.

Ông Dềnh Vả Hùa (sinh năm 1950, bản Huồi Khả) – người có nhiều năm gắn bó với cây chè, chia sẻ: “Nhờ cây chè mà đời sống bà con thay đổi nhiều. Trước kia, chè bán giá thấp, người dân ít quan tâm chăm sóc. Nay, nhờ thương hiệu chè hữu cơ được xây dựng, giá thu mua cao hơn, bà con ai cũng chăm cây cẩn thận, có ý thức bảo vệ môi trường”.

Thương hiệu chè hữu cơ không chỉ nâng cao giá trị kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, giữ gìn giống chè cổ thụ quý hiếm của vùng cao. Việc doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi giá trị sản phẩm đã tạo ra một mô hình bền vững, vừa đảm bảo lợi ích cho người nông dân, vừa mang lại giá trị lâu dài cho cây chè ở vùng cao Nghệ An.

Qua trao đổi, ông Dềnh Bá Lồng – Chủ tịch UBND xã Huồi Tụ cho biết: “Trước đây, khi chưa có thương hiệu hữu cơ và chưa có đơn vị nào đứng ra thu mua, giá chè chỉ dao động từ 5.000 đến 6.000 đồng/kg. Nhiều diện tích chè bị bỏ hoang, không được chăm sóc. Nhưng từ khi thương hiệu chè hữu cơ được khẳng định, cùng với sự đồng hành của Công ty Dược thảo An Nam, giá thu mua đã cao hơn rất nhiều. Người dân cũng vì thế mà chú trọng hơn trong việc chăm sóc, thu hái, có ý thức và trách nhiệm hơn với cây chè”.

Đặc biệt, chè Shan Tuyết là một trong những mô hình góp phần quan trong trong việc thực hiện Đề án phát triển nông nghiệp hữu cơ của tỉnh Nghệ An. Ông Nguyễn Văn Hữu, cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh Nghệ An chia sẻ: Sau một thời gian triển khai, mô hình trồng chè Shan Tuyết hữu cơ ở Huồi Tụ đã tạo ra vùng nguyên liệu, người dân dần thay đổi tập quán canh tác nhờ được tập huấn kỹ thuật thường xuyên. Đặc biệt, chính sách bao tiêu sản phẩm đã tạo được niềm tin cho bà con, giúp họ yên tâm gắn bó với cây chè Shan Tuyết. Đặc biệt, cây chè đã trở thành sinh kế giúp đồng bào vùng cao thoát nghèo.

Từ một vùng đất nghèo, phụ thuộc vào rẫy nương, Huồi Tụ đang chuyển mình mạnh mẽ nhờ cây chè Shan Tuyết. Những đồi chè không chỉ đem lại thu nhập, mà còn mở ra hướng phát triển du lịch sinh thái, trải nghiệm nông nghiệp. Trong tương lai, chè Shan Tuyết Huồi Tụ hoàn toàn có thể vươn xa trên thị trường trong và ngoài nước.

“Cây chè Shan tuyết đã, đang và sẽ tiếp tục là cây mũi nhọn trong phát triển kinh tế địa phương. Nhờ liên kết giữa sản xuất – chế biến – tiêu thụ, giá trị cây chè ngày càng được nâng lên. Người dân không chỉ có thu nhập ổn định mà còn nâng cao ý thức canh tác bền vững”, ông Dềnh Bá Lồng – Chủ tịch UBND xã Huồi Tụ khẳng định.